گفتمان و دیپلماسی همه گیر شرط امنیت فراگیر منطقه ای
تهران - ایرنا - منطقه خاورمیانه با توجه به دو مولفه ذخایر عظیم نفت وگاز و موقعیت ژئواستراتژیک جعرافیایی، بین المللی ترین منطقه جهان است. میزان توجهات قدرت های بزرگ به این منطقه بیش از هر منطقه دیگر جهانی است.
وقتی به نقشه سیاسی و نظامی خاورمیانه نگاه می کنیم؛ به وضوح حضور و مداخله قدرت های خارجی به خصوص آمریکا را شاهد هستیم. اساسا در این منطقه به غیر از جمهوری اسلامی ایران که پایه امنیت اش مردم پایه است و در دکترین نظامی و طبق قانون اساسی، اجازه ورود نظامی هیچ کشوری را نمی دهد در همه کشورهای منطقه خاورمیانه رگه هایی از حضور و نفوذ قدرت های خارجی را نظاره گر هستیم. بحرین میزبان پایگاه پنجم دریایی ارتش آمریکا، قطر میزبان پایگاه هوایی العدید که یکی از استراتژیک ترین پایگاههای هوایی آمریکا و مرکز نیروی معروف هوایی سنتکام در خاورمیانه است؛ در عراق پایگاه هوایی الانبار و همین طور در سایر کشورهای عربی منطقه صاحب پایگاههای نظامی کوچک و بزرگ است. پرسش اصلی در اینجاست که این میزان حضور نظامی یک بازیگر فرامنطقه ای در منطقه خاورمیانه چه میزان باعث تامین و ارتقای امنیت در این منطقه شده است. اساسا حضور یک نیروی خارجی می تواند زمینه ساز تامین امنیت باشد. در این عرصه باید گفت که امنیت جزء معدود کالاهایی است که قابل خرید نیست و باید از درون منطقه تولید شود. امنیت یک مفهوم ذهنی و بین الاذهانی است و حال از این منظر حضور نیروی خارجی باعث افزایش ترس و تهدید می شود. این حقیقتی تلخ و دردناک در منطقه خاورمیانه به خصوص کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس است که هنوز به این درک و اندیشه نرسیده اند که حضور نیروی خارجی چه بسا باعث ناامنی و واگرایی بیشتر امنیتی در منطقه می شود. حداقل تجربه بشری در طی یک قرن اخیر نشان داد که امنیت نیازمند اعتمادسازی و گفت و گوهای فراگیر است. حضور نیروهای خارجی ضد امنیت و ضد فضای اعتمادسازی است. به نظر می رسد قدرت های خارجی با آگاهی از همین موضوع تلاش دارند با تشدید فضای بی اعتماد و ترس کاذب میان کشورهای منطقه، توجیه و مشروعیتی برای حضور نظامی شان برقرار کنند. ندای صلح طلبی جمهوری اسلامی طی چهار دهه اخیر با عطف به همین واقعیت بوده و است که امنیت منطقه ای به گفت وگوی منطقه ای، دوستی و احترام متقابل نیاز دارد. رئیس جمهوری ایران با اتکا به همین دکترین امنیتی جمهوری اسلامی ایران همواره در گفت و گوها و رایزنی هایش با همتایان منطقه ای اش به اصل دیپلماسی، دوستی و صلح منطقه ای تاکید دارد. گفت و گوی اخیر رئیس جمهوی کشور با برهم صالح رئیس جمهوری عراق در ادامه تلاشهای صلح طلبانه ایران در راستای ثبات و امنیت پایدار منطقه ای است. رئیس جمهور در گفت و گوی تلفنی اش با برهم صالح بر دو دو موضوع تاکید اساسی داشته است. نخست اینکه ایران برخلاف سایر کشورهای منطقه، دکترین امنیتی اش، منطقه ای است. از نگاه جمهوری اسلامی ایران امنیت ملی زمانی پایدار است که امنیت در شکل منطقه ای اش برقرار باشد. به تعبیری دیگر از نگاه ایران موثرترین راهبرد امنیتی، امنیت منطقه ای است. مکانیسم رسیدن به این اصل طلایی، قطع حضور نیروهای خارجی به عنوان عنصری بازدانده در شکل گیری نظام امنیتی منطقه ای است. تجربه بحران داعش در عراق و سوریه به روشنی نشان داد که دغدغه های امنیتی جمهوری اسلامی ایران چقدر درست و برپایه منطق صحیح می باشد. داعش با اینکه در عراق متولد شده بود اما در سوریه رشد و نمو یافت و خلافت مورد ادعایش را در سرزمین عراق و سوریه (شامات) گستراند. ایا واقعا می شد روی این موضوع در دوران حیات و قدرت گیری داعش صحبت کرد که موضوع داعش مساله امنیت ملی عراق و سوریه است و ارتباطی با سایر کشورهای منطقه ندارد. واقعیت این است که تهدید داعش برای کل امنیت خاورمیانه بود و این گروه تروریستی دورنمای بزرگتری را برای قلمرو خودش در نظر گرفته بود. فلسفه و گفتمان امنیت منطقه ای در یک چنین بستر و شرایطی قابل تحلیل است که امنیت یک کالای عمومی است و این کالای عمومی باید در یک شبکه توامانی و همگرایانه شکل و دوام بگیرد. بنابراین ضرورت دارد که کشورهای منطقه با اجتناب از اصل و رویکرد خرید امنیت از بیرون به این درک فلسفی برسند که امنیت را در قالب گفتمانی و دیپلماسی همه گیر تامین و برقرار کنند.
*س_برچسب‌ها_س*