97 تا 99 دوره جهش بازار سرمایه

افت‌وخیزهای نرخ سهام در این بازار براساس شاخص‌هایی اندازه‌گیری می‌شود. دو دسته عوامل بنیادی و بازار بر نرخ سهام بازار و شاخص بازار موثر است. آنچه در این میان موردتاکید است، این است که رشد نرخ سهام و شاخص بازار، الزاما به‌معنای تقویت وضعیت کلان اقتصاد و شرکت‌ها نیست و ضروری است شاخص بازار سهام به‌عنوان یک شاخص مهم اقتصادی در کنار سایر شاخص‌ها و مولفه‌های خرد دیده شود و موردارزیابی قرار بگیرد. به گزارش صمت به نقل از یک گزارش تحقیقاتی، بورس یکی از مهم‌ترین بازارهای اقتصادی است که منابع مازاد را از افراد حقیقی و حقوقی می‌گیرد و در اختیار متقاضیان سرمایه قرار می‌دهد. اشخاص حقیقی یا آحاد مردم که اقدام به خریداری سهام شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار می‌کنند، از عمده عرضه‌کنندگان منابع در این بازار محسوب می‌شوند. خریداران سهام می‌توانند نسبت به خریداری سهام بازار اولیه یا ثانویه اقدام کنند. محاسبه شاخص کل جدید بورس تهران برپایه 100 و از اول فروردین 1369 آغاز شده و از آن روز تاکنون، این شاخص فرازوفرودهای متعددی داشته است. در نخستین جهش شاخص بازار سهام، در سال‌های 72 تا 75 به‌مدت 34 ماه، شاخص از 380 تا 2160 واحد، معادل بیش از 460درصد رشد کرد. پس از این دوره بازار به مدت 24 ماه وارد دوره نزولی شد و رقم شاخص به میزان 700واحد (32درصد) کاهش یافت و رشد 12هزار و 400 واحدی، معادل 775 درصدی در طول 64 ماه به حدود 14 هزار واحد رسید. سپس شاخص کل با ورود به دوره رکود 55ماهه، افزایش 44درصدی را تجربه کرد و به 7900 واحد رسید. سومین دوره صعود شاخص بازار از سال 88 آغاز شد و پس از گذشت 57 ماه و رشد 950 درصدی به 89 هزار واحد رسید و سپس در یک دوره نزول 22 ماهه حدود 33درصد کاهش یافت. دوره صعودی پرقدرت شاخص بازار از سال 1396 آغاز شد و تا تابستان 99 ادامه یافت. در این دوره 37 ماهه صعودی، شاخص بازار از حدود 77هزار واحد در ابتدای سال 96 به 175 هزار واحد در ابتدای سال 98 و سپس به حدود 520هزار واحد در انتهای همان سال و به حدود 2 میلیون و 100 هزار واحد در تابستان 99 افزایش یافت. با بررسی دقیق‌تر سال‌های 98 تا انتهای 1401، نوسان فراوانی در شاخص کل بورس تهران به چشم می‌خورد. در این سال‌ها شاخص کل بورس در یک دوره به‌شدت صعودی منتهی به 19مرداد 99، سقف تاریخی خود را در رقم 2 میلیون و 78 هزار و 547 به ثبت رساند. سپس در یک دوره نزولی 9ماهه، حدود نیمی از میزان این رقم از دست رفت؛ هرچند بازار در ابتدای دوره صعودی با سرعت ملایمی حرکت می‌کرد، اما به‌مرور با ورود سرمایه از سایر بازارها به بازار سهام، تغییرات این شاخص از نیمه دوم سال 98 شدت گرفت و در بهار و ابتدای تابستان 99 به بیشترین سطح خود رسید. بررسی روند کنونی نوسانات شاخص کل بورس تهران نشان از پایان نوسانات شدید طی سال‌های 98 تا 1400 دارد. نمودار نوسانات حاکی از آن است که نوسان مثبت شدید در دوره یک‌ساله منتهی به شهریور 1399، نوسانات منفی بلندمدت‌تر و کاهنده‌ای را در دوره دو سال پس از خود به همراه داشته است.

عوامل موثر بر نرخ سهام

گفته می‌شود نرخ سهام از چانه‌زنی جریان عرضه و تقاضای سهام شکل می‌گیرد. شدت جریان عرضه و تقاضا، بیش از همه به کیفیت انتظارات بازیگران بازار از نسبت بازدهی سهام و ریسک بازار سهام در مقابل سایر بازارهای مشابه مرتبط است. بازدهی آتی سهام بیشتر به واسطه عوامل بنیادین و عوامل بازار قابل تفسیر است. عوامل بنیادین شامل عوامل وابسته به اقتصاد جهانی، عوامل کلان اقتصادی و عواملی که در سطح صنعت و بنگاه اثرگذار هستند، می‌شود و عوامل بازاری نیز عبارت است از وضعیت بازارهای رقیب، سلامت بازار و مالی رفتاری. متغیرهایی که به‌طور مستقیم بر جریان سودآوری یک بنگاه اثرگذار بوده و ارزش بنگاه‌ها را تغییر می‌دهند، عوامل بنیادی نامیده می‌شوند. این عوامل را می‌توان به عوامل وابسته به اقتصاد جهانی، عوامل کلان کشور و عوامل ویژه صنعت و بنگاه تقسیم کرد. متغیرهای اقتصادی جهان از مهم‌ترین عوامل موثر بر شاخص بازار سهام کشور هستند، چراکه اقتصاد کشور نه در یک محیط بسته بلکه در مراوده با اقتصاد جهانی به فعالیت می‌پردازد. این مراودات به اثرپذیری بازارهای داخلی از بازارهای خارجی منجر می‌شود. علاوه بر این، بازارهای کالایی جهان نیز بر بازار سرمایه موثر هستند. صنایع صادرات‌محور یا واردات‌محور هر کدام به‌نوعی از بازار جهانی اثر می‌پذیرند. به‌طور مشخص افزایش یا کاهش نرخ جهانی کالاها، منجر به افزایش یا کاهش میزان و نرخ فروش شرکت‌های صادراتی می‌شود و در مقابل صنایع واردات‌محور که نهاده‌های آنها به طور گسترده وابسته به نرخ جهانی است، به‌طور معکوس از تغییر قیمت‌ها در بازارهای جهانی متاثر می‌شوند. گفتنی است اثر نرخ‌های جهانی از دریچه نرخ تسعیر ارز به شرکت‌های داخلی وارد می‌شود، به همین دلیل وضعیت نرخ ارز در کشور و نرخی که صنایع صادراتی قادر به تسعیر ارزهای حاصل از فروش خود به آن هستند نیز در این میان اهمیت بسزایی دارد.

اثرگذاری اقتصاد کلان بر بازار سرمایه

از دیگر عوامل موثر بر بازار سهام، عوامل کلان اقتصادی هستند. این عوامل که همه شرکت‌های بازار سهام را متاثر می‌سازد، طیف وسیعی از مولفه‌ها را شامل می‌شود. رشد نقدینگی، نرخ ارز، نرخ بهره و نرخ تورم از جمله عوامل بنیادین اقتصادی در سطح کلان به‌شمار می‌روند که همه مناسبات اقتصادی از جمله ارزش سهام شرکت‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهند. اثرپذیری سهام شرکت‌ها از هر کدام از عوامل سطح کلان متفاوت و به‌شکل غیرخطی است. برای نمونه با فرض ثبات سایر شرایط، اتخاذ سیاست انبساطی و افزایش نقدینگی به افزایش تقاضای دارایی‌ها و رشد نرخ سهام منجر خواهد شد یا با افزایش نرخ ارز، به‌طور میانگین نرخ سهام شرکت‌های صادرات‌محور افزایش یافته و سهام صنایع واردات‌محور که محصولات خود را در بازار داخلی عرضه می‌کنند، با کاهش ارزش مواجه می‌شوند. با فرض ثبات شرایط، با افزایش نرخ بهره انتظار آن است که نرخ سهام شرکت‌ها کاهش یابد؛ به‌عبارت دیگر رابطه میان آن دو معکوس است. در همین حال مطالعات نشان می‌دهد با فرض ثبات شرایط، افزایش تورم در کوتاه‌مدت اثر منفی و در بلندمدت اثر مثبت بر نرخ سهام خواهد داشت. علاوه بر عوامل ذکرشده که همگی عوامل کلان بودند، عوامل گوناگون دیگری نیز بر نرخ سهام بنگاه‌های پذیرفته‌شده در بورس موثر است. هرچند این عوامل اثر مستقیمی بر سودآوری بنگاه و ارزش ذاتی آن ندارند، اما تاثیر زیادی بر نرخ بازاری سهام دارند. باتوجه به اینکه این عوامل برخاسته از ویژگی‌های بازارهای سهام یا بازارهای موازی بوده و مستقیم به درون بنگاه‌ها مرتبط نیستند، عوامل بازاری نامیده می‌شوند./ روزنامه صمت