بحث بلاعوض یا رایگان یا کمک با سوریه نداریم

هادی محمدی - منطقه غرب آسیا همواره از مناطق داغ و طلایی دنیا بوده و به جهات مختلف آبستن حوادث و بحران هایی است که آثار فرامنطقه ای و جهانی داشته اند. این وضعیت باعث شده است سیاستمداران و کارشناسان روابط بین الملل در دنیا به تحولات این منطقه توجه کنند. از دو ماه قبل با توافق مهم میان ایران و عربستان، غرب آسیا با تحولات سریع و جدیدتری نیز روبه رو شده و نسیم ثبات و آرامش وزیدن گرفته است. مسئول این منطقه مهم در دستگاه دیپلماسی ایران، مهدی شوشتری دستیار وزیر و مدیرکل غرب آسیای وزارت خارجه است. با او که عازم نشست مهم چهارجانبه با موضوع بحران سوریه به مسکو بود، از بخش های مختلف غرب آسیا سخن گفتیم. از ابعاد مختلف سفر رئیس جمهور به سوریه و این که آیا قرار است ایران، خرج خرابی های این کشور را بدهد تا این که با مصر به کجا رسیده ایم و شایعات در این خصوص تا چه حد واقعی است که البته تکذیب کرد. از لبنان گفت که مشکل پیش آمده برای انتخاب رئیس جمهور باید با اجماع طرف های داخلی حل شود و ایران گزینه ای برای ریاست جمهوری ندارد. همچنان می گوید 4 دیپلمات ربوده شده ایرانی در لبنان وضعیت قطعی مشخصی ندارند و درباره اسرائیل هم معتقد است این بحران به زوال یا فروپاشی این رژیم کمک خواهد کرد. مشروح این گفت وگو را در ادامه می خوانید: مهم ترین تحول در حوزه کاری شما در روزهای اخیر سفر رئیس جمهور به سوریه بود. دستاوردهای این سفر در حوزه های سیاسی، امنیتی چه بود؟ سفر دکتر رئیسی به سوریه به دلیل این که در فاصله نسبتا طولانی (حدود 13سال) از آخرین سفر رئیس جمهور ایران بود، یک ویژگی خاص داشت. در شرایطی که بحران سوریه در بعد امنیتی و نظامی از شرایط بحران خارج شده است و شرایط منطقه بعد از توافق ایران و عربستان، فضای مثبتی را تجربه می کرد و همزمان در شرایط گشایش روابط سوریه با کشورهای منطقه و وضعیت مناسب مجموعه مقاومت در سال های اخیر که در بهترین شرایطش بود، این سفر انجام شد و بازتاب رسانه ای منطقه ای و فرامنطقه ای بسیار گسترده ای هم داشت. بازتاب های مثبت این سفر و نقشی که ایران در طول بحران سوریه چه در مبارزه میدانی با تروریسم و چه در حوزه سیاسی که بازیگر اصلی در کمک به حل و فصل بحران سوریه در چارچوب روند آستانه بود و الان هم در نشست چهارجانبه شرکت دارد، ویژگی خاصی به این سفر داد و از این حیث اهمیت بسیاری داشت. وقتی ما به روسیه نزدیک شدیم در جنگ اوکراین، این باعث شد برخی کشورها فکر کنند ما در یک طرف جنگ هستیم، آیا این نگرانی وجود ندارد این سفر و نزدیک شدن بیشتر ایران به سوریه باز هم تنش بین ما و برخی کشورها به ویژه غربی ها را افزایش دهد و نگران کنش‌های ایران در منطقه شوند؟ کشورهای غربی از قدیم نسبت به روابط نزدیک و راهبردی تهران و دمشق احساس نگرانی می کردند و می کنند و درخصوص سفر اخیر هم سخنگوی وزارت خارجه آمریکا ابراز نگرانی کرد، اما همه بازیگران منطقه و فرامنطقه از روابط ایران و سوریه مطلع هستند. ما بیش از 40 سال روابط بسیار نزدیک و راهبردی با سوریه داریم و در جنگ تحمیلی، سوریه از معدود کشورهایی بود که به ایران کمک کرد و ایران هم در طول بحران سوریه به درخواست سوریه در حوزه میدانی و مستشاری به آن ها کمک کرد. در این سفر تاکید شد که ایران قرار است در بازسازی سوریه بعد از جنگ داخلی مشارکت داشته باشد. بخشی از افکار عمومی تصور می کنند پول ایرانی ها قرار است در سوریه خرج ساختن خرابی ها شود. چه پاسخی برای این بخش از افکار عمومی دارید؟ یک بعد مهم روابط ما با سوریه از قبل از 2011 صدور خدمات فنی مهندسی ما بوده و پروژه های بزرگی در این کشور اجرا کردیم و سابقه روابط طولانی بیش از 20 ساله را در حوزه های اقتصادی داریم که آورده های زیادی نیز برای ما به ویژه برای بخش خصوصی به همراه داشته است. حالا هم اراده مقام های دو کشور این است که هم روابط اقتصادی خود را احیا کنیم و هم توسعه دهیم. سوریه کشور فقیری نیست و منابع و ظرفیت های زیادی دارد و در طول سفر رئیس جمهور هم یکی از محورهای اصلی گفت وگوها، متمرکز بر این بود که بتوانیم با همکاری هم روابط اقتصادی و تجاری را توسعه دهیم. بر اساس تفاهم های انجام شده در این سفر، قرار است موانع موجود در مسیر توسعه روابط اقتصادی و تجاری فیمابین برطرف شود و زمینه حضور شرکت های ایرانی را در بازار سوریه فراهم کند. قطعا این زمینه سازی در راستای منافع دو طرف به ویژه بخش خصوصی خواهد بود. یعنی قرار نیست ایران به صورت رایگان و مجانی برای سوریه، خرابی ها را بسازد یا وام بلاعوض بدهد؟ به هیچ عنوان. در هیچ دوره ای نوع همکاری هایی که ما برای همکاری های تجاری و اقتصادی میان دو کشور تعریف کردیم بحث بلاعوض یا رایگان یا کمک نبوده است. طبیعتا سود این همکاری به سازوکار مورد توافق دو طرف برمی گردد. نشست امروز با حضور وزیران خارجه ایران، سوریه، ترکیه و روسیه برگزار می شود. این نشست از ابتدا حاشیه هایی داشت. ابتدا قرار بود 3 کشور باشند و ایران نباشد. وقتی هم قرار شد ایران باشد 2 یا 3 بار تاریخ هایی که اعلام می شد عقب افتاد. چرا این وضعیت و تعویق ها را شاهد بودیم. تقصیر ترک ها بود یا سوری ها؟ بحث مقصریابی نیست. در یک سازوکار چند جانبه که 4 کشور دخیل هستند برنامه ها باید با هماهنگی 4 کشور باشد و ممکن است یک کشور نتواند حضور یابد. گاهی هماهنگی بین 4 کشور سخت است. نقش ایران در طول بحران سوریه و روند حل و فصل سیاسی، موثر و غیرقابل انکار بوده و همکاری خوبی بین ایران و روسیه و ترکیه در روند آستانه شکل گرفت که جزو روندهای موفق و پایدار درخصوص بحران سوریه بود؛ زیرا تمام روندهای دیگر موقت و ناموفق بودند. در بحث کمک به بهبود روابط ترکیه و سوریه ما همواره پیش قدم بودیم و کمک کردیم تا مسائل اختلافی ترکیه و سوریه کاهش یابد. نشست معاونان وزیران خارجه حدود یک ماه پیش در مسکو انجام شد و آن نشست مقدمه نشست وزیران بود. با توجه به این که اکنون ترکیه، کشور اشغالگر در سوریه است، چقدر امیدوارید این نشست نتیجه دهد؟ حتما نباید انتظار داشته باشیم با برگزاری یک نشست، یک پرونده متراکم از اختلافات و درگیری ها خاتمه یابد، اما نفس این روند که هر دو طرف اراده دارند اختلافات را نه در صحنه نظامی که پشت میز مذاکره به بحث بگذارند، یک گام رو به جلو می دانیم. این یک روند است که شروع شده است. درخصوص اردن، دیگر آن حالت تخاصم و درگیری های لفظی را که شاید اوج آن عبارت هلال شیعی پادشاه اردن بود، شاهد نیستیم. به نظرتان بعد از توافق با عربستان می توانیم با اردن هم روابط را از فضای سرد کنونی خارج کنیم؟ سیاست دولت سیزدهم سیاست همسایگی و توسعه روابط با کشورهای اسلامی است و در همین چارچوب توافق تهران و ریاض شکل گرفت که بازتاب مثبتی در منطقه داشت و کشورهای مختلف منطقه از جمله اردن از آن استقبال کردند. در سال های گذشته ما با اردن قطع رابطه نبودیم، سفارت ها فعال بودند و تماس ها برقرار بود. در سفر چند ماه قبل دکتر امیرعبداللهیان به اردن برای شرکت در کنفرانس بغداد 2 نیز دیدار خوبی با پادشاه اردن انجام شد. دو کشور برای حل برخی سوءتفاهم ها و گسترش روابط اراده کافی دارند. درخصوص مصر بیش از 40 سال است روابط‌مان قطع است. به تازگی زمزمه هایی درباره مصر و ایجاد روابط دوباره به گوش می رسد. الان در چه مرحله ای هستیم؟ گفته می شود در بغداد مذاکراتی بوده است، آیا تایید می کنید؟ به رغم قطع رابطه سیاسی بین ایران و مصر از سال 58، نمایندگی های سیاسی دو کشور در قالب دفتر حفاظت از منافع در دو کشور فعال بودند و برخلاف دیگر دفاتر حفاظت منافع، کشور ثالثی در میان نیست و دو کشور حضور مستقیم در پایتخت ها دارند. زمینه های همکاری هم به صورت تاریخی داشتیم؛ حتی در صحنه نهادهای بین المللی هم در بسیاری از موارد دارای اشتراک دیدگاه با مصر بودیم و هستیم و همکاری نزدیکی میان دو طرف وجود دارد. در مقاطع زمانی مختلف تلاش هایی برای ارتقای روابط انجام شده، اما هیچ کدام به نتیجه مطلوب نرسیده است. ما به عنوان دستگاه دیپلماسی برای برقراری روابط با همه کشورهای اسلامی هیچ محدودیتی نداریم. البته این طبیعتا نیازمند خواست و اراده جدی طرف مقابل هم هست، اما به تازگی مذاکراتی درباره ارتقای روابط با مصر نداشته ایم. بحث مصری ها درباره روادید چه بود؟ بحث مجوز دولت مصر برای ورود گردشگران ایرانی به این کشور، در چارچوب کلانی بود که وزارت گردشگری مصر تسهیلاتی برای ورود اتباع کشورهای مختلف از جمله ایران داد که بر این اساس ایرانی ها می توانند به جنوب سینا وارد شوند و در بدو ورود در فرودگاه های این منطقه، روادید دریافت کنند؛ اما این کار مستلزم توافق بین آژانس های گردشگری دو کشور است که تاکنون ابلاغیه ای درباره سازوکار اجرای این تصمیم از دولت مصر دریافت نکرده ایم. با توجه به روابط خوب مصر با چین و عربستان آیا این دو کشور در موضوع ارتقای روابط تهران و قاهره میانجی گری خاصی داشته اند؟ ما در بحث روابط ایران و مصر موردی از نقش کشورهای ثالث و میانجی نداشتیم و اگر پیامی باشد به صورت مستقیم انتقال می دهیم. در سال های اخیر موانعی همچون تصویر خالداسلامبولی در خیابانی در تهران و مشابه این ماجرا در قاهره را در روابط ایران و مصر داشتیم که رسانه ای می شدند. می خواهید این ها را چطور حل کنید یا از این ها عبور کردید؟ در چندین مقطع زمانی که بحث احیای روابط ایران و مصر مطرح بوده، دو طرف موضوعات مختلفی را روی میز گذاشتند و این دو مورد از جمله این موانع یا موضوعات مورد مذاکره همیشه بوده و هست، اما تقلیل موانع و روابط به این دو موضوع، دقیق و درست نیست. ما موضوعات مختلفی با طرف مصری داشتیم و داریم و اگر به مذاکرات احیای روابط برسیم باید موضوعات مختلف روی میز بیاید و درباره آن ها مذاکره و توافق و حل و فصل شود. عامل اصلی قطع روابط ما صلح اسرائیل با مصر بود. با توجه به فضای جدید عادی سازی روابط دیگر کشورهای اسلامی با اسرائیل، این عامل همچنان مانع روابط تهران و قاهره است؟ بحث روابط رژیم صهیونیستی با کشورهای منطقه در جریان بوده و هست و موضع ما هم در این خصوص کاملا روشن است. ما در چارچوب سیاست رسمی و اعلامی خودمان حضور رژیم صهیونیستی در منطقه را عامل اصلی تهدید صلح و ثبات در منطقه و عادی سازی روابط با این رژیم را عامل مخرب و مزاحم برای صلح و ثبات منطقه می دانیم. حدود 190روز است که لبنان، رئیس جمهور و نخست وزیر قانونی ندارد. موضوع انتخاب رئیس جمهور لبنان چه پیچیدگی و مشکلی دارد که این قدر طول کشیده؟ حزب ا...، سلیمان فرنجیه را برای ریاست جمهوری مطرح کرده و به نوعی نامزد ایران هم هست. موضع ایران چیست؟ تاخیر در انتخاب ریاست جمهوری در لبنان مسبوق به سابقه است و این دوره خلأ سیاسی در دوره گذشته حتی به 2.5 سال هم رسید که این وضعیت به دلیل ویژگی خاص تعدد سیاسی و طایفه ای لبنان است. در دوره فعلی هم هیچ گروه و ائتلافی اکثریت نصف به علاوه یک پارلمان را در اختیار ندارد. رایزنی های داخلی در لبنان در این شش ماه ادامه داشته است و امیدواریم به یک نقطه اجماع برسند. موضع ما درخصوص لبنان این است که در مسائل داخلی این کشور به هیچ وجه دخالت نمی کنیم و همواره بر ضرورت گفت وگو میان جریان های سیاسی لبنان برای رسیدن به تفاهم و اجماع برای انتخاب رئیس جمهور و دولت تاکید داریم. متقابلا هم اعلام کردیم اگر بتوانیم نقش تسهیل کننده را در این خصوص داشته باشیم این آمادگی را داریم که با توجه به ارتباطات گسترده ای که با همه جریان ها داریم، ایفای نقش کنیم، اما مهم این است که این توافق و اجماع داخلی بدون دخالت های خارجی حاصل شود. ما در هیچ دوره ای از جمله این دوره کاندیدایی نداشته و نداریم. یعنی آقای سلیمان کاندیدای ایران نیست؟ خیر، ایشان کاندیدای بخشی از گروه های سیاسی در لبنان هستند. ولی نمی شود گفت کاندیدایی که حزب ا... معرفی کرده مورد تایید ایران نیست. ببینید گفتم ما وارد مصادیق نمی شویم چون این شأن داخلی بوده و بر عهده گروه های لبنانی است. حزب ا... و جنبش امل و هم پیمانانشان، سلیمان فرنجیه را به عنوان کاندیدای مورد حمایت خود معرفی کردند و برخی گروه های دیگر کاندیداهای دیگری دارند، اما باید گفت وگوهای ملی برای رسیدن به تفاهم شکل بگیرد و بازیگران خارجی هم باید فقط نقش تسهیل گر داشته باشند. چند ماه قبل بحثی شکل گرفت درباره 4 دیپلمات ایرانی که در لبنان مفقود شده بودند و این حرف که پیکرهای این عزیزان بازگشته یا در حال تبادل است. خبر موثق جدیدی در این خصوص دارید؟ خبری که گفتید از سوی جهت ذی ربط داخلی تکذیب شد. ما هیچ مدرک مستندی دال بر شهادت این عزیزان نداریم، آن چیزی که وجود دارد، این است که این عزیزان در آن مقطع زمانی توسط نیروهای فالانژ به اسارت گرفته و به مکان نامعلومی منتقل می شوند و از سرنوشت این عزیزان خبر موثقی نداریم، اما آن چه مشخص است این که در آن مقطع یعنی در 1982 لبنان تحت اشغال رژیم صهیونیستی بوده و بالطبع نیروهای فالانژ هم که ارتباط نزدیکی با این رژیم داشتند، مسئولیت این اقدام را در درجه اول متوجه رژیم صهیونیستی می کند که باید سرنوشت این عزیزان را روشن کنند. برخی اخبار یا اطلاعات هم وجود داشته که به رژیم صهیونیستی منتقل شدند از این جهت نخست وزیر وقت لبنان در 2008 طی نامه رسمی به سازمان ملل متحد و شورای امنیت، درخواست کرد برای روشن شدن سرنوشت این عزیزان، نیروی اشغالگر اسرائیل مسئولیت این کار را باید بپذیرد و جوابگو باشد. در موضوع رژیم صهیونیستی در ماه های اخیر تحولات جدیدی را شاهد هستیم. ارزیابی شما از تحولات داخلی اسرائیل چیست و آیا می تواند به فروپاشی این رژیم کمک کند؟ آن چیزی که قطعی است، آن است که رژیم صهیونیستی دچار مجموعه ای از گسست های داخلی شده است. 18 هفته از اعتراضات می گذرد و به رغم موضع تاکتیکی نتانیاهو برای تعویق رای گیری برای لوایح اصلاحات قضایی، این اعتراضات ادامه دارد. این وضعیت بی سابقه ای در طول عمر اسرائیل است. در طرف مقابل وضعیت امنیتی و سیاسی رژیم هم خوب نیست و اتخاذ رویکردهای به شدت افراطی علیه فلسطینی ها باعث اعتراض کشورهای مختلف و حتی کشورهایی که عادی سازی با رژیم داشتند یا اروپا و آمریکا هم شده، در نقطه مقابل در برابر مقاومت هم وضعیت پیچیده ای پیدا کردند و قادر نیستند عملیات های مقاومت را که گروه های جدید هم هستند، کنترل کنند. این وضعیت هشدار مبنی بر نابودی یا زوال، موضع یا حرف ایران یا گروه های مقاومت و کشورهای دیگر نیست و شاهد هستیم مقام‌های سابق یا فعلی این رژیم درباره این که این اعتراض ها و گسست ها می تواند باعث فروپاشی بشود هم هشدار می دهند. در واقع این حرفی است که از داخل رژیم شنیده می شود و با واقعیت ها تطابق زیادی دارد.