کتاب سال دفاع مقدس ثبت ملی می‌شود / تجلیل از خادمان نشر و فعالان فرهنگی در اختتامیه
خبرگزاری فارس گروه حماسه و مقاومت آزاده لرستانی و محمدرضا اسماعیلی: ماه اسفند، ماه پرکاری برای حوزه پیرامونی دفاع مقدس است که یکی از آن‌کارها برگزاری رویداد انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس است که به همت بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس در 22 اسفندماه برگزار می‌شود. رویدادی که از سال 1372 آغاز شده و در اسفندماه 1401، بیستمین دوره آن قرار است با معرفی برگزیدگان در بخش‌های مختلف راهی نو را دنبال کند.
انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس بهانه‌ای شد تا در میزگردی با حضور سردار عباس بایرامی، رئیس سازمان ادبیات و تاریخ دفاع مقدس، محمدقاسم فروغی جهرمی، دبیر علمی و محمدحسین کریمی‌پور از داوران بیستمین کتاب دفاع مقدس به چند و چون برگزاری این رویداد در خبرگزاری فارس بپردازیم که در ادامه می‌خوانید:
معرفت‌افزایی و مقابله با تحریف، بهترین ویژگی دوره بیستم
سردار بایرامی! در ابتدا بفرمایید ویژگی خاص بیستمین دوره کتاب سال دفاع مقدس چیست و در این دوره چه فعالیت‌هایی صورت گرفته است؟
از اولین روزهای شروع دفاع مقدس تا سال 1372 کتاب‌های درباره هشت سال جنگ تحمیلی چاپ نشده بود. در اوایل دهه 70 یک نگاه بلند و آینده‌نگرانه نسبت به توسعه فرهنگ دفاع مقدس به وجود آمد و در دل این نگاه، جایزه ادبی انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس با رویکرد ملی شکل گرفت. یکی از آن بنیان‌گذاران آقای محمدقاسم فروغی است که از آن مجموعه باقی مانده و کماکان عَلم این کار به دست ایشان است.
به نظر بنده بهترین ویژگی این دوره در شعار آن نهفته است: «معرفت‌افزایی و مقابله با تحریف»، زیرا هر چقدر از دفاع مقدس فاصله می‌گیریم، یک نگرانی درباره تحریف این رخداد عظیم وجود دارد. این را در نظر بگیرید که یادگاران دفاع مقدس دارند از میان ما می‌روند و یا به سن کهولت می‌رسند، به تبع آن بازگشت به آن دوران بسیار سخت است. به این لحاظ فرصت‌های بسیار اندکی باقی مانده است. در واقع انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس این فرصت را ایجاد می‌کند که ارتباط‌گیری بهتری با این مجموعه‌ها داشته باشیم.
خب! بالاخره همه جنگ‌ها شاخصه‌ای دارند. جنگ را باید «به ما هو فی جنگ» دید. شاخصه‌های عمومی جنگ در همه کشورها و همه مجموعه‌هاست، اما آنچه که دفاع ما را از بسیاری از جنگ‌های دنیا متمایز می‌کند، مقدس بودن این دفاع است. از باب اینکه رزمندگان علاوه بر اینکه حافظ سرزمینی ایران شدند از هویت و اصل انقلاب اسلامی هم دفاع کردند. آنچه منجر به جنگ تحمیلی شد، نگرانی دشمن از صدور انقلاب اسلامی در منطقه غرب آسیا بود. بنابراین اگر درباره «معرفت‌افزایی» دفاع مقدس صحبت می‌کنیم یا در کتب دفاع مقدس به آن اشاره می‌کنیم، در اصل بازگشت به آن اصول اساسی دفاع مقدس است. برای همین، جانمایه بیستمین دوره کتاب سال دفاع مقدس بر این مبنا گذاشته شد.
اما درباره «تحریف»، موضوعی است که نباید به راحتی از آن عبور کرد و باید تبیین صورت گیرد؛ موضوع مهمی که رهبر انقلاب بارها و بارها در سخنرانی‌ها و پیام‌ها به آن اشاره و تأکید داشتند که دقت شود تا تحریفی درباره دفاع مقدس روی ندهد. این مستلزم آن است که محتوای تولیدی درباره دفاع مقدس چه در زمینه کتب، تصویری و شنیداری آنچنان باشد که راه هرگونه تحریفی را مسدود کند. در این دوره به همت آقای کریمی‌پور بخش شنیداری یا دیجیتال برای نخستین بار به کتاب دفاع مقدس اضافه شده است. بخشی که اهل فن مرتبط از جمله اساتید دانشگاه، اندیشمندان و اهل فن آن را می‌طلبد، در هیچ جایی به کتاب‌های گویا (شنیداری) و تصویری اینچنین توجه نشده است که این اتفاق برای اولین بار در کتاب دفاع مقدس روی داده است.
در بحث داوری، با افزایش تعداد داوران و گروه‌های داوری کتاب روبرو هستیم؛ به گونه‌ای که برخی محورهای داوری تخصصی‌تر شدند و در مجموع 26 گروه داوری شکل گرفته است که تعداد آثار رسیده به جشنواره بالغ بر سه هزار و 820 عنوان کتاب دفاع مقدس منتشره طی سال‌های 1399 تا 1400 است. در اینجا لازم می‌دانم از همه مجموعه‌ها، موسسات و یگان‌های نظامی که ما را در برگزاری بیستمین دوره کتاب دفاع مقدس یاری رساندند، تشکر کنم.
انتخاب کتاب سال دفاع مقدس جهانی برگزار خواهد شد
آقای فروغی! سال‌ها از حضور شما در انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس می‌گذرد و اساساً شما پایه‌گذار آن هستید. برای اینکه این رویداد به یک برند ملی تبدیل شود، چه راهکارهایی را مدنظر قرار دادید؟ آیا موقعی که نخستین دوره آن را برگزار کردید، فکر می‌کردید امروز به این مرحله برسید؟
در ابتدای بحث بگویم انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس در درجه اول، یک برنامه فرهنگی مستمر، آینده‌دار و تأثیرگذار در جامعه فرهنگی کشور و در درجه بعدی در بُعد جهانی است. نگاهی که به رخداد فرهنگی انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس می‌شود، صرفاً معطوف به حوزه دفاع مقدس نیست؛ چون وقتی موضوع مقاومت در کنار دفاع مقدس مطرح می‌شود، یک جنبه جهانی و عمومی پیدا می‌کند. به هر حال باید از چهارچوب‌هایی که بعضی در حوزه دفاع مقدس دارند، خارج شوند و چهارچوب‌ها را بسیار گسترده‌تر و در بعد بین‌المللی ببینند؛ زیرا هم مخاطب داخلی و خارج از مرز داریم و به تبع آن تمام برنامه‌ریزی‌ها، تولیدات و عملکردهای ما بایستی با این رویکرد تبیین شود. چنانچه دفاع مقدس به عنوان یک جنگ هشت ساله، زمینه‌ای را در خاورمیانه ایجاد کرد که منجر به حرکت‌های بیداری اسلامی و حتی جبهه مقاومت شد. شما می‌بینید که این تفکر و بینش مقاومت رفته رفته از خاورمیانه در حال خارج شدن است و حتی به قاره آفریقا هم کشیده شده است.
این نوع نگاه در سخنان معمار کبیر انقلاب امام خمینی (ره) در پیامی که سوم اسفندماه سال 1367 داشتند به خوبی مشهود است که برکات دفاع مقدس، آینده ما را خواهد ساخت. طبیعی است که در هر زمان و در هر شرایطی، حرف برای گفتن درباره مقاومت وجود دارد. منتها این را در نظر بگیرید که اگر در همان هشت سال دفاع مقدس متوقف شویم و محدویت‌هایی برای خودمان قائل شویم، غائله را باختیم.
وقتی این کار در سال 1372 شروع شد، فکر نمی‌کردیم جایزه ادبی انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس این قدر توسعه پیدا کند. در ادوار اولیه این رخداد فرهنگی براساس تعداد آثار و سطح تخصصی آن‌ها 10 گروه برای ارزیابی کتاب‌ها در نظر گرفته شد، اما هرچه جلو رفتیم با تخصصی شدن داوری‌ها و همچنین تخصصی شدن حوزه‌های تولیدی کتاب بر تعداد گروه‌های داوری افزوده شد. در دوره اخیر 26 گروه تخصصی داوری داریم که برخی گروه‌ها تازه شکل گرفته است؛ از جمله گروه ویرایش، زبان فارسی، خاطره داستان و شنیداری. به طور مثال یکی از ملاک‌های داوری این است که کتاب‌ها از یک زبان فارسی موجه بایستی بهره‌مند باشند. البته باید تبیین شود که آن زبانی که به عنوان زبان فارسی که صریح، روشن و قابل اتکا شناخته می‌شود، چه نوع زبانی است؟
افزودن بخش‌های جدید برای داوری بیستمین دوره کتاب سال دفاع مقدس
اسامی برخی داوران این دوره را نام می‌برید؟
در دوره بیستم از داوران مجربی مانند آقایان علی شجاعی‌صائین، مسؤول گروه پژوهش سیاسی نظامی، جواد کاموربخشایش، مسؤول گروه مستند، مهدی کاموس، مسؤول گروه داستان و رمان، هادی خورشاهیان، مسؤول گروه کودک و نوجوان، علیرضا سلطان‌شاهی، مسؤول گروه مقاومت بین‌الملل اسلامی، جواد کلاته‌عربی، مسؤول گروه خاطره، محسن شاه‌رضایی، مسؤول گروه زندگی‌نامه داستانی، محمد قاسمی‌پور، مسؤول گروه خاطره داستان و غیره استفاده شده است.
در این دوره گروه جدید تخصصی‌ای اضافه شده است که گروه خاطره داستان است و تلفیقی از مؤلفه‌های خاطره‌نویسی و مؤلفه‌های داستان‌نویسی است؛ چون در هیچ گروه داوری قرار نمی‌گرفت، در بررسی و داوری برخی کتب گروه داستان می‌گفت که داستان نیست، خاطره هم می‌گفت خاطره نیست، ولی از آنجایی که کتاب‌هایی در این زمینه تولید شده، کتاب‌های موجهی است و مورد استقبال مردم است، این بخش مجزا را در نظر گرفتیم.
بحث خوانش و برداشت‌های شخصی از تحریف جداست
آقای فروغی! اجازه بدهید که به سوال اولم برگردم؛ ممکن است افراد نگاه و برداشت خودشان را از دفاع مقدس داشته باشند، نگاه جشنواره به این برداشت‌ها چیست و آیا در زمره تحریف قرار می‌گیرد؟
در دوره اخیر که با شعار معرفت‌افزایی و مقابله با تحریف بوده است، در راستای منویات رهبر انقلاب این شعار انتخاب شد؛ چون هر چه از دفاع مقدس می‌گذریم، بایستی معرفت بیشتر شود که بتوانیم در مقابله با تحریف استفاده کنیم. در نشست‌هایی که با اساتید هم برگزار شد، درباره اینکه بحث معرفتی چه شاخصه‌هایی دارد، گفت‌و‌گو شد که در چه عرصه‌هایی دفاع مقدس می‌تواند تبیین شود. البته ما به نکته‌ای درباره تحریف رسیدیم که باید خوانش‌های مختلف را از بحث تحریف جدا کنیم. زیرا خوانش، قرائت و برداشت‌های شخصی افراد یا گروهی افراد یا جمعی افراد است. متأسفانه بعضی‌ها نسبت به این مسأله آگاهی ندارند؛ یعنی نمی‌دانند خوانش متفاوت است.
3820 کتاب در 26 گروه داوری بررسی شدند
چه تعداد اثر به بیستمین کتاب سال دفاع مقدس رسیده است؟
سردار بایرامی: در این دوره با توجه به اینکه ما سه هزار و 820 اثر متعلق به سال 1399 و 1400 داشتیم، در 26 گروه داوری شد که حتی در برخی گروه‌ها به دلیل اینکه آثار عرضه شده از لحاظ کیفی بالا نبود، منتخب نداشتیم. تاکنون 60 نفر برگزیده شدند که سطح جوایز هم با سازمان ادبیات و تاریخ است که معلوم نیست چه مقدار به آن‌ها تقدیم خواهد شد. این در حالی است که جایزه نفر نخست هر گروه در سال گذشته 10 میلیون تومان بود. البته اگر جایزه کتاب سال دفاع مقدس را با کتاب سال جمهوری اسلامی مقایسه کنید، اصلاً قابل مقایسه نیست، در واقع نسبت فیل و فنجان را دارد. با این وجود اولویت ما پرداخت حق‌الزحمه داوران است.
در این دوره به غیر از کتب دفاع مقدس، از برخی مدیران کتابخانه‌ها، کتابدارها، خادمان نشر، مدیران نشر و فعالان فرهنگی در کتاب دفاع مقدس هم تجلیل خواهد شد. یک بخش دیگری که در دوره بیستم مورد توجه قرار گرفته است، بخش مقاومت بین‌الملل اسلامی است که امیدواریم در سال آینده این بخش، با گستردگی بیشتر و به صورت عام‌تر برگزار شود، در واقع آثار غیرایرانی مرتبط با موضوع مقاومت با داوری کارشناسان همان کشور انتخاب خواهند شد که این کار را با هماهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی انجام خواهیم داد.
داوری آثار مقاومت در خارج کشور؛ ارسال 75 اثر از هفت کشور
به بخش بین‌الملل کتاب دفاع مقدس اشاره شد. امسال چه مقدار کتاب با شاخصه‌های تعیین‌شده وارد این بخش مسابقه شدند؟
کریمی‌پور: یکی از مباحثی که امسال با بهره‌گیری از تجارب جوایز ادبی مانند جایزه ادبی شهید آوینی در حوزه کتاب مقاومت با حمایت و همراهی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به آن ورود پیدا کردیم، در بخش بین‌الملل بیستمین دوره انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس و مقاومت از هفت کشور توانستیم 75 اثر منتشره با زبان انگلیسی، عربی، اسپانیولی، آذری، اردو و بنگال را مورد بررسی قرار دهیم. البته این نقطه شروع کار ما است. ان‌شالله این بخش بین‌المللی در دوره بیست و یکم با چشم‌انداز گسترده‌تری برگزار خواهد شد. این موضوع سال آینده با انتشار فراخوان این جایزه ادبی در کشورهای مختلف و حتی کشورهای اروپایی انجام می‌شود. سعی ما هست که بر اساس یک ساختار استاندارد و بین‌المللی آثار مورد شناسایی و داوری قرار گیرد.
اهدای اولین جایزه کتاب شنیداری ملی
چه شد که بخش شنیداری هم جزو گروه‌های داوری قرار گرفت؟
وقتی بیان می‌کنیم که می‌خواهیم کتب منتشره را مورد بررسی و داوری قرار دهیم می‌بایست به این نکته توجه داشته باشیم که کتاب فقط مکتوب و کاغذی نیست، شنیداری هم یکی از گونه‌های کتاب است. از سال پیش، آقایان بایرامی و فروغی پیشنهاد راه‌اندازی گروه کتب شنیداری را مورد بررسی و مطالعه قرار دادند و پس از تصویب کلیات، انجام مطالعات آکادمیک و تخصصی آن را به این بنده واگذار کردند. به همین منظور با بهره‌گیری از اساتید دانشگاه صداوسیما، دانشگاه تهران مانند خانم مریم چهرقانی و کارشناسان امر در حوزه‌های مختلف درباره شاخصه‌های کتاب شنیداری تحقیق و بررسی انجام شد.
کتاب شنیداری، ارزش افزوده‌ای به کتاب می‌دهد و آن هم بخش هنری کار است. لذا به عنوان یک مبحث جدید باید مدنظر قرار گیرد. تاکنون هیچ جایزه ادبی درباره کتب شنیداری با موضوع عام با چنین فراگیری‌ای برگزار نشده است. البته چند دوره به صورت محدود کتاب کودک برگزار شده است و بنیاد امسال این افتخار را دارد که بگوید اولین جایزه ادبی کتاب شنیداری ملی را برگزار کرده است، آن هم به معنای واقعی کلمه!
امسال در این دوره بالغ بر هزار و 200 اثر مورد بررسی قرار گرفت که عمده این آثار مربوط به 10 مرکز اصلی تولید‌کننده کتاب‌های گویا شامل ایران صدا، مأوا، سماوا و غیره است. این آثار در سه مرحله داوری شد. در مرحله اول ناشر این کتب نسبت به بررسی آثار خود و به‌گزینی آثار از منظر خود و معرفی آثار به دبیرخانه بیستمین دوره اقدام کردند؛ تعداد 108 اثر از سوی مؤسسات و ناشران به دبیرخانه معرفی شد. با بهره‌گیری از کارشناسان، داوری مرحله دوم آغاز و از بین 108 اثر در نهایت 14 نامزد به مرحله نهایی راه یافتند. در مرحله سوم داوری‌ها با همکاری 6 داور و کارشناس انجام و در نهایت از 6 اثر و دست‌اندرکار تولید این آثار تقدیر خواهد شد. در نظر داریم در سال آینده، کتاب‌های شنیداری در حوزه‌های متنوع تخصصی مورد ارزیابی و داوری قرار گیرد.
جایزه ادبی انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس ثبت ملی خواهد شد
برای ارتقای سطح کیفی و کمی این جایزه ادبی چه برنامه‌ای دارید؟
سردار بایرامی: واقعیت این است که باید تلاش کنیم این رویداد بزرگ ملی را ثبت فرهنگی ملی کنیم؛ یعنی این موضوع را در شورای انقلاب فرهنگی ثبت کنیم. البته گام‌هایی در این رابطه برداشته‌ایم، منتها بعد از 20 دوره فکر می‌کنم این اجازه را داشته باشیم. البته این را در نظر داشته باشیم که دوست داریم وقایع مربوط به دفاع مقدس یا ترویج گونه‌های مختلف دفاع مقدس، مانند خود دفاع مقدس باشد. بی‌ریا بگویم در جنگ اگر قرار بود یک بُعدی یا در واقع صنفی با مسأله برخورد شود، هرگز دفاع مقدس به نفع نظام جمهوری اسلامی تمام نمی‌شد. از این لحاظ فکر کنم حوزه کتاب هم مستلزم یاری همه مجموعه هاست؛ یعنی اصحاب رسانه به خصوص خبرگزاری‌ها در امر مطالبه‌گری مؤثر هستند؛ چرا که برای ثبت خیلی از موضوعات زمان و فرصت زیادی نداریم، چون رزمندگانی که الان مدنظر ما هستند در آینده نخواهند بود، پس باید جهشی در این کار به وجود بیاید. از سویی دیگر بین 25 تا 30 هزار کتاب دفاع مقدسی داریم که نسبت به اقیانوس بی‌کران دفاع مقدس مقدارش کم است؛ اگر چه کارهای خیلی بزرگی انجام شده است. بنابراین محتاج نگاه دفاع مقدسی همه کسانی هستیم که متولی فرهنگ هستیم که پای کار بیایند.
این در حالی است که برخی اهالی فرهنگ و آن‌هایی که در این راستا مسؤولیت دارند، تصورشان این است که این مأموریت بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس است. شاید در آینده به این نتیجه برسند که این کار حضور مجموعه‌های فرهنگی به غیر از بنیاد حفظ آثار را می‌طلبد. مهم این است که این کار انجام شود، آن هم به شکل خوب، فنی و درست. بنابراین اگر جایزه ادبی انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس، ثبت ملی شود، این نگاه‌ها یک مدار قانونی تر و تشکیلاتی تر خواهد شد.
پایان پیام /
شما می توانید این مطلب را ویرایش نمایید
این مطلب را برای صفحه اول پیشنهاد کنیدپیغام فتح
کتاب دفاع مقدس بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس محمد قاسم فروغی جهرمی محمد حسین کریمی پور عباس بایرامی سازمان ادبیات و تاریخ دفاع مقدس این خبر توسط افراد زیر ویرایش شده است
