ایران و آمریکا؛ دورنمای یک رابطه تاریخی
تهران - ایرنا - روزنامه همدلی در مطلبی آورد: اگر بایدن انتخاب شود ممکن است دوران اوباما تکرار نشود، ولی احتمال تلطیف در روابط وجود دارد و تهران باید حسن استفاده را بکند. ولی با انتخاب دوباره ترامپ و غرور ناشی از این پیروزی و انتظاراتی که اسرائیل و عربستان از او دارند امکان دارد فشار به ایران بیشتر بشود و در این صورت احتمال بسیاری از تحرکات می‌رود، مگر این که تهران به حساسیت شرایط بیش...
روزنامه همدلی 14 آبان یادداشتی به قلم سیف الرضا شهابی کارشناس سیاسی منتشر کرد و نوشت: انتخابات ریاست جمهوری آمریکا سرانجام بعد از ماراتن نفس‌گیر بین نامزدهای دو حزب این کشور به پایان رسید. مناسبت دارد نگاهی به روابط هر کدام از دو حزب با ایران در بعد از جنگ دوم جهانی که بخشی از تاریخ معاصر است انداخته شود. در ابتدا اشاره بشود در سیاست خارجی هر دو حزب به هژمونی آمریکا در سراسر جهان و از جمله ایران برنامه‌ریزی می‌شود. در زمان مصدق، ترومن دمکرات از مصدق و ملی شدن نفت تلویحا حمایت می‌کرد و هدفش از حمایت تلویحی، خارج کردن نفت از دست انگلیسی‌ها یا مشارکت در نفت ایران بود و راه حل کودتا را قبول نداشت و به پیشنهاد چرچیل نخست‌وزیر انگلستان برای کودتا دست رد زد. با ورود آیزنهاور جمهوری‌خواه به کاخ سفید در سال 1953 رئیس جمهور آمریکا با مشارکت لندن کودتای 28مرداد راه انداخت و دولت مصدق را ساقط کرد و به شاه سلطنت و قدرت بخشید. چند سال بعد و در انتخابات 1960 میلادی شاه موافق پیروزی جان اف‌کندی دمکرات نبود و خواهان موفقیت نیکسون جمهوری‌خواه بود، ولی با ورود کندی به کاخ سفید، شاه احساس خطر کرد و در چالش با کندی قرار گرفت تا این که با سفر به واشنگتن، موفق شد کندی را متقاعد کند در خدمت اهداف واشنگتن است.
وقتی کندی متوجه شد شاه در خدمت اهداف او است با حمایتش نگرانی شاه را بر طرف کرد. در زمان لیندون جانسون دمکرات روابطه تهران - واشنگتن به منوال دوران کندی سپری شد تا نوبت به نامزدی ریچارد نیکسون جمهوری‌خواه در انتخابات ریاست جمهوری در سال 1968 رسید و شاه از نامزدی نیکسون در مقابل «همفری» و در دوره بعد «مک گاورن» حمایت کرد و این حمایت مورد توجه و ناراحتی دمکرات‌ها قرار گرفت و در پریودی که نیکسون در کاخ سفید بود با تمام قوا از شاه حمایت کرد و خریدهای تسلیحاتی شاه بدون مخالفت نیکسون انجام گرفت تا جایی که دمکرات‌های کنگره از فروش سرسام‌آور اسلحه به شاه ابراز نگرانی شدید کردند. در دوران کوتاه ریاست جمهوری جرالد فورد تحولی خاص جز ادامه دوران نیکسون به‌وقوع نپیوست. تا این که در انتخابات سال 1975 کارتر دمکرات با شعار «حقوق بشر» رویای «تمدن بزرگ» شاه را آشفته کرد. او نیز خواست با سفر به واشنگتن حمایت آمریکا را مثل دوران کندی تکرار کند و حتی کارتر را به تهران دعوت کرد، ولی جناح مخالف شاه در تیم کارتر اجازه تکرار دوران کندی را نداد و شاه سقوط کرد و کارتر امیدوار بود در طلیعه جمهوری اسلامی رابطه حسنه با تهران داشته باشد که با اشغال سفارت آمریکا در تهران، این بار خواب کارتر آشفته شد و ادامه گروگانگیری سبب شکست او شد به گونه‌ای که نتوانست در انتخابات سال 1979 «دونالد ریگان» جمهوری‌خواه را شکست بدهد.
باید توجه داشت کارتر از نظر شخصیتی از امتیازاتی برخوردار بود که کمتر رئیس جمهور آمریکا در بعد از جنگ جهانی دوم چنین امتیازاتی را داشتند. در حالی که دمکرات‌ها شکست کارتر را ناشی از گروگانگیری ارزیابی می‌کردند جمهوری‌خواهان موفقیتشان را به خاطر علت مزبور بر می‌شمردند. از این‌رو، ریگان جمهوری‌خواه در صدد بر آمد تا با ارسال انجیل و کیک و... به همراه «مک فارلین» مشاور امنیت ملی آمریکا با تهران رابطه را بازسازی کند که به خاطر افشای این سفر محرمانه توسط نشریه لبنانی «الشراع» با در بسته روبه‌رو شد. در کنار سوء نظر دمکرات‌ها به جمهوری اسلامی در رای نیاوردن کارتر، در دوران بیل کلینتون، روابطه دو کشور تحت تاثیر قانون «داماتو» قرار گرفت که سناتور «آلفونسو داماتو» جمهوری‌خواه پیشنهاد کرده بود و بعد از تصویب توسط کلینتون به اجرا در آمد. وقتی نوبت ریاست جمهوری به «جرج دبلیو بوش» جمهوری‌خواه رسید، حمله برج‌های دو قلو در نیویورک صورت گرفت و بوش، ایران را در کنار عراق و کره شمالی در «محور شرارت» قرار داد و تا آخر دوره ریاستش نگاه او و تیمش به ایران در همین قالب بود. دوران باراک اوبامای دمکرات از دو مقطع قطعنامه‌های تحریمی علیه ایران و برجام تشکیل می‌شود. برجام سبب شد تا برای نخستین بار، بعد از دیدار مرحوم مهندس بازرگان با برژینسکی در الجزایر در سال 1358، مقامات ارشد تهران و واشنگتن در قالب حل مسائل هسته‌ای با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو داشته باشند. دوران اوباما زمان مناسب برای فرصت‌سازی بود، ولی فرصت‌سوزی شد.
دوران چهار ساله ترامپ بدترین دوران در بعد از انقلاب در رابطه تهران و واشنگتن بود. ترامپ بر خلاف اوباما، از ابتدا به بهانه اشکالات برجام شمشیر را از رو بست و تحریم‌های شدید و فشار حداکثری را راه انداخت. اکنون زمان انتشار این یادداشت هنوز نتیجه انتخابات مشخص نیست. اگر بایدن انتخاب شود ممکن است دوران اوباما تکرار نشود، ولی احتمال تلطیف در روابط وجود دارد وتهران باید حسن استفاده را بکند. ولی با انتخاب دوباره ترامپ و غرور ناشی از این پیروزی و انتظاراتی که اسرائیل و عربستان از او دارند امکان دارد فشار به ایران بیشتر بشود و در این صورت احتمال بسیاری از تحرکات می‌رود، مگر این که تهران به حساسیت شرایط بیش از پیش توجه کند و اجازه ندهد فضا خصمانه‌تر بشود.
*س_برچسب‌ها_س*