چرا درگیری مرزی با طالبان رخ می‌دهد؟
روز شنبه ششم خرداد ماه روز تلخی برای ایرانیان بود؛ درگیری در مرزهای شرقی کشور با افغانستان تحت حاکمیت طالبان و به شهادت رسیدن دو مرزبان، احساسات عمومی را به شدت جریحه دار کرد. یک روز پس از درگیری های مرزی بین نیروهای ایرانی و طالبان، قاسم رضایی، جانشین فرمانده کل انتظامی و کیومرث حیدری، فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی به منطقه سیستان در استان سیستان و بلوچستان سفر کردند.
سرتیپ حیدری در جریان بازدید از مرزهای شرقی کشورمان اظهار کرد: «بارها اشاره شد حضور ما در مرز به معنای اینکه خطری ما را تهدید می‌کند نیست، بلکه برای اشراف اطلاعاتی و امنیت است که در مرزها برقرار است.» وی تاکید کرد: «در بحث برخورد با نوع تردد ممکن است گاهی اختلافی بین دو مرزبان پیش بیاید که موضوع مهمی نیست و کاملا در کنترل بوده است.» حیدری ادامه داد: «همرزمان ما در مرزبانی و نیروی زمینی کاملا در منطقه مسلط هستند و تا هر جا که کشور مقابل مرز مشترک با ما دارد و مقررات بین‌المللی را احترام بگذارد احترام متقابل می بیند و حسن همجواری به جا می آوریم؛ ولی اگر جایی احساس شود طرف مقابل نمی خواهد به مقررات تن بدهد با برخورد دیگری مواجه می‌شود.»
قاسم رضایی نیز در جریان این سفر تاکید کرد که «نیروهای طالبان باعث ایجاد درگیری در منطقه زرنج شدند» و گفت: «در مرز مشترک ایران و افغانستان چند باری است که از طرف حاکمان افغانستان اشتباهی رخ می‌دهد، طوری که روز شنبه تیراندازی بی جایی از سوی کشور همسایه اتفاق افتاد و اقدام متقابل انجام شد.» رضایی افزود: «به کشورهای همسایه می گوییم مرزهای ما مرزهای دوستی است و نباید اجازه دهیم اتفاق ناگواری پیش آید.» او در ادامه گفت که در حال حاضر وضعیت مرز بسیار آرام است و شنبه شب هیچ‌گونه تهاجمی اتفاق نیفتاده و موضوع عصر همان روز فیصله پیدا کرده است. خبرگزاری های ایرانی، شنبه ششم خرداد از وقوع درگیری میان نیروهای طالبان و مرزبانان ایرانی در مرز استان سیستان و بلوچستان ایران و ولایت نیمروز افغانستان خبر دادند. همچنین خبرگزاری تسنیم روز گذشته نوشت که در پی درگیری های مرزی ایران و افغانستان، دو کشور بر سر اعزام هیات حقیقت یاب مشترک به مناطق مرزی به تفاهم رسیدند.
اما آنچه از روز شنبه مطرح بود، بهانه این درگیری ها بود و اینکه درگیری توسط کدام طرف آغاز شد؛ در اخباری که روز گذشته منتشر شد مقامات مختلف ایران گفتند طالبان آغاز کننده این درگیری ها بود. سردار قاسم رضایی، جانشین فرمانده کل انتظامی کشور درباره دلیل و چگونگی این رخداد گفت که نیروهای طالبان حوالی ساعت 10 صبح روز شنبه 6 خرداد ماه از سمت افغانستان بدون در نظر گرفتن و رعایت قوانین بین‌المللی و حسن همجواری با انواع سلاح مبادرت به تیراندازی به پاسگاه ساسولی واقع در حوزه هنگ مرزی زابل کردند. در اطلاعیه مرکز اطلاع رسانی مرزبانی سیستان و بلوچستان نیز در این خصوص آمده بود: «پیش از ظهر روز شنبه مرزبانان جان برکف هنگ مرزی زابل با افراد مسلح ناشناس که قصد ورود به خاک جمهوری اسلامی ایران را داشتند، در نقطه صفر مرزی درگیر شدند که منجر به تبادل آتش و درگیری مسلحانه شد.»
جلیل رحیمی جهان آبادی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی هم درباره این درگیری با اشاره به اینکه تنش ایجادشده عمدتا از سمت طالبان بود، گفت: «نیروهای ما به رفتار متقابل پرداختند.» رحیمی جهان آبادی در گفت وگو با «ایلنا» به اقدامات ایران در مرزهای شرقی کشور پرداخت و گفت با هدف کنترل بیشتر، در بعضی از مناطق احداث دیوارهای مرزی، سیم خاردار و ایجاد موانع در دستور کار ارتش ما قرار گرفته است. اما طالبان به رغم قول مساعد و توافقات فی مابین بازهم رفتارهای ایذائی و چالشی انجام می‌دهد. اما یک نماینده مجلس در گفت‌وگو با روزنامه «دنیای‌اقتصاد» از علت دیگری رونمایی کرد و گفت که درگیری ها در زمین های کشاورزی زهک رخ داده و دو کشاورز ایرانی نیز کشته شده اند. حال این پرسش مطرح می‌شود که چرا زمین های کشاورزی زهک محل درگیری بودند. دلیل این مساله را باید سوء برداشت طالبان درخصوص بیش از 5هزار هکتار از زمین های کشاورزی متعلق به ایران پشت دیوار مرزی زهک جست‌وجو کرد.
شهریار حیدری، مدیرکل مرزی اسبق وزارت کشور مرداد ماه سال گذشته که درگیری هایی در این منطقه رخ داده بود، در گفت وگو با «ایسنا» توضیح داد: «دیوار مرزی عقب‌تر از نقطه صفر مرزی ساخته شده است، چون وسط رودخانه هیرمند، نقطه صفر مرزی است و گاهی این رودخانه طغیان می‌کند. بنابراین دیوار باید جایی ساخته می شد که امکانش به لحاظ فنی وجود داشت. به لحاظ حقوقی، مرز وسط رودخانه است، اما به لحاظ فنی که نمی‌توانیم دیوار را وسط رودخانه بسازیم، بلکه باید آن را عقب‌تر می‌ساختیم.» همچنین حیدری گفت که این دیوار سال 81 به طول 130 کیلومتر توسط مرزبانی ساخته شده است. زیرا در آن مقطع، کاروان های حمل مواد مخدر و اشرار از این مرزها عبور می کرده و وارد کشور می شدند. طالبان هم چون زمین های کشاورزی ایران پشت این دیوار مرزی قرار دارد، می گویند آن زمین ها متعلق به افغانستان است. البته از طالبان انتظار هم نمی‌رود چنین مساله‌ای را درک کنند و مانند مساله حقابه هیرمند آنها با نگاه خاص خود سیاست هایشان را در قبال ایران اعمال می‌کنند.
حیدری در این رابطه نیز با اشاره به اینکه دیوار بین 200 تا 500 متر دورتر از رودخانه ساخته شده است، تاکید کرد: «ولی به هر حال مرز دو کشور وسط رودخانه هیرمند است و پیش از این دولت افغانستان همواره به این مساله تفاوت نقطه صفر مرزی با دیوار متعهد بوده است. طالبان آشنایی نسبت به موضوعات حقوقی و پروتکل های بین‌المللی و فنی ندارند و به خاطر همین در تشخیص نقطه صفر مرزی دچار اشتباه می شوند، ولی اگر عمدی در کار باشد با آنها برخوردی می‌شود که از یادشان نرود.»
همچنین در مرداد ماه سال 1401 اشاره شده بود که چند بار نیروهای طالبان با مرزبانی کشورمان در منطقه مرزی زهک در شمال استان سیستان و بلوچستان درگیر شده و به سمت مرزبانان ما آتش گشوده و البته پاسخ لازم را هم از سوی ایران دریافت کرده‌اند. آخرین مورد درگیری به روزهای هشتم و نهم مرداد سال گذشته بازمی‌گردد. پیش از این نیز سه بار درگیری بین ایران و نیروهای طالبان رخ داده بود. نخستین درگیری در آذر 1400 رخ داد که البته سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وقت وزارت امور خارجه، درگیری‌های رخ داده را ناشی از سوءتفاهم بین مرزنشینان دانست و گفت که این سوءتفاهم موجب تیراندازی در حوزه مرز سیستان شد که با هماهنگی مرزبانان دو طرف، موضوع مدیریت شده و پایان یافته است. در اسفندماه 1400 نیز طالبان و مرزبانان ایرانی در ناحیه کانال سیخ سر درگیر شدند. در 7 تیر 1401 نیز یک مرزبان ایرانی به نام محمد صیاد در نتیجه درگیری مرزی به شهادت رسید.
--> اخبار مرتبط