چگونه «روز ملی فناوری هسته‌ای» در تقویم کشور ثبت شد؟

به گزارش مشرق، در 23مرداد ماه1381، خبرنگاران در هتل «ویلارد» واشنگتن برای ارسال یک خبر بسیار مهم لحظه‌شماری می‌کنند؛ خبر را سخنگوی گروهک تروریستی منافقین اعلام می‌کند؛ او تصاویری از 3نقطه در استان‌های اصفهان و مرکزی به نمایش می‌گذارد و مدعی می‌شود ایران به‌طور مخفیانه در 2نقطه تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم دارد. اسفندماه81 «محمد البرادعی»، مدیرکل سابق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سفر به ایران، ضمن بازدید از تاسیسات هسته‌ای، تأیید می‌کند تاسیسات نطنز و اراک، استفاده‌ای صلح‌آمیز داشته و ادعاهای مطرح‌شده درباره استفاده غیرصلح‌آمیز ایران از این تاسیسات، غیرقابل استناد است.

واشنگتن، البرادعی را تحت فشار می‌گذارد تا پرونده هسته‌ای ایران را در دستور شورای حکام قرار دهد. شهریور سال82 شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، قطعنامه پیشنهادی 3کشور کانادا، استرالیا و ژاپن را تصویب می‌کند و به ایران مهلت داده می‌شود تا در کمتر از 50روز به تعهدات خود در مورد کنترل برنامه اتمی‌اش عمل کند. 14مهرماه82 با پیشنهاد رئیس دولت اصلاحات، حسن روحانی که دبیر شورای‌عالی امنیت ملی است از سوی رهبر انقلاب مسئول ارشد مذاکره‌کننده هسته‌ای می‌شود. پیش از آغاز مذاکرات تهران با 3کشور اروپایی، تعدادی از نمایندگان اصلاح‌طلب طرح 3فوریتی برای الزام دولت به پذیرش پروتکل الحاقی را امضا می‌کنند. سرانجام 29مهرماه82، بیانیه سعدآباد به تأیید طرفین رسید.4اسفند1382، تیم هسته‌ای در سفر به بروکسل 2دور مذاکره انجام می‌دهد. در دوره نخست طرفین به توافقی کلی مبنی بر اینکه ایران تعلیق را در چارچوبی که آژانس تعریف کرده، می‌پذیرند و آنها هم به تعبیر حسن روحانی پرونده هسته‌ای ایران را از دستور اضطراری شورای حکام خارج می‌کنند، اما واقعیت این است که در این موافقتنامه تعهدات ایران به‌صورت بسیار شفاف و اجرایی و تعهدات 3کشور اروپایی در قالب موارد کلی و غیراجرایی مورد اشاره قرار می‌گیرد.

با وجود این توافق، نه‌تنها موضوع هسته‌ای ایران در اجلاس ژوئن2004 شورای حکام از دستور کار خارج نمی‌شود بلکه قطعنامه شدیداللحنی نیز علیه ایران در این اجلاس تصویب می‌شود. عدم‌تعهد طرف اروپایی به تعهداتش موجب می‌شود ایران به نشانه اعتراض، پس از صدور قطعنامه سوم در ژوئن 2004، اعلام کند که دیگر به تعهداتش عمل نمی‌کند. با وجود این غلامرضا آقازاده «20فروردین83» اعلام می‌کند ایران به‌صورت داوطلبانه، تولید سانتریفیوژ را تعلیق می‌کند. با وجود این، باز هم طرف مقابل فشار بر ایران را جایگزین عمل به تعهدات خود می‌کند. ایران هم مردادماه83 تولید سانتریفیوژ در نطنز را دوباره آغاز می‌کند و این اقدام باعث می‌شود شورای حکام در قطعنامه‌ای ایران را تهدید کند.

دور دیگر مذاکرات ایران و اروپا 6آبان83 در وین آغاز می‌شود. اتحادیه اروپا بر تعلیق نامحدود یا دائم همه فعالیت‌های مربوط به غنی‌سازی پافشاری می‌کند. بر مبنای این رویدادها سفرای فرانسه، آلمان و انگلستان در تهران ساعت 9صبح سه‌شنبه 13آبان83 طرحی را تقدیم ایران می‌کنند و در مقابل تهران با رد طرح مزبور پیشنهاد جایگزینی را در ساعت20 چهارشنبه 13آبان83 تحویل سفرای 3کشور می‌کند.

این موافقتنامه درحالی شکل می‌گیرد که طرف اروپایی به تعهد خود مبنی بر عادی کردن موضوع هسته‌ای ایران در اجلاس ژوئن2004 عمل نمی‌کند. از طرف دیگر، 3کشور اروپایی دنبال این هستند که تعلیق را تا حد اعلای آن گسترش دهند. ایران در این توافقنامه به‌عنوان اقدامی داوطلبانه در جهت اعتمادسازی - و نه به‌عنوان یک تعهد قانونی - می‌پذیرد که کلیه فعالیت‌های مربوط به غنی‌سازی و بازفرآوری مانند ساخت، تولید، نصب، آزمایش، سرهم‌بندی و راه‌اندازی سانتریفیوژهای گازی و فعالیت‌های مربوط به جداسازی پلوتونیم را متوقف کند. یک هفته پس از مذاکرات، تهران فعالیت‌های تاسیسات هسته‌ای UCF را به حالت تعلیق درمی‌آورد و این در حالی است که فعالیت‌های تبدیل اورانیوم، طبق نظر فنی آژانس جزو فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم محسوب نمی‌شود، اما کشورهای اروپایی که از ادامه این بازی خوششان آمده، هیچ‌یک به تعهدات خود عمل نمی‌کنند. اوایل سال84 و پس از توافقنامه‌هایی که در پاریس و بروکسل بین طرف ایرانی و اروپایی امضا شد، دولت‌های اروپایی جدیت زیادی برای اجرای تعهداتی که برعهده داشتند، نشان ندادند و به‌دنبال تلف کردن وقت تا معلوم شدن تکلیف انتخابات ریاست‌جمهوری سال84 بودند.

انتخابات ریاست‌جمهوری، فضای هسته‌ای و مذاکرات آن را تغییر می‌دهد. خلف وعده‌های پی‌درپی طرف‌های غربی و تغییر رویکرد دولت نهم سبب می‌شود، مذاکرات این‌بار نه به خواست اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها بلکه به خواست ایران پیگیری شود.

دولت وقت، تمام تعهداتی را که ایران در توافق سعدآباد به شکل یک طرفه زیربار آن رفته بود، تعلیق می‌کند. در مراسمی در روز 20فروردین ماه سال85، خبر راه‌اندازی زنجیره کامل غنی‌سازی اورانیوم از سوی رئیس‌جمهور وقت اعلام و ایران به طرف‌های غربی پیام می‌دهد که فناوری هسته‌ای خود را در مسیر جدیدی پیگیری و توسعه می‌دهد.

تعداد سانتریفیوژهای فعال ایران به‌سرعت افزایش یافته و ایران قدرت ساخت سوخت هسته‌ای را به‌دست آورده است. این اتفاق با واکنش کشورهای غربی روبه‌رو و آنان تهدید کردند ایران باید فعالیت‌های هسته‌ای خود را متوقف کند. اما مسیر هسته‌ای ایران متوقف نشد و با نامگذاری 20فروردین به‌عنوان روز ملی فناوری هسته‌ای در تقویم کشور، روند هسته‌ای شدن کشور شتاب بیشتری گرفت. تا جایی که امروز جمهوری اسلامی در نقطه‌ای قرار گرفته که از غنی‌سازی 3.5درصد سال‌های 84 به غنی‌سازی 20درصد و اکنون 60درصد رسیده است.

منبع: روزنامه همشهری