چگونه بن سلمان به حلقه وصل دیپلماسی جهانی تبدیل شد؟
اقتصادنیوز: تا پیش از پایان سفر آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا به عربستان، او و مقامات سعودی درباره همکاری بر سر موضوعاتی مانند ایران، سودان، دولت اسلامی، زیرساخت‌های منطقه‌ای، انرژی پاک و عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل گفتگو کردند.
به گزارش اقتصادنیوز بلینکن در کنفرانسی مطبوعاتی در ریاض درباره کار‌های انجام‌شده گفت: «این برای افزایش فرصت‌ها و ایجاد پیشرفت برای مردم ما و مردم سراسر جهان حیاتی است».
به نوشته نشریه نیویورک تایمز، این رویکرد دوستانه‌ای است که معمولاً مقامات آمریکایی برای متحدان نزدیک خود قائلند. سفر سه‌روزه بلینکن به عربستان سعودی که شامل دیدار با محمد بن سلمان بود، آشکارترین تلاش دولت بایدن برای گذشتن از خصومتی است که در پاییز سال گذشته، بایدن نسبت به شاهزاده ابراز کرده بود.
این اختلاف بین آن‌ها پس از آن رخ داد که مقامات سعودی علی‌رغم انتظار مقامات آمریکایی مبنی بر افزایش تولید نفت، تولید خود را کاهش دادند. بایدن نیز قول عواقب آن را به عربستانی‌ها داد. اما تحلیلگران و منابع آگاه می‌گویند که در ماه‌های پس از آن، رئیس‌جمهور و دستیاران ارشدش واقعیت سخت ژئوپلیتیکی جدید را پذیرفتند. اگر واشنگتن قصد دارد با چین و روسیه در عرصه جهانی رقابت کند، نباید شرکای قدرتمندش را از خود براند.
در همین حین نظر می‌رسد که بن سلمان به طرز ماهرانه‌ای از موقعیت کشورش در بین رقابت ابرقدرت‌ها، بازارهای انرژی جهان و امنیت خاورمیانه استفاده می‌کند. او و دستیارانش به صراحت گفته‌اند که مجبور نیستند در کشمکش قدرت‌های جهانی طرف کسی را بگیرند و نسبت به پیشنهادات هرکدام پذیرا بوده و نفع خود را در نگه‌داشتن روابط قوی با همه طرف‌ها می‌دانند.
مقامات عربستان و سایر کشورهای عرب خلیج‌فارس، انتخاب دوگانه‌ای که از زمان حمله روسیه به اوکراین و در چارچوب رقابت فزاینده ایالات متحده و چین از سوی مقامات آمریکایی و اروپایی جلوی آن‌ها گذشته شده را نمی‌پذیرند.
شاهزاده فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان سعودی در کنفرانس خبری مشترک با آقای بلینکن گفت: «چین بزرگ‌ترین شریک تجاری ما است؛ بنابراین طبیعتاً تعامل زیادی با چین داریم. از آنجایی که تأثیر اقتصادی چین در منطقه و فراتر از آن احتمالاً با ادامه رشد اقتصاد این کشور رشد همراه است، همکاری بین ما رشد خواهد کرد. اما ما هنوز یک شراکت امنیتی قوی با ایالات متحده داریم که این شراکت امنیتی هر روز تازه می‌شود». او افزود: «من این را یک بازی برد - باخت نمی‌دانم. من فکر می‌کنم همه ما قادر به شراکت‌های چندگانه و همکاری‌های چندگانه هستیم».
بن سلمان از رویدادهای دیپلماتیک این هفته و همچنین سرمایه‌گذاری غافلگیرکننده چند میلیارد دلاری خود در تور پی‌جی‌اِی، برای به نمایش‌گذاشتن قدرت و نفوذ روبه‌رشد خود در صحنه جهانی استفاده کرده است. این اقدامات شاهد دیگری از تمایل او برای تغییر شراکت‌ها و کاستن ریسک اتکای تاریخی عربستان سعودی به ایالات متحده است.
تنها چند روز قبل از ورود بلینکن، شاهزاده از نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا که ایالات متحده او را یک حاکم شرور می‌داند، برای یک دیدار رسمی به جده استقبال کرد. روز سه‌شنبه، ایران که رقیب دیرینه سعودی‌هاست، سفارت خود در ریاض را در نتیجه توافقی بین دو کشور و به میانجیگری چین، بازگشایی کرد. هفته آینده نیز وزارت سرمایه‌گذاری عربستان سعودی قصد دارد میزبان یک نشست بزرگ از تجار عرب و چینی باشد. به گفته منابع آگاه، تغییر رویکرد دولت بایدن نسبت به عربستان، بیشتر به خاطر تقویت قاطعانه روابط سعودی‌ها و چین در ماه‌های اخیر بود.
مقامات ایالات متحده دیدند که در ماه دسامبر و تنها چند هفته پس از انتقاد تند بایدن از شاهزاده، بن سلمان از شی جین‌پینگ، رهبر چین میزبانی کرد. اگرچه دستیاران بایدن از عادی‌سازی روابط ایران و عربستان که چین به آن کمک کرده بود، استقبال می‌کنند، اما خاطرنشان کردند که این اتفاق نشان‌دهنده نقش عملی چین در منطقه است.
حسین ایبیش، محقق ارشد مقیم مؤسسه کشورهای عربی خلیج‌فارس گفت: «عربستان سعودی و ایالات متحده در تلاشند تا در جهان چندقطبی جدید، تغییرات در روابط را مدیریت کنند».
او افزود: «در حال حاضر، این رابطه بیشتر شبیه روابط ایالات متحده با برخی از شرکای اروپایی آن است. همکاری امنیتی کلیدی بوده و توسط هر دو طرف حفظ می‌شود؛ اما سعودی‌ها در تلاشند تا در دنیایی که قدرت در آن پراکنده است، به یک بازیگر منطقه‌ای و بین‌المللی با اهمیت تبدیل شوند. ایالات متحده نیز با احتیاط بیشتری وارد نزاع و جدل‌های جدید می‌شود».
روز پنجشنبه، بلینکن گفت: «ما از کسی نمی‌خواهیم که بین ایالات متحده و چین یکی را انتخاب کند. ایالات متحده شریک شماره یک اکثر کشورهای منطقه است».
علاوه بر اطمینان‌یافتن از فاصله‌افتادن بین عربستان سعودی با چین و روسیه، چندین مقام ارشد دولت بایدن می‌گویند که تقویت روابط با عربستان دلایل مهم دیگری نیز دارد. از جمله آن‌ها می‌توان به ایجاد توازن در برابر ایران، فروش تسلیحات ساخت آمریکایی و مبارزه با گروه‌های تروریستی اشاره کرد. برت مک‌گورک و آموس هوچستاین، دو تن از مقامات کاخ سفید مانند جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا از طرف‌داران روابط قوی‌تر با عربستان بوده و اخیراً به این پادشاهی سفر کرده‌اند.
اما بایدن که در ژوئن سال گذشته با بن سلمان دیدار کرد، نسبت به او بی‌اعتماد بوده و تقویت روابط با عربستان را در تضاد با چارچوب مطلوب خود در سیاست خارجی می‌داند.
بلافاصله پس از آغاز به کار، بایدن گزارشی منتشر کرد که طبق آن، دستور قتل جمال خاشقجی از طرف شاهزاده صادر شده بود. همچنین در سال 2021، بایدن پس از وعده پایان‌دادن به حمایت آمریکا از ائتلاف تحت رهبری عربستان سعودی در جنگ یمن، فروش برخی تسلیحات به پادشاهی را به حالت تعلیق درآورد. اما از آن زمان، دولت او حداقل 4 میلیارد دلار فروش تسلیحات و خدمات نظامی به عربستان سعودی را به کنگره اطلاع داده است.
حامیان سیاست‌های سخت‌گیرانه‌تر در مورد عربستان سعودی می‌گویند که اکنون بایدن رویکردی متعارف‌تر در پیش گرفته است. سارا لی ویتسون، مدیر اجرایی دموکراسی برای جهان عرب گفت: «تنها یک نسخه ضعیف‌شده و مسخره از حقوق بشر در دستور کار دولت است. تفاوت کمی بین اقدامات بایدن و اقدامات ترامپ می‌بینید. به سیاست واقعی دولت بایدن نگاه کنید. حتی اگر تحقیرآمیز نباشد، چیزی شبیه به آن است».
بسیاری از قانون‌گذاران آمریکایی، به ویژه دموکرات‌ها، از سابقه حقوق بشری عربستان سعودی انتقاد کرده‌اند و مراقب اقدامات دولت بایدن هستند. برخی از قانون‌گذاران ارشد قصد دارند فروش برخی تسلیحات به پادشاهی را حفظ کنند. قانون‌گذاران همچنین در حال بررسی خواسته‌هایی هستند که بن سلمان در ازای عادی‌سازی روابط کشورش با اسرائیل از آمریکا می‌خواهد.
شاهزاده به مقامات آمریکایی گفته است که خواهان ضمانت‌های امنیتی از سوی ایالات متحده و همکاری نظامی بیشتر است. ریچارد گلدبرگ، تحیلی‌گر سیاسی که ماه پیش با مقامات سعودی دیدار کرده بود، گفت: «خواسته اولیه او تعهد دفاعی متقابل، مانند ماده 5 سازمان پیمان آتلانتیک شمالی است».
و شاهزاده از واشنگتن خواسته تا به عربستان سعودی برای توسعه یک برنامه هسته‌ای غیرنظامی با غنی‌سازی اورانیوم در داخل خاک عربستان کمک کند. پیشنهادی که ترس از اشاعه تسلیحات اتمی را در میان برخی از مقامات آمریکایی و کارشناسان کنترل تسلیحات برانگیخته است.
کریستوفر مورفی، سناتور ایالت کنتیکت گفت: «قبل از اینکه ما حتی به گسترش روابط امنیتی خود با عربستان سعودی فکر کنیم، پادشاهی باید ثابت کند که می‌داند شراکت ما یک چیز دوطرفه است».
دستیاران بایدن تلاش دارند تا عربستان سعودی و دیگر کشورهای خلیج‌فارس علیه حمله روسیه به اوکراین موضع بگیرند. ماه گذشته، بن سلمان از ولودیمیر زلنسکی دعوت کرد تا در نشست سران اتحادیه عرب سخنرانی کند؛ اما کشورهای عربی همچنان بی‌طرف مانده‌اند. تنش‌هایی در روابط عربستان و روسیه در مورد سیاست نفتی وجود دارد، اما عربستان سعودی و امارات متحده عربی خریداران بزرگ نفت روسیه به دلیل کاهش قیمت فعلی آن هستند.
گلدبرگ گفت که در تردستی بن سلمان با ابرقدرت‌ها، او از اهرم‌هایی استفاده می‌کند برای جلب توجه کاخ سفید کارساز است. مقامات آمریکایی در حیرتند که آیا این کارها سیاست دائمی اوست یا تنها برای نازکردن و بالابردن قیمت است.
همچنین بخوانید
