توانمندی نهادینه‌شده در نیروی هوایی
تهران - ایرنا - ایران اسلامی امروز این توانایی را دارد که همه قطعات، تجهیزات و سامانه‌های نیروی هوایی را در داخل تولید کند و فراتر از آن دست به ساخت هواپیماهای جنگی بزند.
پیروزی انقلاب اسلامی ایران سبب شد تا ایران به کشوری مستقل و آزادی‌خواه تبدیل شود و بسیاری از کشورهای استکباری و استبدادی از این رویداد دچار ترس شوند و دشمنی‌های پیدا و پنهانی را علیه این نظام نوپای اسلامی تدارک ببینند که یکی از این دسیسه‌ها جنگی ناعادلانه بود که به وسیله رژیم بعثی عراق و با حمایت‌های مستقیم و غیرمستقیم استثمارگران به ایران تحمیل شد.
19 ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در 31 شهریور 1359، حزب بعث عراق به سرکردگی صدام‌حسین، آغازگر جنگی نابرابر علیه ایران شد و مرزهای مختلف کشورمان را آماج حمله قرار داد و منطقه‌هایی از خاک کشورمان را نیز به تصرف درآورد. در جریان حمله سراسری نیروهای بعث به استان خوزستان، آبادان محاصره و خرمشهر اشغال شد. ارتش با وجود اینکه از نظر نیروی انسانی و روحیه به شدت آسیب‌دیده و به دنبال آن، تعمیر و نگهداری جنگ‌افزارهایش مغفول مانده بود و در حالی که دشمن خانگی را همچنان پشت سر داشت، با تجاوز به خاک وطن در اندک زمانی انسجام خود را بازیافت و در شرایط بسیار دشوار در دریا، زمین و هوا به رویارویی با نیروهای بعثی برخاست و صدام حسین را که ارتشِ پس از انقلاب را ناتوان و تمام‌شده می‌پنداشت، مقهور و متحیر ساخت. نیروی هوایی ایران مقابله خود را یک روز بعد از حمله صدام به ایران و با عملیات سایه البرز (کمان 99) آغاز کرد.
نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران از همان روزهای نخست تهاجم عراق تا پایان جنگ تحمیلی در زمینه بازدارندگی و پاسخ به این تجاوز و بازپس‌گیری مناطق اشغال شده نقش بی‌بدیلی برعهده داشت. تاکنون درباره مجاهدت‌ها و افتخارآفرینی‌های خلبانان نیروی هوایی کتاب‌ها و فیلم‌های زیادی نوشته و تولید شده و نام بسیاری از عملیات‌های پیروزمندانه نظامی به حق با نام برخی از این شهدای بزرگ در حافظه تاریخی ملت ما ثبت و ضبط شده است اما در این میان نباید از نقش تلاش‌های اطلاعاتی و برنامه‌ریزی‌ها و تدارکات نظامی در کسب این افتخارها به سادگی گذشت.
قدرت‌نمایی در دوران جنگ نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران بیشترین شهدا را در سه ماهه نخست جنگ تقدیم انقلاب کرد تا بتواند دشمن را متوقف کند. در مجموع نیروی هوایی در چهار عملیات بزرگ یعنی ثامن‌الائمه، طریق‌القدس، فتح‌المبین و در نهایت بیت‌المقدس که به آزادسازی خرمشهر منتهی شد، شرکت داشت. ارتش بعث در ساعت‌های نخست جنگ با 192 فروند هواپیما، 15 پایگاه و سایت و نقطه حساس را در کشور مورد هدف قرار داد. برپایه اسناد موجود در زمان شروع حمله عراق، صدام حسین رئیس‌جمهوری این کشور به همراه «ملک حسین» پادشاه اردن و «عدنان خیرالله» وزیر جنگ وقت ارتش بعث عراق به صورت نمادین توپی را در لب مرز به سمت ایران شلیک و اعلام کردند کمتر از یک ساعت دیگر کمر جمهوری اسلامی ایران را خواهند شکست. در حقیقت آنها فکر می‌کردند که از طریق بمباران گسترده مراکز حساس ایران، خیلی زود به پیروزی می‌رسند.
اما حدود دو ساعت پس از حمله عراق در یک ماموریت هوایی، جنگنده‌های ما از دو پایگاه هوایی در همدان و بوشهر به آسمان برخاستند و پایگاه‌های هوایی شعیبیه و کوت را که حمله‌های هوایی عراق از آنجا انجام گرفته بود، هدف قرار دادند. این عملیات به اولین پاسخ یا عملیات انتقام معروف شد. در ادامه این عملیات، نیروی هوایی کمتر از 15 ساعت پس از تهاجم عراق یعنی ساعت 5 صبح روز بعد با حداقل 140 فروند هواپیما، پایگاه‌های هوایی، زمینی و نقطه‌های راهبردی و حیاتی عراق را به طور گسترده بمباران کرد. این عملیات که به نام طرح البرز یا کمان 99 شناخته شد دوم تا پنجم مهر 59 تکرار و ضربه‌های سنگینی به دشمن وارد ساخت.
عملیات‌های هوایی ارتش در شرایطی انجام شد که هنوز سایر بخش‌های نیروهای مسلح ما از آمادگی و شرایط لازم برای مقابله با دشمن برخوردار نبودند اما جنگنده‌های ما خیلی زود توانستند به دشمن واکنش نشان دهند و عقبه دشمن و مرکزهای حیاتی و محل تجمع نیروهای دشمن را از آسمان بمباران کنند.
در شرایطی که بسیاری از کشورها دست به دست هم داده بودند که در هفته اول جنگ ایران را غافلگیر کنند اما با واکنش به موقع نیروی هوایی جمهوری اسلامی، متجاوزان غافلگیر شدند. صدور نخستین قطعنامه آتش‌بس یک هفته پس از یورش رژیم بعث به ایران، بهترین سند برای اثبات این مدعاست زیرا اقتدار نیروی هوایی و آتشی که در روزهای نخست جنگ، اهداف راهبردی بعثیان را هدف قرار داده بود، حیرت صدام و حامیانش را برانگیخت.
با بررسی شرایط میدانی ماه‌های نخست جنگ و نقاط اشغال‌شده کشور و شیوه بازپس‌گیری این مناطق، بدون اغراق می‌توان گفت که نیروی هوایی یک تنه خود را به آب و آتش زد تا از پیشرفت دشمن جلوگیری کند. این نیرو بیشترین شهدا را در سه ماهه نخست جنگ تقدیم انقلاب کرد تا بتواند دشمن را متوقف کند. در مجموع نیروی هوایی در چهار عملیات بزرگ یعنی ثامن‌الائمه، طریق‌القدس، فتح‌المبین و در نهایت بیت‌المقدس که به آزادسازی خرمشهر منتهی شد، شرکت داشت و پیروزی‌های زیادی در این عملیات‌ها نصیب ایران شد.
پیروزی‌های گسترده ایران، جهان و کشورهای عربی را شوکه کرد و آنها را وادار ساخت برای بازیابی توان عراق در مقابله با ایران یک حرکت جهانی صورت دهند و بر این اساس مقرر شد کنفرانس غیرمتعهدها در شهریور 1361 در بغداد برگزار شود. برگزاری این کنفرانس در بغداد یک امتیاز برای دشمن و شکست بزرگی برای جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شد و ایران را در یک انزوای بین‌المللی قرار می‌داد زیرا اگر کنفرانس در این کشور برگزار می‌شد، صدام رئیس آن اجلاس بود و بیش از 120 کشور شرکت‌کننده در این اجلاس از عراق حمایت می‌کردند و از ایران به عنوان متجاوز نام برده می‌شد. در پایان کنفرانس هم قطعنامه‌ای علیه ایران صادر می‌شد.
همه رایزنی‌های سیاسی ایران برای جلوگیری از برگزاری کنفرانس در بغداد با شکست مواجه شد و نامه‌های مسئولان کشور برای این منظور بی‌پاسخ ماند و بنابراین عملیات نظامی و هوایی و هدف قرار دادن پالایشگاه الدوره در نزدیکی بغداد و محل برگزاری کنفرانس تنها راه مقابله با این دسیسه بود. عملیات بغداد که با نام الدوره هم شناخته می‌شود به وسیله شهید «عباس دوران» و همراهانش با موفقیت انجام شد. اگرچه خلبان عباس دوران در این عملیات به شهادت رسید اما همانطور که رهبر معظم انقلاب اسلامی فرمودند، کاری که شهید دوران در این عملیات انجام داد، چندین لشکر نظامی قادر به انجام آن نبودند.
توامندی در آموزش و تولید تا پیش از انقلاب همه کارهای آموزشی در زمینه‌های خلبانی و پروازی در خارج کشور انجام می‌شد اما امروز این آموزش‌ها در ایران قوی‌تر از آمریکا و سایر کشورها انجام می‌شود. اکنون ما خلبانانی داریم که صفر تا صد دوره‌های خود را در ایران سپری کرده‌اند و قادرند رهبری پروازها و عملیات‌های مهم را طراحی و برعهده بگیرند. به جرات می‌توان گفت تاکنون ده‌ها میلیارد دلار بابت ارائه این آموزش‌ها در داخل کشور صرفه‌جویی ارزی شده است.
ما توانستیم نمونه اولیه یا پروتوتایپ هواپیمای جنگی صاعقه را ساخته و برای تولید انبوه در اختیار وزارت دفاع قرار دهیم. این هواپیما که به طور کامل با توان نیروها و متخصصان داخلی ساخته شد در کلاس جنگنده‌های اف 5 است اما از نظر امکانات و تجهیزات از اف 5 پیشرفته‌تر است. ساخت این هواپیما راه را در زمینه ساخت هواپیماهای پیشرفته‌تر هموار کرد.
ایران اسلامی امروز این توانایی را دارد که همه قطعه‌های مورد نیاز را در داخل تولید کند و فراتر از آن دست به ساخت هواپیماهای جنگی بزند. اینک جمهوری اسلامی ایران، توان پروازی نیروی هوایی بر محور سیستم، تجهیزات و سامانه‌های نیروی هوایی و هواپیماهای مختلفی همچون اف 5 و اف 14، هواپیمای تانکر و سوخت‌رسان و فانتوم و غیره شکل گرفته که همه این سیستم‌ها تجهیزات‌محور بوده و در آنها قطعه‌های زیادی به کار رفته که باید مرتب تعویض شوند. پیش از انقلاب نزدیک به 50 تا 55 هزار مستشار و کارشناس آمریکایی در ایران کار سرویس و تعویض قطعه‌های این سیستم‌ها را مرتب انجام می‌دادند. قطعه‌های بخش‌های مختلف هواپیماها به طور میانگین پس از 10 تا 100 ساعت پرواز یا بیشتر باید تعویض شوند. این تعویض‌ها هم نیازمند متخصص و قطعه است.
مستشاران آمریکایی وقتی که از ایران خارج می‌شدند گفته بودند توان و نیروی هوایی ایران سه تا چهار ماه دیگر از میان می‌رود و هواپیماهای نظامی ایران قادر به پروازی نخواهند بود اما همانطور که در زمان جنگ شاهد بودیم و بیش از 40 سال از انقلاب می‌گذرد تاکنون برای پرواز در آسمان‌های کشور و حراست از آن نیازمند به هیچ کشوری نبوده‌ایم و می‌بینیم هواپیماهای ما مانند روز نخست، پرواز می‌کنند. این اتفاق جزء با اتکا به توان و دانش داخلی و بومی‌سازی قطعه‌های هواپیماها امکان‌پذیر نبوده است. ایران اسلامی امروز این توانایی را دارد که همه قطعه‌ها را در داخل تولید کند و فراتر از آن دست به ساخت هواپیماهای جنگی بزند.
*مشاور عالی فرمانده نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران