استراتژیست موفق در برابر شوروی و ناکام در برابر ایران

خبرگزاری فارس گروه تاریخ: همزمان با انقلاب اسلامی ایران سمت مشاور امنیت ملی دولت جیمی کارتر را برژینسکی، استراتژیست لهستانی تبار برعهده داشت. او از عوامل نفوذ و لابی خاندان راکفلر در کاخ سفید شناخته می‌شد که از دوستان صمیمی شاه نیز به شمار می‌رفت. راه حل او برای سرکوب انقلاب اسلامی ایران راه انداختن حمام خون بود.

اگر نگاهی به چگونگی به قدرت رسیدن برژینسکی بیندازیم پی خواهیم برد چرا برژینسکی طرفدار حمام خلوت برای حفظ منافع آمریکا در ایران بود. هدف اصلی کارتر در انتخاب مشاور لهستانی تبار در سمت مشاور امنیت ملی آمریکا سد کردن موفقیت اتحاد جماهیر شوروی بود و به همین دلیل رئیس جمهور آمریکا تمایل نداشت ایران که در همسایگی شوروی واقع شده بود از جبهه غرب خارج شود.

برژینسکی اعتقاد داشت این انقلاب منجر به بسط نفوذ و گسترش قدرت اتحاد جماهیر شوروی در خاورمیانه خواهد شد. به همین دلیل برژینسکی به شدت مخالف نادیده گرفتن حکومت ایران بود و خواهان آن شد که هر طور شده به حکومت ایران کمک شود تا اتفاقاتی که احتمال آن می‌رفت، رخ ندهند.

برژینسکی به پیشنهاد دیوید راکفلر رئیس بانک چیس منهتن و دوست نزدیک شاه عضو کمیسیونی مرکب از سه قطب اقتصادی آن زمان ژاپن، اتحادیه اروپا و آمریکا شد تا مانع رشد اقتصادی شوروی شوند برژینسکی در سال 1973 دبیر این کمیسیون شد، در سال بعد جیمی کارتر فرماندار ایالت جورجیا را به کمیسیون دعوت کرد. دو سال بعد یعنی در 1976 کارتر پیروز انتخابات شد و برژینسکی ریاست شورای امنیت ملی آمریکا را برعهده گرفت.

او در سیاست خارجی طرفدار اعمال زور و شدت عمل بود و به همین دلیل دراصطلاح سیاسی به «عقاب ها» معروف شد او حتی پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز دست از سیات خود نکشید صراحتا اعلام کرد سیاست آمریکا در برابر انقلاب ایران بیشتر منعکس‌کننده نظریات و روش‌های او بود. تنها راه حل او برای جلوگیری از انقلاب اسلامی راه انداختن حمام خون از طریق کودتا بود.

اما راه حل او با مخالفت سایرس رابرت ونس وزیر امورخارجه وقت آمریکا رو به رو شد اگر با خود فکر کنید آمریکا به دلیل حقوق بشر و راه افتادن حمام خون با طرح برژینسکی مخالفت کرد اشتباه فکر می‌کنید اعتراضات به حدی رسید احتمال موفقیت حمام خون را با تردید جدی مواجه ساخت.

اما زبیگنیو برژینسکی بر اعتقاد خود راسخ بود و بسیار تلاش کرد کارتر را به سمت سیاست مشت آهنین سوق دهد اما شکست خورد. او با این استدلال که رژیم شاه به شخص او متکی است تلاش کرد کارتر را متقاعد کند عقب‌نشینی شاه از مواضع خود به سرعت ساختار نظام شاهنشاهی را از بین می‌برد. هر چند برژینسکی برای تغییر سیاست دولت دموکرات کارتر در مواجهه با انقلاب اسلامی 1357 ایران، شکست خورد اما در مواجهه با اتحاد جماهیر شوروی موفق شد. او توانست با اقدامات خود گسست در بین انسحام درونی ابرقدرت شرق ایجاد کند و زمینه فروپاشی شوروی را فراهم کند تا جایی که برخی‌ها او را «پایه‌گذار فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی» می‌دانند.

او بعد از انقلاب نیز خواستار کودتا بود و در زمان گروگان‌گیری راه حل خود را در جلسه‌ای که وزیر امور خارجه آمریکا سایروس ونس حضور نداشت به کارتر قبولاند برای آزادی گروگان‌ها نیروی نظامی فرستاده شد اما امداد الهی و طوفان شن حمله نظامی آمریکا به ایران را ناکام گذاشت. وزیر امور خارجه آمریکا بعد از این واقعه استعفا داد و سخن امام را که آمریکا شیطان است را برای برژینسکی استفاده کرد او یک شیطان است.

منابع: یوسف ترابی، روابط ایران و آمریکا، تهران، موسسه چاپ و نشر عروج، 1379، صص132-134 پژوهشکده تاریخ معاصر سخنرانی حسین دهشیار، استاد دانشکده علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی در خانه اندیشمندان علوم انسانی

انتهای پیام /