یاس‌وامید رامسری‌ها برای بهسازی باغ تاریخی 33 هکتاری
نوشهر - ایرنا - احیای باغ 33 هکتاری رامسر طی سال‌های اخیر به دلیل بی‌سرانجامی وعده‌های داده شده به رویایی دست نیافتنی برای شهروندان رامسری تبدیل شده است.
به گزارش ایرنا، این باغ بر اساس مدارک و شواهد از نظر ریخت شناسی و معماری از همان ابتدا دارای طرح و نقشه مشخص بوده و الگوی هندسی، فرم‌های شکسته و ترکیب آنها با دایره، آن را در کنار نمونه‌های ایرانی آن مانند هشت بهشت اصفهان و مشابه خارجی مانند ورسای فرانسه قرار داده است.
باغ 33 هکتاری محوطه ای پر از شگفتی است؛ یک قسمت آن یعنی ضلغ غربی که در قلب شهر قرار دارد، نمونه ای کوچک از جنگل هیرکانی است که خود میراثی ماندگار محسوب می شود. تنها کمی آن سوتر درست در میانه باغ که بایستید، مسیری را پیش روی خود می بینید، که شما را مستقیم به سمت پله هایی ورودی هتل قدیم هدایت می کند و در جهت مخالف نیز بلوار تاریخی معلم قرار دارد که به سمت ساحل خزر امتداد نمی یابد؛ مسیری سنگ فرش شده در میان درختان پالم و دیوارهایی از شمشاد که مسافت رسیدن به ساحل خزر را تماشایی و لذت بخش می کند.
اما بخش دیگر باغ یعنی ضلع شرقی آن دارای پوشش گیاهی از درختان نارنج و پرتقال است حالا بخش زیادی از آن از بین رفته است و در واقع آن بخش از باغ را تشکیل می دهد که بیشترین صدمه را دیده است.
در عین حال با تمام این ویژگی های منحصربفرد و توصیف ها، باغ 33 هکتاری رامسر را می توان جز آن دسته از آثار تاریخی به حساب آورد که طی این سال ها بر خط ممتدی از انواع ناملایمات و از همه مهمتر مداخلات خارج از ضوابط بافت های تاریخی قرار گرفته است و در این میان خاموشی و بلاتکلیفی آن داغی شده است بر دل شهروندان؛ از ساخت برج چشم انداز در ضلع شرقی باغ گرفته تا طرح سال 72 شهردار و فرماندار وقت رامسر که به دنبال آن بودند که بزرگ ترین پارک خاورمیانه را در این محوطه تاریخی که چشم انداز هتل قدیم است و بلوار تاریخی معلم نیز در امتداد آن قرار دارد، احداث کنند.
رفتار مخرب با این باغ یگانه مازندران حتی با وجود ثبت ملی آن از سال 83 نه تنها متوقف نشده است، بلکه در نبود مدیریت و طرح کارشناسی، پوشش گیاهی آن هم که دارای گونه های تاریخی است آسیب جدی می بیند. البته استفاده از موزاییک های ناهمگون و نامتعارف با آنچه از گذشته بر جای مانده بود نیز چهره ای ناخوشایند به باغ بخشیده است.
موارد گفته شده همه آنچه که بر باغ گذشت نبود، چرا که در ادامه بارگذاری سازه های آهنی برای ساخت مجتمع فرهنگی هنری در عرصه باغ، آخرین ضربه را بر پیکر بی جان این بافت تاریخی زد، به طوری که سبب شد باغ 33 هکتاری که یکی از 2 طرح پیشنهادی اداره کل میراث فرهنگی استان مازندران در سال 88 برای ثبت جهانی به سازمان یونسکو بود، به دلیل وجود این سازه در محوطه باغ، از دستور ثبت جهانی خارج شود.
ثبت جهانی هر مکانی خاص بر اساس معیارهای یونسکو باید حریم درجه یک و 2 داشته و موارد فنی هم در این حریم ها کاملا رعایت شود، در حالی که این موضوع در مورد باغ 33 هکتاری با توجه به قرار گرفتن بنای نیمه تمام مجتمع فرهنگی در داخل باغ، از نظر کارشناسان یونسکو ایراد به شمار می رفت، به طوری که سبب شد روند ثبت جهانی باغ مختل و تمامی امید ها برای احیای آن و همینطور ثبت جهانی به یاس بدل شود.
اگر چه پس از آن سازمان میراث فرهنگی اجازه ادامه فعالیت برای ساخت مجتمع فرهنگی و هنری را نداد و گفته می‌شد که برای حفظ هویت باغ 33 هکتاری این بنا باید تخریب شود، اما در سفر مرداد سال گذشته رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به رامسر، قرار بر این شد که هیچ قسمتی از مجتمع فرهنگی هنری رامسر کاربری اداری نداشته باشد و صرفا به عنوان یک مجموعه فرهنگی و موزه‌ای در دل باغ 33 هکتاری رامسر بهره‌برداری شود تا آسیبی به هویت فرهنگی و تاریخ باغ وارد نشود.
در ادامه این روند هم آخرین تحرک ها و اقدامات برای احیای باغ 33 هکتاری، در ماه های اخیر و در پی بازدیدهای مستمر مسئولان استانی رخ داد. در همین ارتباط هفته گذشته مهدی رازجویان معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری مازندران پس از بازدید از باغ، در خصوص آخرین اقدامات پیرامون بهسازی باغ گفت: در جریان دستور وزیر میراث فرهنگی و همین طور رایزنی هایی که از سوی استاندار مازندران در جریان است، مقرر شد این باغ در اختیار شهرداری رامسر قرار گیرد تا این نهاد بتواند احیای آن را مطابق ضوابط میراثی برای استفاده معقول و مد نظر گردشگران فراهم کند.
رازجویان با اشاره به این که اخذ مشاور برای اجرای طرح احیای باغ 33 هکتاری نیز انجام شده است، ابراز امیدواری کرد که تا سه هفته آینده باغ برای آغاز عملیات اجرایی در اختیار شهرداری رامسر قرار گیرد.
ناامیدی شهروندان از احیای باغ 33 هکتاری
در این میان با وجود انتشار خبرها و بازدید ها مبنی بر احیای باغ 33 هکتاری، رد پای تحقق نیافته وعده های قبلی در ذهن شهروندان آنچنان پررنگ و زخم آن آچنان عمیق است که به نظر می رسد نور امید برای بهسازی باغ به این آسانی در نگاه شهروندان رامسری روشن نخواهد شد.
یک شهروند رامسری درباره احیای باغ 33 هکتاری به خبرنگار ایرنا گفت: اگر باغ 33 هکتاری را در گوگل سرچ کنید پر است از مصاحبه و خبر از شهرداران، اعضای شورای شهر، مدیران و همه کسانی که بودند و رفتند و وعده احیای باغ را دادند، اما دریغ از این که قدمی برای باغ بردارند.
امیر حدادی مقدم با بیان این که احیای باغ 33 هکتاری همواره به عنوان کلید واژه رای و جلب نطر افکار عمومی این شهر استفاده تبلیغاتی شده است، افزود: نمی توان گفت اقدامی در باغ صورت نگرفته است، چرا که با هر بار تغییر مدیریت در این شهر و آمد و رفت ها طی این سال ها انواع مداخلات و طرح های غیر کارشناسی اعم از قطع درختان اکالیپتوس و یا ساخت مجتمع فرهنگی هنری در داخل باغ انجام شده است که همگی ضربه ای مهلک بر هویت این فضای تاریخی و میراثی بوده است.
این شهروند رامسری گفت: این روزها هم شاهد آن هستیم که انتهای این باغ تاریخی محل پارکینگ عمومی رستوران و تالاری شده است که در برج چشم انداز راه اندازی شده است، برجی که خود یک عامل مهم در خدشه به موقعیت تاریخی این باغ است. بنا بر این مجموعه این اقدامات نشان می دهد هیچ هماهنگی بین نهادهای متولی نظیر میراث فرهنگی، شهردرای و غیره وجود ندارد که شاهد چنین اقدامات نامتعارف و متناقضی هستیم و به همین دلیل هم نمی توانیم به مصاحبه و وعده های مسئولان برای احیای باغ امیداور باشیم.
یک شهروند دیگر نیز در همین ارتباط گفت: در مورد باغ احیای باغ 33 هکتاری حتی می توان به تئوری توهم توطئه متوسل شد؛ این که دست هایی پشت پرده وجود دارد که نمی گذارند این باغ آباد شود.
محمد رضا اعتمادی افزود: بی تردید می گویم که این باغ آباد نمی شود و حالا که شنیده می شود این باغ قرار است برای عملیات اجرایی در اختیار شهرداری رامسر قرار گیرد، خبری که به نظر می رسد باید منتظر اقداماتی خلاف ضوابط میراثی در این باغ باشیم، زیرا در گذشته هم هر بار شهرداری متولی بهسازی این باغ شد، اتفاق خوشایندی رخ نداد.
باغ باید باغ باقی بماند
این نگاه شهروندان نسبت به شهرداری، قابل تسری به میراث فرهنگی نیز است، اگر چه این نهاد پس از ثبت ملی این بافت تاریخی، توانست تا حدودی در مقابل مداخلات بیشتر در این محوطه تاریخی بایستد مانند ایستادگی طولانی مدت مقابل نهاد متولی ساخت مجتمع فرهنگی هنری در عرصه باغ و مشروط کردن اتمام مراحل ساخت ساختمان به صرف کاربری فرهنگی. به همین دلیل هر زمان که زمزمه و تحرکی برای بهسازی باغ به گوش می رسد، سئوال و ابهام پیرامون چگونگی احیای این بافت تاریخی افکار عمومی این شهر را به خود مشغول می کند.
در همین ارتباط رییس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی رامسر به خبرنگار ایرنا گفت: تمامی آنچه که در مورد باغ 33 هکتاری می بایست انجام شود، از اسم و رسم آن مشخص است، باغ باید باغ باقی بماند بنا بر این قرار نیست در آن چیزی ساخته شود، بلکه میبایست تمام اجزایی که در حال حاضر در آن وجود دارد حفظ و بهسازی شود.
نادر سحرخیز در تشریح بخش های مختلف باغ و چگونگی حفظ و احیای آن توضیح داد: در حال حاضر ضلع شرقی باغ که تا انتهای برج چشم انداز امتداد یافته به دلیل نبود زهکشی و گوگردی بودن اب های سطحی این منطقه بیشترین صدمه را دیده است که ما در حقیقت برای این بخش نقشه راه می خواهیم.
وی با اشاره به با عکس های هوایی و به استناد مطالعات گذشته، گفت: این منطقه در گذشته دارای پوشش گیاهی انبوه مرکبات بود، بنا بر این احیای ضلع شرقی از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا در حال حاضر بیش از 50 درصد پوشش گیاهی شامل درختان نارنج و پرتقال 70 تا 80 ساله در این قسمت باقی مانده است، بنابراین بخش های آسیب دیده باغ می بایست به شکل سابق باز گردد.
سحرخیز افزود: از سوی دیگر بخش اصلی باغ که همان بخش مرکزی است و در امتداد هتل قرار دارد، نیز در قلب شهر خودنمایی می کند، این بخش از باغ مشکل چندانی ندارد، تنها در دوره ای نصب موزاییک هایی رنگارنگ و متفاوت از انچه در گذشته بود مداخلاتی را در این باغ به وجود آورد که می بایست اصلاح شود.
وی با اشاره به اینکه احیای باغ با همکاری و راهنمایی های یکی از مشاوران قدیمی سازمان میراث فرهنگی انجام می شود، گفت: مشاوری که در حال حاضر با ما همکاری می کند، راهنمایی های را در رابطه با حفظ و نگهداری باغ انجام می دهد که نمونه آن همین جمع آوری و اصلاح موزاییک هایی رنگارنگ داخل باغ است.
این مسئول افزود: در گذشته به جای موزاییک های امروزی از سنگ های بیس استفاده شده بود؛ سنگ هایی شکسته که خاصیت آن به گونه ای بود که چنانچه کسی به زمین خورد، آسیب نبیند، ضمن این که زیر پا صدای زیبایی هم داشت که نمونه آن در کاخ هم وجود دارد.
وی گفت: بخش دیگر، نمونه ای از باغ جنگل هیرکانی است که درست در محوطه پشت بانک ملی که خود سازه ای پست مدرن است قرار دارد و می بایست به همان شکل باقی بماند.
یک مزرعه گردشگری
امروزه مزرعه های گردشگری را محل فرار نوستالژیک به روزهای خوب گذشته می دانند، یکی از اشکال جدید گردشگری که به عنوان الگویی پر درآمد با هدف اقتصادی کردن تولیدات بومی مورد توجه قرار گرفت. باغ 33 هکتاری نیز با توصیف هایی که از آن وجود دارد در حالی تمام ویژگی های یک مزرعه گردشگری تمام و کمال را دارد که طی سال های گذشته آزاد بودن ورود و خروج به داخل آن و نا اشنایی گردشگران با موقعیت تاریخی و میراثی باغ به هویت و بافت این محوطه تاریخی آسیب زده است.
رییس میراث فرهنگی رامسر معتقد است که باغ 33 هکتاری تمامی ویژگی های یک مزرعه گردشگری را دارد.
سحرخیز گفت: با توجه به اینکه رویکرد جدید سازمان میراث فرهنگی برای شکل گیری مزرعه های گردشگری است، معتقدم این باغ نیز علاوه بر این که مثل یک موزه عمل می کند، یک مزرعه گردشگری آماده برای درآمدزایی نیز به شمار می رود.
وی افزود: در حال حاضر شهرداری در بخشی از باغ در حال تولید گل و گیاه است. بخشی هم به خاطر زیبایی های خاصش مانند شمشاد کاری ها و همچنین حوضی زیبایی که وسط باغ وجود دارد برای عکاسی و نقاشی مناسب است. از سوی دیگر یک جنگل هیرکانی پشت ساختمان بانک ملی و در دل شهر قرار دارد که بی تردید بهترین منبع درآمدی و بهترین فرصت برای گردشگری علمی و همچنین اردو های علمی دانشجویان و دانش آموزان است تا با یک گونه های جنگل هیرکانی آشنا شوند.
سحر خیز در پاسخ به این پرسش که چرا این محوطه تاریخی نظیر کاخ موزه و همه محوطه های تاریخی دیگر از گردشگران هزینه ورود به باغ دریافت نمی کند، گفت: برای حفظ و ساماندهی باغ می بایست به این سمت برویم که برای آن ورودی تعریف کنیم و همچنین راهنمایی مثل راهنما های داخل موزه در نظر بگیریم تا این باغ را به مردم و گردشگران توضیح بدهند. چنانچه قرار باشد مردم را به خودشان بسپاریم، ورودی باز باشد که هر کسی سفره ای را در گوشه ای از باغ پهن کند و یا به یک تفرجگاه بی هدف تبدیل شود بی فایده است و در عین حال باغ آسیب می بیند.
وی افزود: ما باغ های طبیعی زیبایی داریم که در این شرایط آسیب دیدند، مانند پارک جنگلی سی سنگان و یا جنگل آب معدن که گردشگری است، اما امکانات گردشگری برایش تعریف نشده به طوری که گردشگر سرگردان می مانند. بنا بر این باغ 33 هکتاری هم یک منبع درآمدی است که می بایست به درستی از ظرفیت آن بهرمند شد.
سحرخیز در خصوص ایجاد امکانات گردشگری نظیر نمازخانه و سرویس بهداشتی هم گفت: ما با ایجاد سازه در باغ بشدت مخالفیم برای چنین تاسیساتی هم می بایست بر اساس ضوابط و در فضاهایی که آسیبی به باغ نمی زند این امکانات در نظر گرفته شود.
هوشیاری و حساسیت مردمی نسبت به حفظ اثار تاریخی
به گفته رییس میراث فرهنگی رامسر، بعد از سال 83 که بافت های تاریخی رامسر نظیر باغ33 هکتاری به ثبت ملی رسید، سبب شد مردم نسبت به حفظ آثار تاریخی شهر هوشیار تر و حساس تر شوند ضمن اینکه ثبت ملی شده باعث شد تا ساخت و سازها در رمک و 400 دستگاه به سمت بلند مرتبه سازی نرود تا بتوان از هتل منظره دریا را به خوبی دید، اما این در عین حال از بالای هتل که به شهر نگاه می کنید یک چشم انداز ناخوشایند به سمت منطقه لیدو را می بینید که بشدت بافت شهر را آزار می دهد.
سحرخیز افزود: متولیان گذشته قصد داشتند در این فضای تاریخی شهربازی درست کنند. حتی بخشی از باغ خاک برداری شد. همین قسمتی که در حال حاضر از سوی شهرداری کانال هدایت آب های تصفیه خانه هتل اجرا شده است، در گذشته خاک برداری شده بود و قصد داشتند در همین فضا استخر احداث کنند که سال گذشته کانال زده شده و خاک برداری پر شد، در حال حاضر هم دارای پوشش گیاهیی شده است.
این مقام مسئول با بیان انکه روند احیا و بهسازی باغ 33 هکتاری نیازمند اعتبار است، گفت: سال گذشته برای کانال کشی داخل باغ مبلغ 500 میلیون تومان هزینه شد. در حال حاضر نیز با همین میزان اعتبار می توان فضا های آسیب دیده را تکمیل کرد. ما برای انجام آن پیگیری های خودمان را در این زمینه انجام دادیم به طوری که در حال حاضر با مشاور قرار داد بستیم که در حال طراحی طرح است، طرحی که جزییات آن مشخص باشد تا شهرداری بتواند آن را اجرا کند.
وی افزود: همچنان منتظر اعتبار و بودجه بیشتری هستیم. حداقل 500 میلیون تومان اعتبار نیاز داریم تا فرایند بهسازی باغ انجام شود. به این منظور نامه ای برای مدیرکل میراث فرهنگی ارسال کردیم و به فرماندار هم اطلاع دادیم.
حریم باغ یا پارکینگ
در این میان نکته سئوال برانگیز دیگری که واکنش شهروندان رامسری را برانگیخته است، در اختیار قرار دادن زمین انتهای محوطه باغ 33 هکتاری پای برج به عنوان پارکینگ رستورانی است که بتازگی در طبقه آخر برج چشم انداز راه اندازی شده، اقدامی دیگر که به باور شهروندان مصداق بارز مداخله ای دیگر به یک بافت تاریخی است.
رییس میراث فرهنگی رامسر در این باره هم به خبرنگار ایرنا گفت: بر اساس طرحی که ما داریم محوطه باغ 33 هکتاری از بانک ملی که خود یک بنای تاریخی است تا جایی که بنایی ساخته نشد است، جزیی از بافت تاریخی باغ 33 هکتاری محسوب می شود.
وی افزود: این بخش از باغ 33 هکتاری که اخیرا به عنوان پارکینگ از آن استفاده می شود، درست در همان ضلع شرقی از باغ است که آسیب دیده و گفتیم پوشش گیاهی آن از بین رفته است، فضایی که در آن مصالح و مقدار زیادی خاک دپو شده بود. بنا بر این به صاحب رستوران اجازه داده شد محوطه را زیرسازی و به طور موقت از آن استفاده کند، اما امکان بتن ریزی ندارد و تذکری هم در همین ارتباط به آنان داده شده است.
سحر خیز با بیان این که در گذشته بنیاد پروانه ساخت بنایی را در همین محوطه پای برج اخذ کرده بود، افزود: ساخت برج اتفاق بدی بود و ما باید قبول کنیم زمانی ساخته شد که این باغ به ثبت ملی نرسیده بود و در حال حاضر هم امکان ساخت هیچ بنایی در این محوطه وجود ندارد، ضمن این که این محوطه جزیی از طرح احیای باغ است.
وی یاد اور شد: تصمیم شورای برنامه ریزی نیز مبنی بر ساخت ساختمان مجتمع فرهنگی هنری هم تنها منوط به کاربری فرهنگی این ساختمان است، علاوه بر این زمانی که طرح ما مصوب شود، تا پای برج هم میبایست پوشش گیاهی مرکبات شود.
دستور وزیر برای شتاب در احیاء
فرماندار رامسر نیز در گفت و گو با ایرنا با اشاره به نشست شورای برنامه ریزی که با حضور وزیر میراث فرهنگیرد رامسر برگزار شد، گفت: در آن جلسه ساماندهی باغ 33 هکتاری به گونه ای که مردم بتوانند از آن استفاده کنند مورد تایید قرار گرفت و مقرر شد با مشارکت شهرداری این کار انجام شود.
محمد آزاد افزود: در همان جلسه مقرر شد همزمان با گرفتن مشاور عملیات اجرایی باغ آغاز شود، بنابر این در دی ماه 98 مشاور و نماینده میراث فرهنگی آمدند که مصادف شد با زمان سرپرستی شهرداری رامسر، در این مدت مشاور تقریبا بخشی از اقداماتی که می بایست در باغ انجام شود، اعلام کرد که تقریبا شامل طرح اولیه بود.
وی ادامه داد: اقدامات برای احیای باغ همچنین مصادف شد با شیوع بیماری کرونا، به طوری که شرایط جسمی مشاور به گونه ای بود که امکان حضور در شهرستان نداشت ضمن اینکه در دوره ای ما با جا به جایی شهردار مواجه شدیم و همین امر سبب شد کار با کندی پیش رود.
فرماندار رامسر گفت: در ادامه نیز پیگیری ها برای آغاز به کار روند اجرایی باغ هم زمان با مشخص شدن شهردار در دستور کار قرار گرفت، ضمن این که در جلسه شورای اداری که در غرب مازندران برگزار شد نسبت به اینکه اقدام موثری برای احیای باغ انجام نشد، گلایه کردم.
وی با تاکید بر این که مسئولان استانی و شهرستان به صورت جدی احیای باغ را پیگیری کردند، افزود: به دستور وزیر که به دنبال پیگیری ها صورت گرفت، معاون میراث فرهنگی مازندران و همچنین یک کارشناس از تهران دو بار متوالی برای بازدید از باغ به رامسر آمدند که در آخرین جمع بندی تاکید بر این شد که ویژگی های این باغ به طور کامل حفظ شود.
آزاد با بیان این که در شهرستان رامسر هیچ پارکی برای استفاده مهمانان و مسافران وجود ندارد، گفت: به همین خاطر مقرر شد با رعایت ضوابط میراثی فضایی برای پیست پیاده روی و دوچرخه سواری در باغ اندیشیده شود.
وی با اظهار این که نگهداری باغ سالانه هزینه بسیار سنگینی دارد، افزود: بر این اساس امکان اینکه شهرداری بخواهد از منابع دیگر برای این باغ هزینه کند وجود ندارد و بنا بر این مقرر شد رویکرد مدیریت باغ به گونه ای باشد که شهرداری بتواند هزینه های خودش را تا اندازه ای از این باغ تامین کند.
تلاش خبرنگار ایرنا برای مصاحبه شهردار رامسر و درج اظهار نظر وی در خصوص باغ 33 هکتار تا زمان انتشار این گزارش بی نتیجه بود.
با این حال و با وجود این که خبرهایی از بازدید ها برای احیای باغ 33 هکتاری به گوش می رسد، برخی کارشناسان معتقدند عدم هماهنگی نهادهای متولی برای حفظ بافت های تاریخی این منطقه از موانعی است که پیش روی حفظ و احیای این باغ وجود دارد. از سوی دیگر همین نبود هماهنگی و اقدامات متناقض با هویت بافت تاریخی باعث شده است که شهروندان این شهر با طعم تلخی که از کلامشان بر می آید سرنوشت باغ را دارای گرهی کور و طلسم شده توصیف کنند و نسبت به بازسازی آن ناامید باشند.
*س_برچسب‌ها_س*