چه کسانی به دنبال «توافق نفت دربرابر غذا» برای ایران بودند؟

به گزارش مشرق، میدل ایست آی روز 18 خرداد مدعی شد که ایران و آمریکا به یک توافق موقت در پرونده هسته‌ای نزدیک شده‌اند. در بخشی از این گزارش آمده است: «به تهران اجازه داده می شود که روزانه تا یک میلیون بشکه نفت صادر کند و به درآمد آن و نیز دیگر منابع مسدود شده اش در خارج از کشور دسترسی داشته باشد مشروط بر آنکه این منابع انحصارا برای خرید مجموعه‌ای از کالاهای اساسی شامل غذا و دارو هزینه شوند.»[1]

نیویورک تایمز نیز روز 25 خرداد مدعی شد که ایران و آمریکا به یک توافق موقت در زمینه رفع تحریم‌ها رسیده‌اند. در بخشی از این گزارش ادعا شده است که ایران زندانیان آمریکایی را آزاد می‌کند و در مقابل آمریکا هم میلیاردها دلار پول توقیف و مسدود شده ایران در کشورهای مختلف را آزاد خواهد کرد، اما تهران تنها می‌تواند این پول‌ها را برای اهداف بشردوستانه مثل خرید غذا و دارو هزینه کند.[2]

وزارت امور خارجه کشورمان موضوع توافق موقت را رد کرد. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز حصول هر گونه توافق با ایران را تکذیب کرد و گفت گزارش رسانه‌ها در این خصوص صحت ندارند.

دلواپسی اصلاح‌طلبان و ادعای توافق «نفت دربرابر غذا»

اما این ادعای غیرواقعی مبنای تحلیل خلاف واقع اصلاح طلبان با کلیدواژه نفت در برابر غذا شد. روزنامه هم‌میهن در همین رابطه نوشت: «این توافق ضعیف به‌معنای تمام‌عیار ضعیف است و تنها نکته‌اش حفظ غنی‌سازی 60 درصد است اما این توافق کاربردش در زمان بایدن خواهد بود و هر لحظه از قابلیت «فروپاشی» برخوردار خواهد بود.»

بامداد نو (اصلاحات پرس) نوشت: «برای یک مشت دلار؟ آیا دولت، کشور را به سمت نفت در برابر کالای ضروری می‌برد؟»

اصلاحات نیوز گزیده‌ای از مصاحبه «جعفرزاده ایمن آبادی» نماینده اصلاح طلب مجلس دهم با نامه نیوز را منتشر کرد که می‌گوید: «به مرور دولت از وعده‌هایش عقب نشینی کرد به طوری که امروز بدترین توافق یعنی نفت در برابر غذا و دارو را انجام داد.»

کانال تلگرامی منتسب به مصطفی تاجزاده نوشت: «عده‌ای دلخوشند به توافق موقت و به عنوان دستاورد نفت در برابر غذا را در بوق کرده‌اند.»

اینستکس؛ نفت در برابر غذای دولت روحانی

دولت وقت آمریکا روز 18 اردیبهشت 1397 به‌صورت یکجانبه از توافق هسته‌ای ایران و 1+5 خارج شد. اما دولت روحانی تصمیم گرفت با کشورهای اروپایی مسیر توافق را ادامه دهد. بر همین اساس، ضلع اروپایی برجام روز 11 بهمن ماه 97 یک کانال مالی با ایران تحت عنوان ابزار پشتیبانی مبادلات (اینستکس) راه‌اندازی کردند تا ایران را پایبند به تعهدات هسته‌ای خود نگه دارند. شرکت اداره کننده اینستکس در پاریس ثبت شد و غیر از فرانسه، آلمان و انگلیس نیز سهامداران اصلی آن بودند.

فرآیند اینستکس به این صورت بود که بدون انجام مراودات مالی بین ایران و اتحادیه اروپا تجارت صورت گیرد. یعنی یک شرکت ایرانی کالایی به اروپا صادر می‌کند و در قبال آن اعتباری به دست می‌آورد. از این اعتبار برای واردات کالا از اروپا به ایران استفاده می‌شد. هیچگونه پولی در این معامله وارد ایران نمی‌شد.[3] از طرفی، سه کشور اروپایی موسس اینستکس اقلام مورد معامله را مواد غذایی، محصولات کشاورزی، دارو و تجهیزات پزشکی اعلام کردند.

سازوکار اجرایی اینستکس دقیقا معادل «نفت در برابر غذا» تعریف شده بود.

اینستکس، نفت در برابر غذا

اصلاح طلبان در واکنش به اینستکس چه گفتند؟

حزب اتحاد ملت (حزب اصلی اصلاح طلبان ایران) در یادداشتی با عنوان «ابزار مالی جدید اروپا چیست؟ چرا اصولگرایان را به واهمه انداخت؟» نوشت: «این سازوکار بسیار فراتر از نفت در برابر غذاست و حتی به استناد اعتراف مخالفان آن ایران می‌تواند تحریم‌های نفتی آمریکا را دور بزند.»

اینستکس راه دور زدن تحریم ها به روایت رسانه حزب اتحاد ملت (!)

کانال امتداد توئیت فردی تحت عنوان کارشناس روابط بین الملل را بازنشر کرد که در نوشته بود: «وزیر اقتصاد فرانسه گفت اینستکس هیچ ارتباطی با آمریکا ندارد؛ اجازه می‌دهد با ایران تجارت کنیم؛ تحریم‌های فراسرزمینی آمریکا را «دور» بزنیم و این امکان را داشته باشیم با کشوری که صلاح می‌دانیم تجارت کنیم؛ و اینستکس را قدمی «اساسی» در جهت رسیدن به «استقلال واقعی اروپا» دانست.»

توییتی که توسط رسانه حزب اتحاد ملت بازنشر شد

حمید بعیدی‌نژاد سفیر ایران در انگلیس در دولت روحانی نوشت: «هنوز اینستکس عملیاتی نشده مخالفین نظام، افراطیون منطقه و نزدیکان ترامپ هم‌صدا به تمسخر و تضعیف آن پرداخته و از سر استیصال بر ناکارآمدی آن تاکید می‌کنند.»

حمله بعیدی نژاد به مخالفان اینستکس

علی مطهری نایب رئیس وقت مجلس و از چهره‌های اصلاح‌طلب گفت: «ساز و کار مالی موسوم به ابزار حمایت از تبادلات تجاری (اینستکس) از نظر استقلال اروپا در مقابل آمریکا و از نظر تلاش برای شکست سلطه دلار برای اروپا، نافع است.»

علی مطهری، چهره اصلاح‌طلب سازوکار اینستکس را مثبت دانست

جواد ظریف وزیر امور خارجه دولت روحانی درمصاحبه با روسیا الیوم گفت:«مکانیزم مالی اعلام شده از سوی اروپایی‌ها، اراده این اتحادیه و نحوه دور زدن تحریم‌های آمریکا از سوی آن‌ها را نشان می‌دهد.»

تمجید ظریف از اینستکس

اینستکس روز پنجشنبه 18 اسفند 1401 پس از 4 سال و 10 ماه و یک روز تعطیل شد. کل تراکنش اینستکس یک مورد و در زمینه تجهیزات درمانی در تاریخ مارس 2020 بود. اصلاح‌طلبان نسبت به خبر تکذیب شده توافق موقت و ادعای نفت در برابر غذا نگران و دلواپس شده‌اند. این درحالی است که سازوکار مشابه آن تحت عنوان اینستکس در زمان دولت روحانی به عنوان دستاورد معرفی می‌شد.

[1]:middleeasteye.net/news/iran-us-nuclear-near-interim-deal-enrichment-oil-exports

[2]:dw.com/fa-ir/a-65923212

[3]:tasnimnews.com/fa/news/1398/04/10/2044074