توافق ایران و عربستان؛ به دنبال برنده و بازنده نباشیم!
هر چند تبدیل خصومت به رقابت میان ایران و سعودی خبر خوبی است اما این تصور که دو رقیب بزرگ منطقه‌ای به صِرف قبله مشترک به دو دوست تبدیل خواهند شد خامی است چرا که اختلافات از اشتراکات بیشتر است اما هر دو به این عقلانیت رسیدند که از پس هم برنمی‌آیند و بهتر است در حالت ترک مخاصمه باشند. بنا بر این بهتر آن است که پیوندهای خود را با کشورهای حوزه تمدنی نوروز توسعه دهیم.
عصر ایران؛ مهرداد خدیر - از بعد از ظهر جمعه 19 اسفند که خبر توافق ایران با عربستان سعودی به میانجی‌گری پکن اعلام شده فضای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی داخلی کمی تغییر کرده و از بیم و نومیدی هفته‌های اخیر - برخاسته از افزایش هر روزه قیمت ارز و طلا و احساس بی‌دولتی - اندکی کاسته شده و بامزه این که تا قبل از کاهش نسبی اعلام می‌شد بازار غیر رسمی را به رسمیت نمی‌شناسند و قیمت، همان است که در بازار جدید مبادله‌ای تعیین می‌شود اما در دو روز اخیر (20 و 21 اسفند 1401) شاهد تیترهایی در رسانه‌های دولتی و رسمی درباره کاهش قیمت ارز در قیاس با همان قیمت غیر رسمی هستیم یعنی اعدادی که موهوم و غیر واقعی می‌خواندند مبنای استدلال شده است.
واکنش جامعه به توافق با سعودی‌ها البته مثبت بوده چرا که مردم دریافته‌اند اقتصاد و معیشت آنان نه به طرح‌های خیالی و توهمی که به سیاست و دیپلماسی وابسته است و هر گاه امید رخت برمی‌بندد کثیری درصدد تبدیل دارایی‌های خود به طلا و ارز برمی‌آیند و همین به التهابات دامن می‌زند و هر وقت روزنه امیدی گشوده می‌شود این عطش و بالطبع و بالتبع تقاضا کمی فرومی‌کاهد.
با تأکید بر خرسندی نویسنده این سطور از هر توافق منفعت‌محور و هر سیاست وهم‌گریز و مبتنی بر واقعیت می‌توان نکاتی را درباره این توافق یادآور شد:
1. در صدر مطلب به تیترهای رسانه های رسمی اشاره شد. حیف است که از تیتر روزنامه کیهان در 15 دی 1394 و پس از حمله به سفارت عربستان در اعتراض ب اعدام شیخ نمر و در دولت روحانی و در آغاز اجرای برجام یاد و با تیتر هفت سال بعد در 20 اسفند 1401 و در پی توافق در دولت ابراهیم رییسی و در فضای مبهم احیای برجام اشاره نشود.
7 سال قبل و 15 دی 1394 کیهان تیتر زد: ننک رابطه با آل سعود از دامان ایران اسلامی پاک شد و روز شنبه 20 اسفند 1401 این تیتر بر صفحه اول آن نشست: توافق ایران و عربستان، ضربه کاری به آمریکا و رژیم صهیونیستی. تفاوت این دو طی 7 سال تنها در این نیست که به جای ایران اسلامی از ایران و به جای آل سعود از عربستان استفاده شده است. تفاوت دیگر در این است که 7 سال قبل قیمت کیهان 500 تومان بود و حالا با همه حمایت‌ها 5000 تومان است. چرا که قیمت دلار هم 10 برابر شده و از 3700 تومان روز حمله به سفارت عربستان به بالای 40 هزار تومان در روز توافق رسیده بود!
2. این که بین دو کشور شاخص اسلامی که بر پرچم خود نشان الله دارند چین کمونیست وساطت کند در نوع خود قابل توجه است. اگر عراق یا عمان میانجی می شدند داستان متفاوت بود اما چینی وساطت کرده که هیچ نسبتی با اسلام ندارد و به سرکوب مسلمانان خود متهم است و دنبال جای پایی در خاورمیانه می گردد. از یان رو می توان حدس زد در همکاری با سعودی ها یا جمهوری اسلامی شرط تنش زدایی گذاشته بودند. چرا که دوست نداشتند موشکی یا پهپادی بر سفره مشترک آنان با سعودی‌ها بنشیند. هر چند ایران همواره دخالت مستقیم در عملیات یمنی ها را تکذیب کرده اما خشم از سعودی چنان بود که روزی انتقام گرفته شود و حالا چین ابتدا منطقه را آرام کرده تا بعد سرمایه گذاری کند.
3. رابطه بن سلمان با جو بایدن مانند رییس جمهوری پیشین آمریکا نزدیک نیست و تهران به درستی تشخیص داده که چنانچه در آبان 1403 یک چمهوری خواه کاخ سفید را در اختیار بگیرد امکان توافق با سعودی ها دشوار خواهد شد و شاید در آن زمان بن سلمان بر جای پدر نشسته باشد. از این رو ایران قدر فرصت را دانسته و از این حیث سنت شکنی کرده ایم چون استاد فرصوت سوزی هستیم!
4. نواصول گرایان در حالی از اصلاح طلبان خواسته اند مذاکره کردن را از آنان یاد بگیرند که اولا دبیر شورای عالی امنیت ملی که در دولت حسن روحانی منصوب شد و عضو دولت اصلاحات بوده و نسبتی با ابراهیم رییسی و حلقه پایداری ندارد مذاکره کرده است و ثانیا در متن توافق آمده که طرفین خواستار بازگشت به دو قرارداد 1377 و 1380 و هر دو در دولت اصلاحات و دومی هم زمان با مجلس ششم منعقد شدند و اولی درباره همکاری های اقتصادی و فنی و ورزشی است و دومی امنیتی.
5. این توافق نشان داد دیپلماسی بر پایه شعار و آرزو پیش نمی رود و مبتنی بر منافع است و البته هر چه قدرت یا پایگاه اجتماعی بیشتر باشد دست مذاکره کننده بازتر خواهد بود. همان گونه که واحد مبادله در اقتصاد پول است در سیاست هم واحد مبادله قدرت است و بر این مبنا اگر از قدرت موشکی و نظامی ایران بهره ای برای کسب منفعت در این مذاکرات گرفته شده باشد مثبت است.
6. این توافق نشان دهنده آن است که طرفین دریافتند هیچ یک بر دیگری پیروز نخواهند شد و از سر ناچاری توافق کردند نه آن که رقابت را فروگذارند. تا بوده ایران و عربستان با هم رقابت داشته‌اند. روزگاری که هنوز دولت پادشاهی سعودی تشکیل نشده بود ذبل رقابت ایران و عثمانی و بعد از آن بر سر نفت و البته تشیع و تسنن و بعد از انقلاب ضد سلطنتی هم روشن بود که حکومت سلطنتی سعودی چرا نگران بود و به جز مقاطع کوتاهی در دوره‌های خاتمی و هاشمی رفسنجانی و به خاطر روابط این دو با ملک عبدالله در مقام ولیعهد و پادشاه رو به بهبود گذاشت و در باقی دوران‌ها سرد و خصومت‌آمیز بوده است. این تصور که ایران و عربستان رقابت را فروگذارند خام است. تنها از دشمنی یا ابراز علنی آن دست برمی‌دارند و این به خاطر رقابت‌های متعدد است ولی همین که علنا به هم فحش ندهند یک دستاورد است.
7. سیاست فن واقعیت هاست و واقعیت این است کهشرکت نفتی آرامکو با درآمد 161 میلیارد دلاری باعث شگفتی شده و توییت جوانانی چون امیر حسین ثابتی برای ما درآمد نمی‌شود. چند روز دیگر سالگرد ملی کردن صنعت نفت ایران به کف با کفایت دکتر محمد مصدق است تا بر سر این سفره بنشینیم و دریغ است با تحریم ها محروم باشیم و عربستان در یک سال 161 میلیارد دلار درآمد داشته باشد و ما به جایی برسیم که به فروش اسباب و اثاثیه خانه روی آوریم.
8. دقیقا معلوم نشد دولت و مجلس کجای این توافق بودند. روزگاری مرد شماره 2 ایران رییس مجلس شورای اسلامی بود و حالا نه تنها مجلس که دولت هم عملا در حاشیه است و جامعه احساس می کند قادر به تصمیم نیستند و در این فضا باید نقش دریابان شمخانی را ستود که فراتر از این دو و پشت گرم به حمایت رهبری تکلیف را روشن کرد. البته قابل پیش بینی است که ابراهیم رییسی به حساب سیاست بهبود روابط با همسایگان بگذارد اما از یاد نبرده ایم که هنوز دولت او تشکیل نشده بود که علی شمخانی در مرداد 1400 از پیوستن به پیمان شانگهای خبر داد و این یعنی ایران خواست تاجیکستان در پایان حمایت از حزب اسلامی کبیری دست کم به صورت علنی را پذیرفته است.
9. برای مردمی که شعار محاکمه گروگان‌های آمریکایی و در نهایت آزادی آنها بدون محاکمه را دیده یا شنیده بودند، همچنین شعار جنگ جنگ تا پیروزی و بعد پذیرش قطعنامه 598 را به یاد داشتند این توافق محتمل بود اما اگر در دهه اول می شد به حساب کم تجربگی و هیجان زدگی گذاشت بعد از 44 سال جای شگفتی داشت و مشخص نیست چرا برخی بازگشت به فضای شعاری و هیجانی را انقلابی گری می دانند در حالی که هر دوره اقتضای خاص خود را دارد.
10. مهم‌ترین دستاورد این توافق دور شدن احتمال بی‌عقلی نظامی از طرف اسراییل است. سعودی‌ها هم دریافتند نزدیکی بیشتر با اسراییل برای آنها خطرناک خواهد بود. این توافق در روزهایی انجام شده که اسراییل درگیر اختلافات داخلی است.
11. هر چند تبدیل خصومت به رقابت میان ایران و سعودی خبر خوبی است اما این تصور که دو رقیب بزرگ منطقه‌ای به صِرف قبله مشترک به دو دوست تبدیل خواهند شد خامی است چرا که اختلافات از اشتراکات بیشتر است اما هر دو به این عقلانیت رسیدند که از پس هم برنمی‌آیند و بهتر است در حالت ترک مخاصمه باشند. بنا بر این بهتر آن است که پیوندهای خود را با کشورهای حوزه تمدنی نوروز توسعه دهیم.
12. اصول‌گرایان رادیکال که در آرزوی برافراشتن پرچم سبز در خاک سعودی بودند نباید نومید شوند اما باید بدانند آرزوهای خود را با هزینه مردم دنبال نکنند چون اکثریت مردم چنین نمایندگی‌یی به آنان نداده‌اند.
13. درست است که تجدید رابطه با بریتانیا پس از طرح قطع رابطه در مجلس در سال 67 هم خارج از اراده مجلس صورت پذیرفت ولی برای خیلی‌ها این سؤال پیش آمده که مجلس در این ساختار واقعا چه نقشی دارد؟ شاید بهتر بود دست کم به صورت صوری مجلس هم بر توافق صحه می‌گذاشت.
14. به نظر نمی‌رسد آمریکا با این توافق مخالف باشد چون می داند ایران و عربستان از دشمنی دیت برمی دارند ولی متحد هم نخواهند شد. نفع آمریکا در ورود چین به خاورمیانه نیست اما در کنترل اسراییل هست و این که خاطرشان آسوده شود دست به کار غافل گیرکننده نزند.
15. چینی‌ها با چراغ خاموش حرکت می‌کنند و بی هیاهو به دنبال پی‌گیری پروژه‌های خود هستند. از این رو بعید است به همین مرحله بسنده کنند و می‌توان حدس زد ابتکارات و تحرکات دیگر هم در پیش باشد.
تماشاخانه
ما از کودکان آسیب دیده و بد سرپرست سؤال کردیم، پاسخ‌ها شنیدنی است (فیلم)
ببینید | نورهای خیره کننده در آسمان فنلاند / شفق قطبی در زیباترین شکل خودش
فیلم های دیگر docReady(function () { if (window.innerWidth کانال عصر ایران در تلگرام
