گردشگری آبی روی کاغذ
گردشگری آبی در ایران چندان که باید و شاید مورد توجه قرار نگرفته است، حتی بسیاری آن را با پارک های آبی اشتباه می گیرند و تصورشان این است که زمانی که از شیوه توریسم صحبت می کنیم منظور این پارک ها هستند. این در حالی است که گردشگری آبی شامل توریسم در محدوده سدها، رودها و رودخانه ها، دریاها و تالاب ها، سازه های آبی و... می‌شود. نشست «آب و گردشگری پیشرفت» که همزمان با بزرگداشت روز جهانی سازه‌های...
محمد امین خراسانی عضو هیات علمی گروه جغرافیای دانشگاه تهران در این نشست گفت: مقاصد گردشگری آبی مانند نقاط گردشگری دیگر وارد رقابت با سایر مقاصد می‌شوند ، علاوه بر این از آنجا که این شکل از توریسم به پهنه های آبی وابستگی دارد، درصدد است از تعامل دو مقوله گردشگری و آب به توسعه جوامع محلی بینجامد. این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه در موضوع گردشگری آبی ما با دو مقوله نیروهای محرک و موانع مواجهیم افزود: با شناسایی این نیروها و موانع می‌توانیم به توسعه این شیوه از توریسم در کشور با کمترین پیامدها برسیم. آلودگی مسیرهای آبی با فاضلاب و پساب از جمله موانعی بود که خراسانی به آن اشاره کرد و گفت: بارقه امید در همکاری های بین سازمانی با هدف کاهش آلودگی های مسیر وجود دارد تا به این ترتیب شاهد توسعه گردشگری آبی باشیم.
او از تداوم خشکسالی در سال‌های اخیر به عنوان دیگر مانع نام برد و اضافه کرد: خشکسالی وزن بالایی در میان موانع دارد هر چند که خوشبختانه در سال‌های اخیر شهروندان به این موضوع دقت بیشتری می‌کنند و شاهد حساسیت آنها در زمینه مصرف آب هستیم. این استاد دانشگاه سومین مانع را ضعف در شکل‌دهی به زنجیره ارزش طبیعت‌گردی دانست که محرک آن توسعه بسیاری از زیرساخت‌های گردشگری آبی است. او افزود: رویکردهای افراطی در اهمیت گردشگری بومی چهارمین مانع است. در مواردی شاهدیم که برخی از گردشگری به عنوان نوشداروی چالش های توسعه محلی نام می برند و انتظار دارند تمام مشکلات ما در حوزه کشاورزی و دامداری با توریسم حل شود. با این حال در سال‌های اخیر خوشبختانه گردشگری جایگاه خود را تنها به عنوان مکمل معیشت جوامع محلی تثبیت کرده است.
نبود توجه جدی در اسناد جامع گردشگری استان پنجمین مانع از نظر خراسانی است. او گفت: جامعه منتظر نمی ماند تا ما اسنادی را درباره گردشگری تدوین کنیم و آنها پس از آن شروع به کار کنند. همین موضوع هم باعث شده روند فزاینده تاسیس اقامتگاه‌های بوم‌گردی را در برخی مناطق داشته باشیم که البته در مواردی فراتر از ظرفیت اکوسیستم‌هاست. او از فقدان کمپین‌های رسانه‌ای و آگاهی‌رسانی به عنوان ششمین مانع نام برد و افزود: افزایش گرایش جامعه شهری به بوم‌گردی خوشبختانه به عنوان نیروی محرک عمل کرده و باعث اقبال به این اماکن شده است. تجربه نامطلوب توسعه گردشگری انبوه، هفتمین مانع از نظر این استاد دانشگاه است. او گفت: گرایش کارشناسان به راهکارهای خلاقانه مدیریت بحران آب را در این باره شاهد هستیم که باعث جلوگیری از گردشگری انبوه در یک منطقه می‌شود، زیرا می‌توان با این شیوه از گردشگری، توزیع مکانی توریسم را شاهد بود.
او حساسیت‌های فرهنگی در مورد تفریح در محیط‌های آبی را هشتمین مانع دانست که راهکار آن ساماندهی رفتارهای غیر‌ایمن مانند شنا در مناطق ممنوعه است. خراسانی گفت: ضرورت توسعه زیرساخت‌ها در نواحی بکر آخرین مانع به شمار می‌آید که از نیروی محرکه گرایش استارت‌آپ‌ها و سرمایه‌گذاران خطر‌پذیر در موضوع گردشگری آبی می‌توان کمک گرفت. این استاد دانشگاه در عین حال تاکید کرد: ما نباید دنبال راه‌حل های سریع باشیم. در مقابل باید محرک‌ها را تقویت کنیم و این امر تعاون و همکاری بخش‌های مختلف را می طلبد.
سدهای تاریخی و سیستم های آبرسانی، جاذبه های گردشگری آبی
محسن موسوی خوانساری کارشناس آب به «دنیای اقتصاد» گفت: گردشگری آبی از سال 1397 بعد از اینکه تفاهم نامه ای بین وزیر نیرو و رئیس سازمان میراث وقت در دولت دوازدهم امضا شد جای خود را بیشتر در ادبیات توریسم باز کرد و توجه به آن بیشتر شد. بر اساس این تفاهم‌نامه امکانات و زیرساخت‌های وزارت نیرو در حاشیه سدها و تاسیسات آبی می‌توانند جهت بهره برداری 20ساله در حوزه گردشگری به سرمایه‌گذار واگذار شوند.
او افزود: از آن زمان فعالیت در حوزه گردشگری آبی آغاز و در ادارات آب منطقه‌ای استان‌های مختلف مجموعه فعالیت هایی انجام شد، هرچند که این ادارات مجموعه احتیاط هایی را در موضوع واگذاری دارند که همین موضوع باعث شده توسعه گردشگری آبی در ایران با تاخیر مواجه شود ، هر چند که تمایل از سمت سرمایه‌گذاران وجود دارد. به گفته موسوی خوانساری ما در ایران 347 سد بزرگ و 2هزار سد کوچک و متوسط داریم که متعلق به وزارتخانه‌هایی مثل جهاد کشاورزی و وزارت نیرو هستند. او اضافه کرد: در عین حال ما 2هزار آب بندان در سه استان شمالی داریم که به عنوان پهنه آبی و سد کوچک این قابلیت را دارند که زیرساخت‌هایی در کنار آنها ساخته شود. به مجموعه اینها سازه‌های آبی تاریخی اضافه می‌شود که منحصر به فرد هستند، از جمله آنها می‌توان به سازه های آبی شوشتر اشاره کرد که ثبت جهانی شده اند.
او با بیان اینکه در کنار این سازه ها، موزه‌های آبی نظیر موزه آب یزد، سعدآباد و شاهرود و... را داریم، گفت: این موزه ها گنجینه آب در استان‌ها هستند و قابلیت جذب گردشگر دارند. موسوی خوانساری اضافه کرد: گردشگری آبی اهداف زیادی دارد. یکی از آنها بحث تفرجگاهی است. سدها و سایر سازه های آبی محلی برای گذران اوقات فراغت مردم هستند. علاوه بر آن این سازه ها در مقوله آموزش اهمیت زیادی دارند. آنها نشان می‌دهند نیاکان ما چطور برای حفظ و حراست آب زحمت کشیدند، آب را از فاصله‌های دور به دشت‌ها آوردند. اگر جوان‌ها، دانشگاهیان و زنان و.. بتوانند از این سازه‌ها بازدید کنند و در جریان فعالیت نیاکان ما قرار بگیرند تاثیر بالایی در صرفه‌جویی آب خواهد داشت.
او گفت: سازه های آبی ما برای جاذبه ای برای جذب گردشگران خارجی به حساب می‌آیند. در خوزستان سازه‌های آبی تاریخی، برای این توریست ها جذابیت دارد. همچنین در شهر قم سد کبار را داریم که قدیمی ترین سد قوسی جهان به حساب می آید و باسنگ و ساروج ساخته شده یا در قصر شیرین کانال شاهی که به دشت قصر شیرین آب می آورد. موسوی خوانساری عنوان کرد: سد مارون، کرخه و کارون سه سد مطرح در سطح جهانی هستند. دهکده گردشگری در حاشیه سد مارون تاسیس شده است که در نوع خود بی‌نظیر است، ضمن اینکه در سد زاینده رود هم دهکده گردشگری داریم و می‌توانیم از آنها الگوبرداری کرده و با آنها گردشگران داخلی و خارجی را جذب کنیم.
این کارشناس آب تاکید کرد: متاسفانه در کشور به سیستم‌های آبی مان توجه نمی‌کنیم. به عنوان مثال آب را از سد طالقان به زیاران برده و با خط لوله به کرج می بریم و از بیلقان وارد تصفیه خانه کن می کنیم. اگر قشرهای مختلف این سیستم را ببیند و برای اینکه یک لیتر آب به دست مصرف‌کننده برسد، چه زحمتی کشیده می‌شود قطعا هم در گردشگری موثر است و هم در میزان مصرف آب اثرگذار خواهد بود. این کارشناس آب افزود: ما مجموعه‌ای از اراضی داریم که متعلق به وزارت نیرو است و در تفاهم‌نامه میان سازمان میراث و وزارت نیرو مقرر بود که زیرساخت‌هایی برای گردشگری مهیا شود، هر چند که متاسفانه این ظرفیت‌ها مغفول مانده و به خوبی استفاده نشده است.
--> اخبار مرتبط