چین در تدارک گروه7 شرقی / بریکس به یک ائتلاف ژئوپلیتیک تبدیل می‌شود؟

گروهی متشکل از کشورهای موسوم به بریکس - برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای‌جنوبی - 40 درصد از جمعیت جهان و یک‌چهارم اقتصاد جهان را تشکیل می‌دهند. اکنون این گروه در حال بررسی توسعه خود است تا به‌عنوان وزنه تعادلی معتبر در برابر مجامع تحت رهبری غرب مانند گروه کشورهای پیشرفته گروه7 دیده شود. به نوشته روزنامه نیویورک‌تایمز، اما چالشی که برای باشگاه بریکس وجود دارد این است که به همان اندازه که بزرگ بوده، واگرا است و گاهی اوقات منافع متضاد و رقابت‌های داخلی مانع یکدستی آن می‌شود. این گروه شامل بزرگ‌ترین دولت اقتدارگرای جهان (چین) و بزرگ‌ترین دموکراسی آن (هند)، اقتصادهای بزرگ و کوچک بوده که با ایالات متحده در ارتباط هستند و طیف گسترده‌ای از دوست تا دشمن را دربرمی‌گیرد.

چین جای خالی آمریکا در افغانستان را پر می‌کند؟

چین، تحت رهبری شی جین‌پینگ می‌خواهد بریکس را گسترش دهد و در آن پلتفرمی برای به چالش کشیدن قدرت آمریکا می‌بیند. روسیه مشتاق است نشان دهد که مسکو با وجود انزوای خود به‌دلیل جنگ در اوکراین، متحدان وفاداری دارد. هند که در یک مناقشه ارضی با چین گرفتار شده، نسبت به تسلط پکن در باشگاه محتاط است. برزیل و آفریقای جنوبی، دیگر کشورهای پر نوسان جهان که از کشورهای در حال توسعه به‌حساب می‌آیند، خواهان روابط خوب با چین و روسیه هستند؛ اما به دلیل ترس از بیگانگی ایالات متحده، نباید بیش از حد با آنها همسو باشند.

درحالی‌که رهبران پنج کشور از روز سه‌شنبه در یک اجلاس سالانه، این بار در ژوهانسبورگ، گرد هم می‌آیند، نحوه بررسی این اختلافات ممکن است تعیین کند که آیا این گروه به یک ائتلاف ژئوپلیتیک تبدیل می‌شود یا تا حد زیادی بر مسائل مالی و اقتصاد جهانی مانند کاهش تسلط دلار در جهان متمرکز می‌شود. با تشدید رقابت قدرت‌های بزرگ بین پکن و واشنگتن، کارِ یافتن زمینه مشترک سخت‌تر می‌شود و کشورهای دیگر را برای «انتخابِ طرف» تحت فشار قرار می‌دهد. درحالی‌که جنگ روسیه در اوکراین ادامه دارد، این درگیری تعادل در قیمت مواد غذایی و انرژی را برای بسیاری از کشورهای فقیرتری که اعضای بریکس ادعا می‌کنند نماینده‌شان هستند، به هم می‌زند. استیو تسانگ، مدیر موسسه «SOAS» که مسائل چین را در لندن بررسی می‌کند، گفت: «چین تحت رهبری شی به دنبال استفاده از بریکس برای اهداف خود، به‌ویژه در گسترش نفوذ خود در نیم‌کره جنوبی جهان است.

هند بسیار بعید است که با آن همراهی کند؛ زیرا پیشنهاد چین بریکس را به چیز دیگری تبدیل می‌کند؛ پیشنهادی که در درجه اول در خدمت منافع چین است.» ده‌ها کشور برای پیوستن به این باشگاه ابراز علاقه کرده‌اند. آنها شامل کشورهایی هستند که دقیقا در اردوگاه چین قرار دارند، مانند ایران و بلاروس و کشورهای غیر متعهد مانند مصر و قزاقستان که نشان‌دهنده تمایل به محافظت از چین و ایالات متحده در مواجهه با قطبی شدن ژئوپلیتیک است. موضوع توسعه در دستور کار این اجلاس سه‌روزه قرار خواهد گرفت که قرار است شخصا شی جین‌پینگ رئیس‌جمهوری چین، نارندرا مودی نخست‌وزیر هند، لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا رئیس‌جمهوری برزیل و سیریل رامافوزا رئیس‌جمهوری آفریقای جنوبی در آن شرکت کنند. اما انتظار می‌رود که ولادیمیر وی. پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه از راه دور در این برنامه شرکت کند. پوتین تحت تعقیب یک دادگاه بین‌المللی است که او را به جنایات جنگی متهم کرده است.

پیش از این برنامه‌ریزی کرده بود که شخصا در این جلسه شرکت کند. او اما بعدا تصمیم گرفت که در آن شرکت نکند و آفریقای جنوبی را از معضل دستگیری‌اش دور کرد. چین که به‌عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد این گروه نفوذ قابل توجهی دارد، می‌خواهد از بریکس استفاده کند تا نشان دهد که پکن دایره نفوذ خود را دارد. این اقدام چین پس از آن صورت می‌گیرد که بایدن هفته گذشته نشستی را برگزار کرد که اتحادشان را با ژاپن و کره‌جنوبی، علیه چین تقویت می‌کند. پکن از گسترش سریع بریکس حمایت می‌کند؛ چراکه به چین نیز اجازه می‌دهد استدلال کند که از حمایت گسترده کشورهای در حال توسعه برخوردار است. هنری هویاو وانگ، رئیس مرکز چین و جهانی شدن در پکن می‌گوید: «نیمکره جنوبی از تلاش گروه7 برای نمایندگی آنها خوشحال نیست. بنابراین آنها با جان و دل برای پیوستن به بریکس رای می‌دهند.»

با این حال هند نشان داده است که رویکرد محتاطانه‌تری را ترجیح می دهد که توانایی پکن را برای استفاده از باشگاه بریکس برای مقابله با غرب محدود کند. این کشور می‌خواهد از کمرنگ شدن نقش خود به نفع کشورهایی که ممکن است چین را به جای هند در هر کشمکشی برای نفوذ انتخاب کنند، اجتناب کند. واگرایی هند با چین منعکس‌کننده تنش‌ها و بی‌اعتمادی گسترده بین دو کشور است که با درگیری مرگبار مرزی در سال2020 و مشارکت هند در یک گروه امنیتی با ایالات متحده، ژاپن و استرالیا موسوم به کواد شعله‌ور شد. هند تاکید کرده که اصولا پذیرای گسترش بریکس است؛ اما می‌خواهد استانداردهایی را برای تصمیم‌گیری درباره اعضای جدید ایجاد و اطمینان حاصل کند که هرگونه تغییر بر اساس اجماع است. برزیل نیز موضع مشابهی درباره پذیرش اعضای جدید دارد. لولا، رئیس‌جمهوری برزیل در این ماه به خبرنگاران گفت: «اگر آنها با قوانینی که ما در حال ایجاد آن هستیم رعایت کنند، ما ورود آنها را می‌پذیریم.»

یکی از مقامات دولتی برزیل که به برنامه‌ریزی برای مذاکرات کمک می‌کند و مجاز به صحبت علنی نیست، به‌طور ناشناس گفت: «برخی از الزاماتی که احتمالا مورد بحث قرار خواهند گرفت شامل حداقل جمعیت یا تولید ناخالص داخلی و همچنین تمایل به همکاری با بانک توسعه جدید این بلوک است.» دومین مقام برزیلی که به برنامه‌ریزی برای مذاکرات کمک می‌کند، می‌گوید: «برزیل می‌خواهد که این گروه به جای یک اتحاد ژئوپلیتیک که می‌تواند به‌عنوان یک بلوک ضدغربی تلقی شود، باشگاهی از اقتصادهای بزرگ و نوظهور باقی بماند.» رئیس‌جمهوری برزیل می‌گوید که از پیوستن حداقل سه کشور به بریکس حمایت می‌کند: «عربستان سعودی، امارات متحده عربی و آرژانتین.» او همچنین پیشنهاد کرده که اندونزی که از نظر طبیعی بزرگ و قابل توجه است، یک افزوده خوشایند خواهد بود. با این حال، توسعه بیشتر می‌تواند اجماع در بریکس را حتی بیشتر مبهم کند. ترزا فالون، مدیر مرکز مطالعات روسیه اروپای آسیا در بروکسل گفت: «وقتی کشورهای بیشتری به آن ملحق می‌شوند، شروع کار برای گروه جدید بسیار متفاوت است، رسیدن به آن چیزی که مد نظرشان است، سخت‌تر می‌شود.»

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.