چالش های آموزش پزشکی در 1400/ چشم انداز دانشگاه های علوم پزشکی

سال 1400 برای آموزش علوم پزشکی سالی پر از تحول و چالش بود. در سال 1401 انتظار می رود تغییرات زیادی در حوزه های دانشجویی و آموزشی این حوزه را تحت تاثیر قرار دهد.

به گزارش خبرنگار مهر، بهار سال 1400 در حالی آغاز شده بود که با اوج گیری کرونا، مقررات جدیدی برای آموزش دانشجویان علوم پزشکی وضع شد.

استفاده از ظرفیت دانشجویان علوم پزشکی در مهار کرونا

با توجه به نوع آموزش دانشجویان گروه علوم پزشکی و ارتباط آنها با بیماران مقرر شد که بخش عمده آموزش با رعایت کلیه پروتکل های بهداشتی و فاصله گذاری اجتماعی به صورت گروه بندی شده و کشیک انجام گیرد. اما در عین حال دانشجویانی که با بیمار سروکار نداشتند به آموزش غیرحضوری بازگشتند.

در عین حال وزیر بهداشت وقت با توجه به شرایط بحرانی پیک چهارم بیماری کرونا ویروس و ضرورت بسیج همه امکانات کنونی، دستور داد از ظرفیت دانشجویان در مقاطع اینترنی و دستیاری در رشته‌های مختلف، در بخش‌های درمان بیماران کووید -19 استفاده شود.

مشکلات دستیاران پزشکی و اجرای اقدامات حمایتی

در میانه کرونا، اخبار ناگواری از وضعیت دستیاران پزشکی به گوش می رسید. فوت چند تن از دستیاران در زمان فعالیت درمانی و آموزشی موجب شد که نهادهای دانشجویی و معاونان وزارت بهداشت نسبت به این موضوع واکنش نشان دهند.

دانشجویان، متخصصان و پزشکان عمومی در اعتراض به وضعیت دستیاری پزشکی یادآور شدند قوانین و دستورالعمل‌ها علیه دستیاران پزشکی باید ترمیم و به حقوق تضییع شده ایشان در بیمارستان‌ها رسیدگی شود. موضوعاتی از جمله بی‌توجهی اساتید، کشیک‌های پر تعداد، فشار کاری و روحی بالا و حقوق ناچیز دستیاران، طرح‌های اجباری و تعهدها تنها بخشی از مشکلات مورد اشاره بودند.

وزارت بهداشت در واکنش به این اعتراضات چند اقدام حمایتی طرح کرد که از آن جمله می توان به پرداخت وام ویژه دستیاران و دانشجویان Ph.D برای اولین بار، برقراری بیمه خدمات درمانی، اصلاح و افزایش 50 درصدی کمک هزینه تحصیلی دستیاران، کاهش تعداد کشیک و تعیین سقف حداکثر 12 کشیک در ماه، بیمه تأمین اجتماعی، افزایش وام ضروری، تخصیص و افزایش وام ودیعه مسکن و بیمه تکمیلی اشاره کرد.

بازگشت آموزش و امتحانات حضوری در دانشگاه های علوم پزشکی با تکمیل واکسیناسیون

در تابستان 1400 با روند نزولی کرونا و اجرای واکسیناسیون دانشجویان علوم پزشکی، استمرار آموزش حضوری در دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی مورد تاکید قرار گرفت و مقرر شد آموزش بالینی دانشجویان در کلیه رشته‌ها به صورت حضوری ادامه یابد و آزمون ها (کتبی یا آزمون‌های مبتنی بر مرکز مهارت‌های بالینی) با رعایت اصول ایمنی و پروتکل‌های بهداشتی برگزار شوند.

پذیرش دانشجوی پزشکی از مقطع لیسانس، مخالفت ها و موافقت ها

در همین زمان موضوعی در شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح شد که بر اساس ماده 8 مصوبه ساماندهی کنکور به این موضوع تاکید داشت که باید 30 درصد از ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی در دانشگاه ها بر اساس پذیرش از کارشناسی یا لیسانس صورت بگیرد. این موضوع واکنش های زیادی را در پی داشت و در حالی که برخی از موافقان آن را راهکاری برای افزایش ظرفیت پزشکی می دانستند مخالفان معتقد بودند که این شیوه به نوع پذیرش دانشجوی پزشکی در زمان کنکور آسیب می زند.

دکتر علی اکبر حق دوست معاون آموزشی وقت وزارت بهداشت در نهایت اعلام کرد با توضیحات وزارت بهداشت و با توجه به اینکه موضوع پذیرش دانشجوی پزشکی از دوره کارشناسی نیاز به بررسی بیشتری دارد، از خارج شدن این موضوع از دستور کار شورای عالی انقلاب فرهنگی خبر داد و تاکید کرد به دلیل رقابت زیاد پذیرش دانشجوی پزشکی باید 100 درصد از کنکور باشد.

اجرای اولین رتبه بندی دانشگاه های علوم پزشکی بر مبنای آموزش، دانشجویی و پژوهش

در سال 1400 برای اولین بار نحوه رتبه بندی دانشگاه های علوم پزشکی تغییر کرد و این رتبه بندی بر مبنای سه حوزه آموزشی، تحقیقات و فناوری و فرهنگی دانشجویی به انجام رسید. رتبه بندی علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی (رعد 1400) در 6 وجه سرآمدی و مرجعیت؛ دانشگاه نسل آینده و فناور، ماموریت گرایی، پاسخگویی، بین‌المللی سازی و انسان ساز و حکمت بنیان انجام شد.

تحول در نظام آموزش و پژوهش علوم پزشکی با شروع به کار دولت سیزدهم

با آغاز به کار دولت سیزدهم در پایان تابستان 1400 و تحول در سطح وزارتخانه ها، دکتر بهرام عین اللهی که زمانی مسئولیت معاونت آموزشی وزارت بهداشت را برعهده داشت، این بار سکان وزارت بهداشت را برعهده گرفت. در این اولین گام، برنامه خود را برای تغییرات در حوزه آموزش اعلام کرد.

وزیر بهداشت در اهداف تحول در نظام آموزش و پژوهش علوم پزشکی خود به موضوع بازبینی ساختار و سیاستها و شیوه‌های آموزش عالی علوم پزشکی و بهداشتی کشور مبتنی بر رویکرد جامع نگر، ایجاد تعادل بین دوره‌های پایه و تحصیلات تکمیلی با اولویت نیازهای منطقه ای، اصلاح سهمیه بندی پذیرش دانشجو، تغییر معیارهای ارزشیابی و ارتقای اعضای هیات علمی، تقویت پژوهش‌های نوآورانه، تدوین سند حمایت از پژوهشگران جوان، هدایت منابع به سمت پروژه‌های مشترک با شرکت‌های دانش بنیان، مأموریت محوری فعالیت ها تاکید کرد.

طرح مجلس درباره افزایش ظرفیت پذیرش دانشجو و ادغام وزارت بهداشت و وزارت علوم

با این حال موضوع افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی و طرح مسئله کمبود پزشک بارها و بارها در سال 1400 از سوی مجامع مختلف مطرح شد. نمایندگان مجلس شورای اسلامی در طرحی خواهان ادغام وزارت علوم و بهداشت با یکدیگر شدند و تاکید کردند که باید آموزش پزشکی به وزارت علوم ملحق شود.

این موضوع در کمیسیون آموزش با موافقت مواجه شد و در مقابل کمیسیون بهداشت با آن مخالفت کرد. نهادهای متعددی از جمله فرهنگستان علوم پزشکی و سازمان نظام پزشکی با این موضوع مخالفت کردند و از سوی دیگر شورای عالی انقلاب فرهنگی و وزارت علوم موافقت ضمنی خود را با این مسئله ابراز کردند. به نظر می رسد تا زمانی که این طرح در مجلس نهایی نشده است هنوز نمی توان نظر قاطعی نسبت به آن ابراز کرد.

افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی؛ انکار وزارت بهداشت و اصرار شورای عالی انقلاب فرهنگی

از سوی دیگر شورای عالی انقلاب فرهنگی در مصوبه ای وزارت بهداشت را موظف کرد که ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی را افزایش دهد. وزارت بهداشت در مخالفت با این موضوع اعلام کرد. روسای دانشکده های پزشکی در نامه ای تاکید کردند که ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی در سنوات گذشته افزایش یافته و این امر موجب کاهش کیفیت آموزش دوره پزشکی شده است و افزایش دوباره آن تبعات جدی به همراه دارد.

در این زمینه دکتر جلیل کوهپایه زاده دبیر شورای گسترش دانشگاه های علوم پزشکی تاکید کرد: وزارت بهداشت کمبود پزشک را می‌پذیرد اما نمی‌توان ظرفیت رشته پزشکی را که هر یک نفر آن 2.5 میلیارد تومان برای کشور هزینه دارد، ناگهانی افزایش داد.

تعیین تکلیف آزمون دستیاری برای سال های آینده

اما افزایش ظرفیت پزشکی تنها چالش حوزه آموزش پزشکی نبود، در حالی که دستیاران پزشکی مشکلات متعددی را پشت سر می گذاشتند پزشکان عمومی خود را برای مهمترین آزمون علوم پزشکی سال یعنی آزمون پذیرش دستیاری آماده می کردند. در همان زمان زمزمه هایی مطرح شده بود که به دلیل رای دیوان عدالت اداری امکان برگزاری آزمون دستیاری در اسفندماه 1400 وجود ندارد.

با توجه به شرایط همه گیری کرونا در کشور، آزمون دستیاری در دوره های چهل و هفتم و چهل و هشتم با تغییرات زمانی مواجه شده بود و همین امر موجب شده بود که به دلیل تعویق زمانی آزمون دوره چهل و هشتم دستیاری در تیرماه 1400 برگزار شود و با توجه به مصوبه ای که امکان برگزاری دو آزمون دستیاری را در یکسال ممنوع کرده بود، مخالفت هایی مبنی بر برگزاری آزمون در اسفند 1400 مطرح شد.

در نهایت دکتر بهرام عین اللهی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در نشست شورای آموزش پزشکی و تخصصی به عنوان مرجع قانونی تعیین زمان برگزاری آزمون دستیاری تخصصی پزشکی اعلام کرد تصمیمات شورای آموزش پزشکی و تخصصی، قانونی و برای همه دانشگاه های علوم پزشکی، لازم الاجرا است و از این پس این آزمون به صورت ثابت در اردیبهشت ماه هر سال برگزار می شود.

کمک هزینه تحصیلی دستیاران پزشکی بالاخره افزایش یافت

البته این تنها موضوعی نبود که در سال 1400 به سرانجام رسید. موضوع حقوق و کمک هزینه تحصیلی دستیاران پزشکی نیز بالاخره تا حدی سامان یافت و با دستور وزیر بهداشت، حق الزحمه دستیاران مجرد به 60 میلیون ریال و دستیاران متأهل به 80 میلیون ریال افزایش یافت. محل تامین اعتبار این افزایش کمک هزینه نیز از محل درآمد اختصاصی بیمارستان‌های آموزشی تعیین شد.

از دیگر چالش های سال 1400 آموزش پزشکی می توان با تاثیر جنگ اوکراین و روسیه بر تحصیل دانشجویان ایرانی در این کشورها اشاره کرد. از آنجایی که تعداد زیادی از دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در اوکراین و روسیه در رشته های علوم پزشکی بودند، این دانشجویان خواستار بازگشت به ایران و تحصیل در دانشگاه های علوم پزشکی بودند.

یک جنگ بین المللی و تاثیر آن بر تحصیل دانشجویان ایرانی در رشته های علوم پزشکی

این موضوع با واکنش های زیادی از سوی فعالان دانشجویی مواجه شد و از آنجا که بیشتر این دانشگاهها اعتبار لازم را از سوی وزارت بهداشت ایران نداشتند، مسئولان وزارت بهداشت راهکاری را برای مدیریت این موضوع ارائه کردند.

دکتر غلامرضا حسن زاده دبیر شورایعالی برنامه ریزی علوم پزشکی درباره برنامه وزارت بهداشت برای انتقال دانشجویان ایرانی از روسیه و اوکراین گفت: دانشجویان خارج از کشور ملزم به گذراندن آزمون ارزیابی می شوند و دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در دانشگاه‌های روسیه و اوکراین که در رشته‌های علوم پزشکی مشغول تحصیل هستند و علاقمند به بازگشت به ایران هستند باید در سامانه انتقال دانشجویان از خارج به داخل مرکز خدمات آموزشی وزارت بهداشت ثبت نام کنند.

در واقع این دانشجویان با بارگذاری مدارک تحصیلی خود و بر اساس ضوابط و گذراندن آزمون امکان انتقال دارند. ضمن اینکه وزارت بهداشت برای تمام دانشجویان ایرانی که قبل از سال 2019 در دانشگاه‌های خارج از کشور ثبت نام کرده اند یک آزمون ارزیابی طراحی کرده است.

چشم انداز سال 1401 برای حوزه آموزش پزشکی

به نظر می رسد موضوع رسیدگی به شعار سال «تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرینی» در سرلوحه کارهای دانشگاه های علوم پزشکی باشد و با توجه به اینکه پیش از این در ماموریت های این دانشگاه ها موضوع دانش بنیانی و حرکت در مسیر دانشگاه های نسل سوم مطرح بود، این دانشگاه ها این پیام را در فعالیت های خود محقق کنند.

موضوع افزایش ظرفیت پزشکی نیز از دیگر موضوعات مهم حوزه آموزش پزشکی است. طبق گفته دکتر ابوالفضل باقری فرد معاون آموزشی وزارت بهداشت، طرح افزایش ظرفیت پزشکی به سمت بومی‌گزینی هدایت می‌شود و وزارت بهداشت به دنبال تمهیداتی است که این افزایش ظرفیت را به سمت بومی‌گزینی هدایت کند تا هم مشکل کمبود پزشک در مناطق محروم حل شود و هم کیفیت آموزش در دیگر دانشگاه‌ها تحت الشعاع قرار نگیرد.

همچنین اجرای قانون «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» در دانشگاه های کشور نیز حوزه های دانشجویی را بر آن داشته است که به موضوع تامین خوابگاه های متاهلی توجه ویژه داشته باشند و به گفته دکتر حمید رضا اشراقی مدیرکل دانشجویی وزارت بهداشت، وزارت بهداشت و وزارت علوم متعهد به تامین خوابگاه‌های متاهلی و وام ودیعه مسکن برای دانشجویان متاهل هستند. در این مسیر تامین سالانه شش هزار واحد مسکونی برای دانشجویان متاهل از وظایف دو وزارتخانه است.