پیام واشنگتن برای اعراب / 3 معنای پرواز آمریکایی بر فراز خلیج فارس
اقتصادنیوز: آمریکا می گوید درصدد استقرار جنگنده های بیشتری در اطراف تنگه راهبردی هرمز است تا از کشتی ها در برابر توقیف احتمالی از سوی ایران محافظت کند!
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از دنیای اقتصاد، جنگنده های اف -16 قرار است به منطقه خلیج‌فارس اعزام شوند و جنگنده های تهاجمی آمریکا را که در حال گشت زنی هستند، تقویت کنند. آمریکا می گوید درصدد استقرار جنگنده های بیشتری در اطراف تنگه راهبردی هرمز است تا از کشتی ها در برابر توقیف احتمالی از سوی ایران محافظت کند! موضوعی که واکنش ایران را به دنبال داشت و ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه گفت که این لفاظی ها تحریک‌آمیز است و تداوم اینگونه تحرکات می‌تواند منجر به حساسیت های جدید در منطقه و دامن زدن به بی ثباتی شود. همچنین کنعانی تاکید کرد که ایران این اقدامات غیرسازنده را رصد می کند و نسبت به هرگونه اقدام تحریک‌آمیز در نزدیکی مرزهای خود حساس است.
محدودسازی تنش متوقف شد؟
خبر اعزام اف - 16 های آمریکا به منطقه در حالی منتشر شد که با بررسی و رصد اخبار و تحولات چند هفته اخیر این سناریو پررنگ شده بود که آمریکا و اروپا می خواهند گزینه محدودسازی تنش را در قبال ایران دنبال کنند. آمریکا با پیگیری پلن C، گزینه محدودسازی تنش را در دستورکار دارد و تروئیکای اروپایی نیز اخیرا با انتشار بیانیه ای در مورد ایران پس از نشست شورای امنیت به مناسبت پانزدهمین گزارش دبیرکل در مورد اجرای قطعنامه 2231 به طور ضمنی یا در پاراگراف هایی به صورت صریح از موضع محدودسازی تنش حمایت کرد. در بخشی از بیانیه اشاره می کند که ایران باید هرچه زودتر زمینه «محدودسازی تنش» را فراهم کند. اما کانون اصلی این محدودسازی تنش بحث هسته ای را هدف قرار داده بود که دلیل آن نیز افزایش ذخایر غنی شده ایران است.
مساله ای که هم غرب را به دلیل کاهش زمان گریز هسته ای ایران نگران کرده و هم فشار اسرائیل بر آمریکا را برای اقدامی علیه ایران افزایش داده است. این ادعاها در خصوص برنامه هسته ای ایران در حالی مطرح می‌شود که مقامات ایران بارها اعلام کرده اند که جمهوری اسلامی ایران قصد ساخت بمب هسته ای را ندارد. باوجودی که کانون محدودسازی تنش، مسائل هسته ای عنوان شده اما این محدودسازی فقط محدود به یک حوزه نیست و طبق اخبار انتشار یافته مسائل مربوط به منطقه را نیز دربر می‌گیرد. زیرا از نظر اتاق فکرهای آمریکایی امروز پتانسیل منطقه برای درگیری بسیار بالا رفته است و بر اساس فهرست محرک ها (TL) که گروه بین‌المللی بحران در ماه مه منتشر کرد، 4، 5 منطقه به عنوان مناطق بحرانی معرفی شدند.
مناطق بحرانی منظور مناطقی است که امکان وجود جنگ محدود یا تصادم در آنها وجود دارد که در نهایت می‌تواند منجر به یک جنگ بزرگ شود. از جمله این مناطق بحرانی که در فهرست محرک ها آمده است، مرز عراق و سوریه، بلندی های جولان و شمال اسرائیل است. بنابراین با توجه به اینکه از نگاه غرب نقاط بحرانی در منطقه افزایش یافته است و هر درگیری حتی کوچکی ممکن است گسترش یابد و به یک نبرد بزرگ تبدیل شود، این وضعیت اقتضا می کند که گفت‌وگوهای محدودسازی تنش در این حوزه شروع شود. بنابراین تلاش ها بر محدودسازی تنش یا همان پلن C و توافق ضمنی و جدید متمرکز شد؛ آمریکایی‌ها این محدودسازی تنش را به پشتوانه پلن بی یا همان بازدارندگی دنبال می‌کنند؛ یعنی تهدید به استفاده از پلن بی و نه انجام آن.
برت مک گورک، هماهنگ کننده کاخ سفید در زمینه خاورمیانه و شمال آفریقا، هم در مقاله ای تاکید می کند این دیپلماسی همزمان با اعمال فشار است. پشتوانه مذاکرات مک گورک با علی باقری در ماه مه در عمان نیز همین بود. در چنین فضایی، روز جمعه یک مقام پنتاگون از ارسال یکسری تجهیزات به منطقه به‌ویژه اف - 16 با هدف حفاظت از کشتیرانی به‌خصوص در تنگه هرمز خبر داد.
معنای نخست: توقف محدودسازی تنش
حال پرسش مهمی که در این میان مطرح می‌شود، این است که معنای ارسال اف - 16ها در مقطع کنونی به منطقه چیست؟ در بررسی این مساله سه معنا را می‌توان مورد توجه قرار داد. اول اینکه شاید توافق ضمنی ایران و آمریکا به جایی نرسیده است که واشنگتن به چنین اقدامی روی آورده است. زیرا قرار بود این توافق ضمنی یا پلن سی همزمان در حوزه هسته ای و منطقه‌ای دنبال شود. بر این پایه می‌توان این سناریو را مطرح کرد که مذاکرات محدودسازی تنش با مانع مواجه و متوقف شده است. صحبت های روز یکشنبه جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا در این خصوص که فعلا تفاهمی میان تهران و واشنگتن شکل نگرفته، می‌تواند شاهدی بر این سناریو باشد.
معنای دوم: توافق فقط در حوزه هسته ای
منابع اسرائیلی اخیرا اخباری منتشر می کنند مبنی بر اینکه توافق ضمنی بین ایران و آمریکا صورت گرفته و حتی به مراحل عملیاتی هم رسیده است. روز دوشنبه مشاور امنیت داخلی رژیم صهیونیستی در نشست محرمانه ای با کمیته روابط خارجی و دفاعی کنست اشاره کرد که ایران مدتی است غنی سازی اورانیوم در سطحی را که از نظر آنها خط قرمز است، متوقف کرده است. ادعای این مقام ارشد اسرائیلی همان غنی سازی 60درصد در ایران است. اگر طبق ادعای منابع اسرائیلی، توافق در حوزه غنی سازی عملیاتی شده باشد، می‌توان به این نتیجه رسید که آمریکایی ها و ایرانی ها در حوزه هسته ای توافقاتی داشته اند اما به موضوعات منطقه ای اشاعه پیدا نکرده است و اختلافات در این حوزه همچنان بین تهران و واشنگتن ادامه دارد و راز حضور اف - 16ها در منطقه نیز به همین مساله بازمی گردد.
سومین معنا: بازدارندگی بدون افزایش تنش
سومین معنای فرستادن اف - 16های آمریکایی به منطقه با توجه به ویژگی های متوسط این جنگنده‌ها در مقایسه با اف 35ها یا بمب‌های سنگر شکن می‌تواند این باشد که واشنگتن در حوزه بازدارندگی دست به اقدامی زده اما اقدامی که تبعات و پیامدهای تنش زا ندارد. زیرا ایالات متحده می‌توانست به جای اف - 16، بمب افکن سنگرشکن یا اف - 35 به منطقه بفرستد که هر دو به لحاظ بازدارندگی پیامدهای بیشتری دارند. اما اینکه آمریکایی ها ترجیح دادند برای نشان دادن عزم برای بازدارندگی یا آنچه تهدیدهای ایران در آبراه های بین‌المللی می خوانند، اف - 16 بفرستند، خود نشان‌دهنده آن است که واشنگتن ضمن علاقه مندی به بازدارندگی نمی خواهد سطح تنش با تهران افزایش پیدا کند. اگر این سناریو درست باشد چرا آمریکا این ملاحظه را دارد؟ در پاسخ می‌توان اشاره کرد که شاید مذاکرات همچنان ادامه دارد و شاید برای امتیاز گرفتن از ایران از این اهرم فشار استفاده می کنند. احتمالا ایالات‌متحده برای فشار علیه ایران، کف و سقفی تعریف کرده و اگر از آن سقف فراتر برود، می داند که شاید منجر به افزایش تنش شود و مذاکرات برهم بخورد. در این بین سفر شب گذشته وزیر خارجه عمان به تهران نیز می‌تواند بیانگر آن باشد که مذاکرات احتمالا هنوز تداوم دارد.
پیام واشنگتن برای اعراب
عبدالرسول دیوسالار، استاد دانشگاه کاتولیکای ایتالیا در پاسخ به روزنامه «دنیای اقتصاد» در خصوص پیام اعزام اف - 16 های آمریکا به منطقه گفت: «آمریکا اعلام کرده که این اقدام را با هدف تقویت توان بازدارندگی‌اش بعد از تحولات اخیر در آبراه های خلیج فارس انجام داده است.» دیوسالار درباره اهداف دیگر آمریکا توضیح داد: «شاید مهم‌ترین پیام آمریکا از اعزام این جنگنده ها نه برای ایران بلکه برای کشورهای عربی است. زیرا یکی از اعتراضات اصلی کشورهای عربی در خصوص اینکه آمریکا تعهداتش در منطقه را کاهش داده، بعد از آن بود که حوادثی برای کشتی ها در سال 2019 و 2020 اتفاق افتاد و آمریکا اقدام جدی در آن مقطع برای مقابله با این وضعیت انجام نداد.» وی افزود: «اما به نظر می‌رسد امروز هم ارسال A-10 و هم اف - 16 برای اسکورت کشتی ها شاید بیش از آنکه تاثیر عملیاتی روی ایران بگذارد، پیامی برای کشورهای عربی است مبنی بر اینکه بازدارندگی آمریکا برای حفاظت از منافع آنها در منطقه در حال تقویت است.»
دیوسالار درباره معنای این اقدام برای ایران نیز توضیح داد: «به هر حال اعزام این جنگنده ها به منطقه یک اقدام بازدارنده است و ریسک هر اقدامی را بالا می برد. زیرا اگر هم A-10 و هم اف - 16ها در منطقه باشند ایران باید این گزینه را در نظر داشته باشد که ممکن است با آمریکایی ها درگیر شود.» این استاد دانشگاه، اقدام اخیر آمریکا را کوتاه مدت ارزیابی کرد و افزود: «بعید است آمریکایی ها خواهان آن باشند که در بلندمدت این جنگنده هایشان را در منطقه حفظ کنند و بنابراین آن را باید یک اقدام مقطعی برای تغییر محاسبات کشورهای عربی ارزیابی کرد که ممکن است آثار بلندمدت برای اعراب و آثار کوتاه مدت برای ایران یعنی کاهش تنش را به دنبال داشته باشد.»
همچنین بخوانید