اصلاحات و شورای نگهبان؛ تعامل یا ایجاد چالش؟ / دولت؛ مجری که بازیگر شد
گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، آرمان صدر؛ با مطرح شدن اسامی نفرات تائید صلاحیت شده توسط شورای نگهبان، برخی از افراد وابسته به اصلاح‌طلبان، همواره به تصمیمات شورای نگهبان اعتراضاتی داشته و دارند. «مهندسی انتخابات»، «نظارت استصوابی» و «مجلس اصولگرا» ازجمله ادبیات پرکاربرد در رسانه‌های اصلاحات است. شورای نگهبان به‌عنوان یکی از نهاد‌های نظام جمهوری اسلامی ایران، مسئولیت تأیید صلاحیت نامزد‌های...
گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، آرمان صدر؛ با مطرح شدن اسامی نفرات تائید صلاحیت شده توسط شورای نگهبان، برخی از افراد وابسته به اصلاح‌طلبان، همواره به تصمیمات شورای نگهبان اعتراضاتی داشته و دارند. «مهندسی انتخابات»، «نظارت استصوابی» و «مجلس اصولگرا» ازجمله ادبیات پرکاربرد در رسانه‌های اصلاحات است. شورای نگهبان به‌عنوان یکی از نهاد‌های نظام جمهوری اسلامی ایران، مسئولیت تأیید صلاحیت نامزد‌های تمامی انتخابات سراسری کشور به‌جز انتخابات شورا‌های شهر و روستا را برعهده دارد. مطابق اصل 94 قانون اساسی، شورای نگهبان، اختیار تصویب یا رد مصوبات مجلس شورای اسلامی را نیز داراست. به‌علاوه مطابق اصل 93 قانون اساسی، مجلس شورای اسلامی بدون وجود شورای نگهبان، قانونی نخواهد بود.
اصلاحات؛ نه به «مهندس انتخابات»
بر اساس اعلام شورای نگهبان، 90 نماینده کنونی مجلس شورای اسلامی برای یازدهمین دوره آن، تائید صلاحیت نشدند. اصلاح‌طلبان معتقدند که بیشتر رد صلاحیت‌ها از این جناح سیاسی بوده است. بنا به گفته حمید زرآبادی از اعضای فراکسیون امید و نماینده استان قزوین، 41 نماینده اصلاح‌طلب رد صلاحیت شده‌اند.
علی مطهری در مورد رد صلاحیت برخی نمایندگان مجلس و چهره‌های سیاسی گفت: «نوع رد صلاحیت‌ها تا حدودی این شائبه را به ذهن می‌آورد که شاید اراده‌ای وجود دارد که می‌خواهد ترکیب مجلس آینده را مهندسی کند.» اما بنا به گفته عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان «این افراد بیشتر به علت جرائم و سوءاستفادههای مالی تأیید صلاحیت نشده‌اند.». در این میان نیز، "طحان‌نظیف" عضو حقوقدان شورای نگهبان با بیان اینکه رویکرد شورای نگهبان کاهش بی‌دلیل داوطلبان انتخابات مجلس نیست، معتقد است که 90 درصد نمایندگان رد صلاحیت شده به دلایل غیرسیاسی تائید نشده‌اند.
ابوالفضل سروش نماینده مردم تهران، ری، اسلامشهر، پردیس و شمیرانات در مجلس شورای اسلامی در حساب توئیتری خود می‌نویسد: «داس رد صلاحیت‌های شورای نگهبان آن‌چنان اردوگاه اصلاحات رو درو کرده که رمقی برای شوق انتخاباتی در این جناح باقی نمانده است. با تک‌صدایی نمی‌توان وحدت ملی آفرید.»، این در حالی است که دبیر شورای نگهبان بار‌ها اعلام کرده است که «شورای نگهبان از تائید یا رد صلاحیت هیچ فردی متنفع یا متضرر نمی‌شود و برایش این جناح یا آن جناح فرقی ندارد و فقط قانون عمل می‌کند.»
چه کسانی رد صلاحیت شده‌اند؟
فاطمه راکعی عضو شورای هماهنگی جبهه اصلاحات معتقد است که بیش از 90 درصد چهره‌های حزبی این جریان از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شده‌اند. یادمان نرود، راکعی همان نماینده مشارکتی تهران در مجلس ششم است که در ماجرای تحصن گروهی از نمایندگان مجلس در سال 1382 و به حاشیه کشاندن کشور نقش داشته و با انتقاد از عملکرد شورای نگهبان، اعضای آن را به مناظره دعوت کرده بود. شایان‌ذکر است که ماده 30 قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی مصوب 1378/09/07 اشاره می‌کند، کسانی که به جرم اقدام علیه جمهوری اسلامی ایران محکوم‌شده‌اند از داوطلب‌شدن نمایندگی مجلس محروم‌اند؛ برخی از چهره‌های اصلاحات مانند آذر منصوری و شکوری راد که سابقه حمایت از فتنه گران 88 را در کارنامه خود دارند، برای حضور در انتخابات مجلس، ثبت‌نام می‌کنند. علی شکوری راد دبیرکل حزب اتحاد ملت ایران اسلامی در 20 مهر 1389 به دلیل اتهامات امنیتی بازداشت می‌شود. شکوری راد پیرامون موسوی در توییتر خود می‌نویسید: «یوسف را از حصر بیرون بیاورید، عزیز بدارید و کار‌ها را به او بسپارید تا...»
روزنامه‌های اصلاحات نیز در این چند روز گذشته به شورای نگهبان تاخته‌اند؛ روزنامه اصلاح‌طلب «آرمان ملی» در گزارشی با عنوان «قلع‌وقمع اصلاح‌طلبان» به وضعیت صلاحیت نامزد‌های انتخاباتی اصلاح‌طلب پرداخت و نوشت: «همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد بخش زیادی از اصلاح‌طلبان رد صلاحیت شدند.» اما معیار مدنظر اصلاحات برای حضور در انتخابات چیست؟
اعتراض به رد صلاحیت‌ها، بخشی جدانشدنی از تاریخچه جریان اصلاحات است که اوج آن به تحصن نمایندگان اصلاح‌طلب در صحن مجلس شورای اسلامی، برای رد صلاحیت در انتخابات هفتم برمی‌گردد. محسن میردامادی (دبیر کل اسبق جبهه مشارکت از مهم‌ترین احزاب اصلاح‌طلبان ایران) از نمایندگان معترض پیرامون رد صلاحیت‌های هفتمین دوره مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: «من این نوع رد صلاحیت را کودتای غیر‌نظامی و تغییر رژیم به نحوه غیر‌نظامی می‌دانم.»
بهارستان تا پاستور در حمایت از اصلاحات
علی لاریجانی در جلسه علنی روز یکشنبه (29 دی 1398) در نطق پیش از دستور مجلس شورای، در مورد رد صلاحیت بعضی نمایندگان فعلی و ادوار مجلس شورای اسلامی، بیان داشت: «از جانب سخنگوی شورای نگهبان مطلبی در رسانه‌ها منتشر شد که عمده رد صلاحیت‌ها را مربوط به سوءاستفادههای اقتصادی می‌دانست. این مطلب درست نیست چرا که نامه‌های ارسال‌شده هیئت نظارت به نمایندگان به بند‌هایی اشاره دارد که اقتصادی نیستند. البته برای بعضی نمایندگان این‌گونه بوده است، چرا باید مطلب درست منعکس نشود که بیگانگان از آن سوء‌استفاده کرده و نظام را متهم به فساد کند.»
سخنگوی شورای نگهبان در پاسخ به علی لاریجانی گفت: «اگر رئیس محترم مجلس در جریان قرار نگرفته اشکال از نمایندگانی است که مراجعه کردند، اما جزئیات را اعلام نکرده‌اند. ما به‌عنوان شورای نگهبان از جهت قانونی ممنوعیت داریم که جزئیات پرونده‌ها را به افکار عمومی اعلام کنیم.»
دولت؛ مجری یا بازیگر انتخابات
انتقاد به شورای نگهبان در بهارستان محدود نمی‌شود، رئیس دفتر رئیس‌جمهوری پیرامون رد صلاحیت کاندیدا‌های انتخابات مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: «گزارش‌هایی که ما از افرادی که جزء نمایندگان فعلی مجلس محسوب می‌شوند و همچنین آن‌هایی که نماینده فعلی نیستند دریافت کرده‌ایم این‌گونه است که به برخی از افراد گفته‌شده که شما از برجام حمایت کرده‌اید یا اینکه از دولت طرفداری کرده‌اید؛ چیز‌هایی از داوطلبان کاندیداتوری سؤال می‌کنند یا اینکه چیز‌هایی در پرونده آن‌ها قرار می‌دهند درحالی‌که این موضوعات مربوط به تفکر و اندیشه‌ای است که مردم به آن رأی دادند و در دولت وجود دارد؛ برجام چیزی نیست که فردی که از آن حمایت کرده این حمایتش الآن تبدیل به نقطه‌ضعف او و رد صلاحیتش شود.»
حملات دولتمردان که خود متولیان برگزاری انتخابات هستند به شورای نگهبان بالا می‌گیرد، روحانی در بخشی از اظهارات خود در جلسه هیئت دولت خطاب به دست‌اندرکاران انتخابات می‌گوید: «بگذارید در میدان انتخابات همه احزاب و گروه‌ها شرکت کنند، قطعا ضرر نمی‌کنید. با یک جناح نمی‌شود، کشور را اداره کرد. کشور متعلق به همه است. به گفته رئیس‌جمهوری، اگر تمام 83 میلیون متحد باشیم و یک نفر مخالف، باید تلاش کنیم آن‌یک نفر را هم جذب کنیم. یک نفر مخالف هم برای ما زیاد است درحالی‌که شما یک جناح و جمعیت بزرگ را مخالف می‌کنید. باید حواسمان را جمع کنیم.»
عباسعلی کدخدایی نیز، سخنگوی شورای نگهبان در واکنش به سخنان رئیس‌جمهور در توئیتی نوشت: «جنجال برای تائید افراد فاقد صلاحیت تازگی ندارد، اما پیشگامی رئیس‌جمهور در این پروژه ضد ملی تأسف‌بار است. البته نمی‌دانستیم عدم تائید بستگان به معنی حذف جناح‌های دیگر است.»
رئیس جمهور در همایش استانداران و فرمانداران سراسر کشور می‌گوید: «شماها که در جلسات خصوصی و اتاق‌های فکر خود می‌گویید مجلس بعدی صد در صد برای ما است؛ خوب الحمدالله؛ اگر مجلس بعدی برای شماست دیگر چرا اینقدر غصه می‌خورید؟ بگذارید لااقل مشارکت شکل بگیرد و رقابت بالا برود و مجلس هم برای شما باشد نوش جان‌تان. ما مشکلی با این داستان نداریم.»
برخی از حقوقدان‌ها معتقدند که با توجه به عدم ارائه مدارک محکمه‌پسند از سوی دفتر رئیس‌جمهور، ادعای رد صلاحیت به علت حمایت از برجام و دولت طبق ماده 144 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 مصداق نشر اکاذیب علیه شورای نگهبان بوده و محمود واعظی قابل پیگرد است. با توجه به اینکه خود دولت متولی برگزاری انتخابات است و موضع‌گیری‌های اخیر رئیس‌جمهور و برخی از مسئولین دولت، آیا نباید شائبه دخالت در انتخابات به نفع جریان خاصی مطرح شود؟
اگر به تیترهای چندماه پیش روزنامه‌های اصلاح‌طلب رجوع کنید، حجم عظیمی از انتقادات به آقای رئیس جمهور را خواهید دید؛ آفتاب یزد در صفحه اول خود دولت را به رحم اجاره‌ای تشبیه می‌کند و چهره‌های سیاسی این جریان در رسانه‌های وابسته از خلف وعده «حسن روحانی» سخن می‌گویند.
رئیس دولت اصلاحات عوامل پیروزی رئیس‌جمهور ملت را «تکرار می‌کنیم» می‌داند و باور عمومی در جامعه این است که روحانی وام‌دار جریان اصلاحات است.
سخنان وی پیرامون رد صلاحیت‌های اصلاح‌طلبان نشان داد که احتمالا حامیان انتخاباتی به دنبال برداشت سرمایه‌گذاری خود هستند.
عملکرد نامطلوب دولت در حوزه اقتصاد و معیشت انتقادات فراوانی را به سمت رییس‌جمهور و دولتمردان روانه ساخته است؛ با توجه به اینکه هنوز دوسال از دولت دوازدهم مانده است اگر مجلسی مخالف سیاست‌های دولت حاکم شود، سال‌های پایانی پرچالشی را در پی خواهد داشت و شاید به همین دلایل باشد که اصلاح طلبان و دولت بیش از آنکه برای انتخابات پیش رو به دنبال دفاع از عملکرد گذشته خود باشند با حاشیه سازی علیه شورای نگهبان فضا را همچون همیشه تغییر داده و افکار عموم را منحرف می‌کنند.