ایران؛ برنده غیرمنتظره بحران اوکراین؟

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، در این گزارش، ضمن پرداختن به بحران اوکراین و احتمال بالایِ حمله روسیه به این کشور، ایران را به عنوان برنده غیرمنتظره این معادله معرفی شده است. این پایگاه خبری معتقد است به محضِ حمله روسیه به اوکراین، کشور‌های غربی تحریم‌های گسترده‌ای را علیه روسیه وضع خواهند کرد و این مساله می‌تواند تا حد زیادی روسیه را در جبهه‌ای مشترک با ایران که خود تحت تحریم‌های گسترده کشور‌های غربی است، قرار دهد. مساله‌ای که عملا می‌تواند به مثابه یک کاتالیزور در امر توسعه روابط همه جانبه ایران و روسیه و همچنین ایران و چین در زمینه‌های مختلف کنشگری کند و دستِ تهران را در چهارچوب معادلات بین المللی، پُرتر از هر زمان دیگری کند.

«در بحبوحه اوج گیری بحران اوکراین و حمله احتمالی روسیه به این کشور، امکان دارد که این معادله، یک برنده غیرمنتظره داشته باشد. این برنده غیرمنتظره، "ایران" است. در این چهارچوب، اگر نیرو‌های نظامی روسیه از مرز اوکراین عبور کنند و در عین حال مذاکرات اتمی در وین جهت احیای توافق "برجام" نیز شکست بخوردند، به احتمال فراوان ایران می‌تواند کنشگری‌های خاص خود را داشته باشد و به عنوان یک برنده غیرمنتظره، از دلِ تمامی این بحران‌ها ظهور کند.

باید توجه داشت که در صورت حمله احتمالی روسیه به اوکراین و تحمیل گسترده تحریم‌ها از جانب اتحادیه اروپا و آمریکا علیه روسیه، به احتمال فراوان مسکو تا حد زیادی به سمت بی اعتنایی به تحریم‌های غربی گرایش پیدا خواهد کرد و همین مساله می‌تواند یک کاتالیزورِ تعیین کننده در مسیر توسعه مراودات و روابط دوجانبه ایران و روسیه باشد.

در این راستا، شکست مذاکرات اتمی وین میان ایران و ایالات متحده آمریکا، روسیه، چین، اتحادیه اروپا، فرانسه، آلمان، و بریتانیا با محوریت احیای توافق برجام، تا حد زیادی موجب خواهد شد تا مواضع ایران و روسیه جهت مقابله با تحریم‌های گسترده آمریکا علیه هر دو کشور، بیش از پیش به یکدیگر نزدیک شود.

ایالات متحده آمریکا و مقام‌های اروپایی هشدار داده اند که زمان جهت احیای توافق برجام (همان توافقی که دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا در سال 2018 به صورت یکجانبه واشنگتن را از آن خارج کرد) در حالِ به پایان رسیدن است. این مقام‌ها گفته اند که ایران تا حد زیادی به آنچه توانمندی‌های لازم در بحث رسیدن به نقطه گریز هسته‌ای است، نزدیک شده است. در این راستا، آن‌ها تاکید گسترده‌ای بر ضرورت انعقادِ توافقی جدید با ایران داشته اند. امری که تاکنون با مخالفت جدی تهران رو به رو شده است.

شکی نیست که گرایش ذهنی جهت تقویت روابط و نزدیکیِ هر چه بیشترِ روابط ایران و روسیه، در پس زمینه ذهنِ روسای جمهور ایران و روسیه در جریان سفر اخیر "ابراهیم رئیسی" رئیس جمهور ایران به مسکو بوده است. این دیدار نخستین ملاقاتِ رهبران عالی رتبه روسیه و ایران در پنج سال اخیر بوده است.

در این راستا، به احتمال فراوان در صورت وضع تحریم‌های گسترده علیه روسیه، زمینه مناسبی جهت توسعه روابط مسکو با تهران در زمینه‌های تجاری، همکاری در بحث انرژی، و فروش‌های تسلیحاتی فراهم می‌شود. چهارچوبی که به ویژه در صورت تداوم محدودیت‌ها و فشار‌ها علیه ایران، از قابلیت قابل توجهی جهت ادامه یافتن و اوج گیری نیز برخوردار است.

البته که در این میان روس‌ها نیز ملاحظات خاص خود را دارند. ولادیمیر پوتین سعی دارد تا روابط کشورش با ایران را با روابط روسیه با عربستان سعودی و امارات متحده عربی موازنه و بالانس کند. در شرایط کنونی، سردرگمیِ سیاست خارجی آمریکا در مورد منطقه خاورمیانه موجب شده تا کشور‌های عرب حاشیه خلیج فارس نظیر امارات و عربستان سعودی سعی کند تا روابط خارجی خود را متنوع سازمند و صرفا به واشنگتن، به ویژه در مسائل راهبردی و امنیتی تکیه نداشته باشند.

با این حال باید توجه داشت که با وجود یک روسیه و چین که دیگر هراسی از نقض تحریم‌های آمریکا علیه ایران ندارند، ابوظبی و ریاض احتمالا قانع خواهند شد که پکن و مسکو نیز چندان در حوزه منافع آن‌ها در منطقه خاورمیانه قابل اعتماد (و قابل تکیه) نیستند. تاکنون نَه چین و نَه روسیه، تمایل و نشانه‌ای را از خود دال بر اینکه مایلند در مسیر آمریکا و سیاست‌های آن در رابطه با منطقه خلیج فارس گام بگذارند، نشان نداده اند. این وضعیت، عملا عربستان و امارات را در وضعیتی نامناسب با گزینه‌هایی محدود قرار خواهد داد مخصوصا وقتی این دسته از کشور‌ها با این حقیقت رو به ور شوند که پکن و مسکو دیگر هراسی از زیر پا گذاشتنِ تحریم‌های گسترده آمریکا علیه ایران ندارند.

این باور وجود دارد که روسیه به دنبال موفقیتِ مذاکرات هسته‌ای وین است. این کشور از درخواست‌های ایران نظیر ضرورت ارائه تضمین از سوی آمریکا به ایران در مورد اینکه دولت‌های آتی این کشور توافق برجام را همچون دولت ترامپ نقض نخواهند کرد نیز پشتیبانی کرده است.

در شرایطی که صحبت‌های زیادی در مورد احتمال انعقاد توافق همکاری‌های راهبردی 20 ساله میان دو کشور (ایران و روسیه) مطرح می‌شود، اینطور به نظر می‌رسد که روسیه مایل است تا "توافق تجارت آزاد" را نیز میان ایران و "اتحادیه اقتصادی ارواسیا" که دربرگیرنده کشور‌هایی نظیر ارمنستان، بلاروس، قراقستان، قرقیزستان و خودِ روسیه است، به امضا برساند. باید توجه دشت که ایران و چین هم یک توافق مشارکت راهبردی 25 ساله را میان خود به امضا رسانده اند که همکاری‌های میان دو طرف به ویژه در حوزه‌های اقتصادی و زیرساحتی را شامل می‌شود.

این توافقات و تحرکات تجاری نشان از آن دارند که ایران به مراتب از آنچه ایالات متحده آمریکا مایل است، از انزوای کمتری در محیط بین المللی برخوردار است و عملا می‌تواند با برخی کنشگری‌های خاص خود، تاثیر تحریم‌های آمریکا علیه خود را تلطیف کند.

شکی نیست که قرارداد‌های اقتصادی، تجاری و نظامیِ ایران با کشور‌های چین و روسیه، تا حد زیادی موجب ناراحتی و تشویش بازیگران منطقه‌ای نظیر عربستان و امارات و دیگر رقبای ایران خواهد شد. بدون تردید اگر بحران اوکراین به اوج خود برسد، سرعتِ توسعه روابط ایران و روسیه، چند برابر خواهد شد. در واقع، تحریم‌های گسترده غرب علیه روسیه عملا آن را در جبهه مشترکی با ایران قرار خواهند داد که این مساله می‌تواند حامل مزایای فراوانی برای ایران باشد. امری که عملا می‌تواند ایران را به برنده نهایی و البته غیرمنتظره بحران اوکراین تبدیل کند.»

منبع: مدرن دیپلماسی