بحران دارو چگونه درمان شد؟

به گزارش مشرق، روزنامه همشهری نوشت: آنتی‌بیوتیک‌ها، سرم و داروهای فصل سرما مهم‌ترین کمبودهایی بودند که طی هفته‌های گذشته مشکلات عدیده‌ای را برای بیماران ایجاد کردند، اما تأثیرشان را بر دیگر داروها هم گذاشتند و بحرانی مقطعی را در بازار دارویی کشور رقم زدند؛ کمبودهایی که واکنش رئیس‌جمهور را هم در پی داشت، موجب عذرخواهی سخنگوی دولت شد و تغییراتی را هم در سازمان غذا و دارو رقم زد. حالا وزیر بهداشت و معاون جدیدش در سازمان غذا و دارو به‌گفته خودشان اقداماتی را انجام داده‌اند که هم منجر به رفع کمبود آنتی‌بیوتیک‌ها و سرم شده، هم تا پایان هفته 80قلم کمبودهای دارویی را برطرف می‌کند و هم مشکلات تولیدکنندگان دارویی را با اجرایی شدن 3مصوبه تا حدودی کاهش خواهد داد. کاهش تعرفه 9درصد به یک‌درصد از ابتدای سال، رفع موانع اعطای تسهیلات 15هزار میلیاردی به صنعت داروسازی و پرداخت 24ساعته ارز واردات ماده اولیه دارویی 3مصوبه‌ای است که به‌گفته سیدحیدر محمدی، رئیس سازمان غذا و دارو طی روزهای اخیر اجرایی شده و گره صنعت داروسازی را باز خواهد کرد.

حجم زیادی ماده اولیه دارویی معادل صدها میلیون دلار به‌دلیل تأخیر در کاهش مالیات ارزش‌افزوده دارو، در گمرک مانده بود که با حل شدن این موضوع، ترخیص می‌شود و بخش عمده‌ای از مشکلات در حوزه تامین ماده اولیه را حل خواهد کرد. از سوی دیگر روند واردات هم تسریع شده و تا تامین پایدار دارو در کشور، ادامه خواهد داشت. سازمان بازرسی هم به موضوع کمبودهای مقطعی ورود کرده و از برخورد جدی با احتکارکنندگان احتمالی مواداولیه و دارو خبر می‌دهد؛ هرچند که تولیدکنندگان دارو، احتکار گسترده با هدف ایجاد کمبودهای دارویی در کشور را تأیید نمی‌کنند و با وجود تداوم مشکلاتشان باز هم پای کار آمده‌اند و انتظار دارند که با رفع کمبودهای فعلی، توجه دولت و نهادهای متولی به نوسازی صنعت فرسوده داروسازی بیش از گذشته باشد.

به‌زودی دغدغه‌ای در تأمین دارو نخواهیم داشت

«بخش قابل‌توجهی از مشکلات شرکت‌های تولیدکننده دارو با مصوباتی که طی روزهای اخیر اجرایی شده برطرف خواهد شد.» این نکته را رئیس سازمان غذا و دارو اعلام می‌کند و درباره کاهش تعرفه مالیات بر ارزش افزوده اقلام دارویی از 9درصد به یک‌درصد از ابتدای امسال به همشهری می‌گوید: «تا پیش از این مالیات بر ارزش‌افزوده اقلام دارویی 9درصد از ارز دولتی محاسبه می‌شد که امسال به 9درصد ارز نیمایی رسید و هزینه واردات ماده اولیه تولید دارو را به‌صورت چشمگیری افزایش داد. با پیگیری‌های انجام شده بالاخره در آبان اصلاح این تعرفه مصوب شد، اما باتوجه به اینکه مبنای اعمال تعرفه یک‌درصدی ارزش‌افزوده همان آبان اعلام شد، برخی شرکت‌های دارویی که ماده اولیه خود را قبل از این تاریخ ترخیص کرده بودند، متضرر می‌شدند.»

به‌گفته محمدی با پیگیری مجدد و برگزاری جلسه با ستاد تنظیم بازار مقرر شد تا مالیات بر ارزش‌افزوده در حوزه دارو نیز مانند سایر کالاهای اساسی از ابتدای سال1401 با تعرفه یک‌درصد محاسبه شود. او همچنین از جلسه وزیر بهداشت و رئیس بانک مرکزی برای رفع مشکل پرداخت تسهیلات بانکی به شرکت‌های دارویی خبر می‌دهد و می‌گوید: «شرکت‌هایی که خواستار استفاده از تسهیلات هستند میزان تسهیلات درخواستی را به سازمان غذاودارو اعلام کنند و با تأیید این سازمان به بانک عامل مربوطه معرفی و تسهیلات به قید فوریت به آنها پرداخت می‌شود.» او از پیگیری‌های صورت گرفته از بانک مرکزی برای کاهش زمان تخصیص ارز به 24ساعت هم خبر می‌دهد و تأکید می‌کند: «این روند در گذشته تا یک ماه هم زمان می‌برد، اما اکنون تسریع در روند تخصیص ارز موجب کوتاه شدن زمان واردات ماده اولیه و در نتیجه تولید دارو خواهد شد.» محمدی همچنین درباره افزایش خط تولید سرم هم عنوان می‌کند: «طی 2ماه آینده خط تولید سرم در یکی از شرکت‌های داروسازی در کشور با ظرفیت حداقل 3میلیون عدد سرم در ماه راه‌اندازی خواهد شد.

2شرکت داروسازی در اهواز و اصفهان از سال دیگر خط تولید سرم راه‌اندازی می‌کنند و یکی از شرکت‌های سرم‌ساز نیز ظرفیت تولید خود را دوبرابر می‌کند؛ بنابراین از اواخر امسال یا اوایل سال آینده نه‌تنها واردات سرم نخواهیم داشت، بلکه صادر هم خواهیم کرد.» به‌گفته رئیس سازمان غذا و دارو، در این مدت وضعیت حوزه دارو شرایط مناسبی نداشته، اما تصمیمات خوبی در این‌باره گرفته شده و به مردم قول می‌دهیم به‌زودی دغدغه‌ای در تامین دارو نداشته باشند.

افزایش سرعت توزیع سرم و آنتی‌بیوتیک

«بحث میزان تامین دارو در روزهای آینده از طریق تولید داخل و واردات بررسی شده و یک نمای کلی از کمبودها را در اختیار ما قرار داده است. متعاقب این بررسی‌ها جلساتی با شرکت‌های واردکننده و تولیدکننده برگزار شده و برنامه زمانی تولید و واردات مشخص شده است. شرکت‌های توزیع‌کننده هم موظف شده‌اند که سرعت پخش دارو را افزایش دهند.» سجاد اسماعیلی، مشاور رئیس سازمان غذا و دارو با بیان این مطلب درباره اقدامات انجام شده از سوی سازمان پس از تغییرات مدیریتی به همشهری می‌گوید: «استعلام توزیع و کمبودهای دارویی به سرعت از معاونت‌های غذا و دارو در استان‌ها گرفته می‌شود و اکنون نشان می‌دهد که وضعیت توزیع سرم و آنتی‌بیوتیک بالا رفته است. در این‌باره حتی اگر کمبودی مقطعی ایجاد شود، به سرعت اقدامات لازم برای رفع آن صورت می‌گیرد.

البته نه‌تنها درباره داروهای فصل سرما و سرم، بلکه به‌صورت کلی برای تمامی داروهایی که در فهرست دارویی کشور قرار دارند، این برنامه زمانی برای تولید داخل و واردات درنظر گرفته شده است.» این فعال حوزه دارو درباره کمبودهای شدید دارویی طی هفته‌های اخیر ازجمله آنتی‌بیوتیک و اسپری‌های تنفسی هم می‌گوید: «هم‌اکنون سرعت توزیع آنتی‌بیوتیک در مقایسه با ماه گذشته بیش از 40درصد افزایش پیدا کرده است. اسپری سالبوتامول هم دچار کمبود شده بود که 500هزار عدد از این محصول دارویی وارد کشور شد و در کنار آن 600 تا 700هزار اسپری هم به‌صورت ماهانه تولید می‌شود که بیش از نیاز واقعی کشور است، اما این افزایش تولید با توجه به فصل سرما و پیش‌بینی مصارف احتمالی در آینده درنظر گرفته شده است.»

مشاور رئیس سازمان غذا و دارو به تلاش شرکت‌های دارویی در رفع کمبودها اشاره می‌کند و می‌گوید: «قطعا در آینده‌ای نزدیک با حمایت و همراهی صنعت داروسازی مشکلات تامین دارو رفع خواهد شد. در این‌باره تسهیلات 15هزار میلیارد تومانی آنها مصوب شده و این مسئله باعث می‌شود که مشکلات نقدینگی آنها برطرف شود. خواسته ما این بوده که آنها کمک کنند از بحران مقطعی دارو عبور کنیم و به‌صورت همزمان و حتی بعد از آن به مشکلات آنها رسیدگی خواهد شد تا بتوانند در مسیر ارتقای زیرساخت‌ها و نوسازی حرکت کنند.»

او همچنین از کاهش 80قلم کمبودهای دارویی طی هفته جاری خبر می‌دهد و تأکید می‌کند: «تولید دارو در کشور اکنون در 3شیفت فعال شده است. مسیرهای وارداتی هم برای داروهایی که نیاز به تامین دارند، در حال انجام است تا شیب کمبود با سرعت بیشتری طی روزهای آینده نزولی شود. در این‌باره امیدواری داریم که کمبودها تا یک ماه آینده به حداقل مقدار ممکن برسد.»

سجادی همچنین در پاسخ به این سوال که آیا واقعا برخی شرکت‌ها اقدام به احتکار ماده اولیه یا دارو کرده بودند هم بیان می‌کند: «سازمان غذا و دارو به عنوان نهاد رگولاتور وظیفه نظارت دارد و اگر در بازرسی‌ها مستنداتی از تخلفات شرکت‌ها برای احتکار ماده اولیه، دارو یا حتی کاهش عمدی تولید را داشته باشد باید آن را در اختیار نهادهای قضایی قرار دهد. در بحث آنتی‌بیوتیک‌ها گزارش‌هایی از شرکت‌های دولتی داشتیم که با وجود در اختیار داشتن ماده اولیه اقدام به تولید نکرده بودند. آنها هم دلایلی برای این مسئله مطرح کردند اما تمام این موارد در اختیار نهاد قضایی قرار گرفته و تصمیم‌گیرنده نهایی آنها هستند.»

مشکلات تولید دیده نشد

صنعت داروسازی کشور از 2سال پیش تاکنون نسبت به مشکلات و کمبودهای فعلی هشدار می‌دهد و خواهان دیده شدن این صنعت به مانند دیگر صنایع کشور برای برقراری تناسب بین تولید و تورم است؛ هرچند که با اجرای طرح دارویار، افزایش قیمت‌های دارویی تا حدودی توانست این تناسب را برقرار کند، اما اجرایی نشدن کامل مصوبات این طرح، مشکلات متعددی را برای آنها به‌وجود آورد و تامین نقدینگی و مواداولیه را برایشان سخت‌تر از گذشته کرد؛ هرچند که برخی از این مصوبات پس از چند ماه، طی روزهای اخیر اجرایی شده و می‌تواند منجر به تسریع تولید و رفع مشکل تامین نقدینگی تولیدکننده‌ها شود. محمدرضا زرگرزاده، عضو هیأت‌مدیره سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران در این‌باره به همشهری می‌گوید: «افزایش و تعدیل قیمت‌هایی که در دارویار برای محصولات انجام شد، پاسخگوی فشار ناشی از تورمی که بر تولیدکننده برای تولید وارد شده بود، نبود. اینکه به تولیدکننده گفته شود باید با یک قیمت، تولید و دارو را تامین کند تا مردم با مشکل مواجه نشوند، اما صرفه، صلاح و هزینه‌های صنعت داروسازی را درنظر نگیرند، ظلم بزرگی به این صنعت است؛ آن هم درحالی‌که همه اقلام در کشور حتی سرویس‌ها و خدمات دولتی مشمول افزایش قیمت شده‌اند، اما دارو دیده نشده است.»

عضو هیأت‌مدیره انجمن علمی داروسازان ایران زمان‌بر بودن برخی از تصمیمات را یکی دیگر از مشکلات عنوان می‌کند و می‌گوید: «صنعت، هزینه‌های به‌روز دارد و چطور می‌تواند ماه‌ها و هفته‌ها برای یک تصمیم صبر کند. اتفاق اخیر درباره کمبودهای دارویی ناشی از سلسله عوامل متعددی است؛ ازجمله بی‌توجهی به نیاز تولیدکننده به قیمت مناسب ماده اولیه، محصول و حاشیه سود. مگر صنایع دارویی بخشی از مردم نیستند؟ باید حداقل سود مکفی، معقول و منطقی در تولید دارو برای تولیدکننده درنظر گرفته شود. زمانی که می‌توانند یک‌شبه یک‌میلیون از یک محصول آنتی‌بیوتیک را وارد کنند، بهتر نبود که یک ماه قبل همراهی می‌کردند تا مواداولیه وارد و قیمت تولید متناسب با هزینه‌ها و تولید داخل انجام شود.» البته او از پای کار بودن تولیدکنندگان با وجود تداوم این مشکلات خبر می‌دهد و تأکید می‌کند: «این مسئله تازه‌ای نیست. صنعت دارو در تمام سال‌های گذشته فارغ از سودی که دریافت کرده یا نکرده، عزم و اراده‌ای جز تامین داروی مردم نداشته است. آنها در هیچ لحظه‌ای به‌خودشان اجازه نمی‌دهند صرف اینکه سود اقتصادی ندارند، مردم را از دارو محروم کنند. اگر هم تولید نکرده‌اند دلیلش این بوده که نتوانسته‌اند آن را تامین کنند. الان هم مثل همیشه صنعت پای کار است و به هر شکلی که بتواند کمک می‌کند تا کمبودهای مقطعی برطرف شود، اما مهم اینجاست که نگاهی هم به یک‌سال و نیم پیش داشته باشیم؛ همان زمانی که ما دلسوزانه هشدار دادیم که برای رفع مشکلات تدبیر کنند.» به‌گفته این فعال حوزه دارو، این اتفاق بدی است که در کشور واردات آنتی‌بیوتیک یا داروهای پیش پاافتاده صورت بگیرد و باید عزم جدی وجود داشته باشد که شاهد چنین اتفاقاتی نباشیم.

زرگرزاده درباره محقق شدن وعده‌های مسئولان سازمان غذا و دارو برای بازگشت آرامش به بازار دارویی کشور در کوتاه‌مدت می‌گوید: «کمبودها به‌زودی برطرف می‌شوند، اما این را هم باید درنظر گرفت که به محض به صدا درآمدن هشدار کمبود، نیاز مصرف 3برابر می‌شود. دارو در قفسه‌های خانگی، داروخانه‌ها و بازار آزاد ذخیره می‌شود، اما با افزایش تولید و تمرکز بر تامین، این مسئله تا حدودی برطرف می‌شود. اما برای متولیان تولید و تامین دارو این مسئله نباید به دلخوشی بدل شود؛ مشکلی که طی ماه‌ها ایجاد شده و در مدت کوتاه رفع‌شدنی نیست. باید مشکلات ریشه‌یابی و برطرف شوند.» او ادامه می‌دهد: «صنعتگران حوزه دارو طی سال‌ها در جاهای مختلف مشکلاتشان را اعلام کرده‌اند و حالا باید برای رفع آنها برنامه‌ریزی شود. سوءمدیریت و ضعف مدیریت به‌سادگی منجر به بحران می‌شود و نباید به سادگی از این مسئله عبور کرد. تیم جدید سازمان غذا و دارو پیش از این هم در این سازمان حضور داشته‌اند و می‌توانند مدیریت بهتری در این‌باره داشته باشند. علاوه بر این سازمان برنامه و بودجه، وزارت اقتصاد، گمرک و بانک مرکزی باید وظایف خود را در قبال این صنعت به‌موقع انجام دهند تا تولیدکننده، نیاز کشور را به‌موقع تامین کند.»