جولان ارتش عبری در شام

تحولات سوریه چنان شتاب گرفته است که هر لحظه می‌توان انتظار تحولات غیرقابل پیش‌بینی در این کشور را داشت. بحرانی که با درگیری دروزها - قبایل بادیه‌نشین شروع شده بود به درگیری بین دروزها با نیروهای امنیتی دولت الشرع رسید و در نهایت پای اسرائیل را به میدان درگیری‌ها باز کرد؛ به‌طوری‌که دیروز چهارشنبه دمشق شاهد شدیدترین حملات جنگنده‌های اسرائیلی در طول چند دهه اخیر بود. در این حملات نه تنها مقر ستاد مشترک ارتش سوریه بلکه وزارت دفاع این کشور بمباران شد و تنی چند از فرماندهان ارشد ارتش الشرع هم ترور شدند. همچنین یک «هدف نظامی» در نزدیک کاخ ریاست جمهوری سوریه هم مورد هدف قرار گرفت. اما چرا و چگونه حمله اسرائیل آغاز شد و ریشه‌های آن به چه چیزی بازمی‌گردد؟ الجزیره در گزارش دیروز چهارشنبه که همواره به‌روزرسانی می‌شد نوشت، نتانیاهو درحالی‌که در جلسه محاکمه خود در دادگاه حضور یافته بود یک «پاکت محرمانه» دریافت و بلافاصله جلسه دادگاه (که «مایک هاکبی»، سفیر آمریکا در اسرائیل هم در آنجا حضر داشت) را ترک کرد. کمی بعد «یسرائیل کاتز»، وزیر جنگ این رژیم، به دولت سوریه هشدار داد که دروزی‌ها را به حال خود رها کند و نیروهای خود را از سویدا خارج کند، در غیر این صورت حملات خود را افزایش خواهیم داد.

او گفت: «همان‌طور که هشدار داده‌ایم اسرائیل دروزی‌ها را در سوریه رها نخواهد کرد و سیاست غیرنظامی‌سازی را که در پیش گرفته‌ایم، اجرا خواهیم کرد.» او افزود که «اگر این پیام درک نشود»، اسرائیل فعالیت‌های خود را تشدید خواهد کرد. با تشدید درگیری‌ها و ورود نیروهای امنیتی دولت الشرع و آغاز یک جنگ شهری، اسرائیل فرصت را مناسب یافت و به بهانه حمایت از دروزها، پایش به درگیری‌های داخلی سوریه باز شد.

وزیر جنگ اسرائیل در پیامی دیگر اعلام کرد: «مرحله سیگنال دادن به دمشق تمام شد. اکنون ضربات دردناکی وارد خواهد شد.» به دنبال آن جنگنده‌های اسرائیل ورودی ساختمان ستاد کل ارتش سوریه را هدف قرار دادند. این حملات چنان به سرعت انجام شد که لحظاتی بعد وزارت دفاع سوریه در دمشق هم هدف چندین حمله قرار گرفت. برخی گزارش‌ها از کشته شدن «مرهف ابو قصره» وزیر دفاع الشرع خبر دادند. همزمان با بمباران مواضع دولت دمشق، ترورها کلید خورد. بر اساس گزارش منابع رسانه‌ای عبری، در حمله تا لحظه تنظیم این گزارش، اطلاعات دقیقی از «تعداد» و «نام» فرماندهان ترورشده گزارش نشده بود.

«زینا خودر» در گزارشی زنده برای الجزیره نوشت، میدان اصلی دمشق (میدان امویین) هم در زمره اهداف اسرائیل بود. او افزود که جنگنده‌های اسرائیلی بر فراز آسمان سوریه جولان می‌دهند و ترس و وحشت در شهر حاکم است. گزارشگر الجزیره همچنین افزود که اسرائیل حملات گسترده‌ای را به شهرهای دمشق و حومه‌اش، سویدا و درعا انجام داد و رژه جنگنده‌های اسرائیل در آسمان سوریه آغاز شد. گفته شده برخی واحدهای نظامی ارتش اسرائیل در حال حرکت به سوی سوریه هستند. در این میان، دروزها هم از فرصت استفاده کردند و پرچم دولت الشرع را در سویدا پایین کشیدند. «هاکان فیدان»، وزیر خارجه ترکیه گفت که حملات اسرائیل «تلاش‌های سوریه برای تضمین صلح را بر باد خواهد داد».

«نور عوده» در گزارشی دیگر برای الجزیره نوشت، این یک «سیگنال صریح» از سوی اسرائیل است که این حملات ادامه خواهد یافت و حتی به گفته وزیر جنگ اسرائیل، «تشدید خواهد شد». این گزارشگر به نقل از «برآوردهای ارتش اسرائیل» نوشت که این حملات ممکن است چند روز به طول انجامد. این حملات در حالی است که دمشق هیچ راهی برای پاسخ به حملات اسرائیل ندارد و الشرع هم از ترس جان به مخفی گاه رفته است. حملات اسرائیل باعث شد بسیاری از مردم در «جرمانا» واقع در «ریف» دمشق به خیابان‌ها بیایند و علیه حکومت ابو محمد الجولانی (یا همان احمد الشرع فعلی) تظاهرات کنند. ارتش اسرائیل اعلام کرد برای سناریوهای مختلف در سوریه در حال برنامه‌ریزی است. در همین راستا، تا لحظه تنظیم این گزارش، خبرها حاکی از این بود که تانک‌های اسرائیلی در حوالی قنیطره در حرکت بودند. وزیر جنگ اسرائیل تاکید کرد که ارتش این رژیم با قدرت تمام در سویدا به عملیات خود برای نابودی کامل نیروهایی که به دروزی‌ها حمله کردند ادامه خواهد داد تا عقب‌نشینی کامل آنها انجام شود.

«راب گیست پینفولد»، مدرس امنیت بین‌الملل در کینگ کالج لندن، به الجزیره گفت انگیزه اسرائیل از زمان سقوط اسد در سوریه «بی‌ثبات نگاه داشتن این کشور و اداره آن به دست یک دولت ضعیف است». وی افزود: «اسرائیل اساسا به دنبال اعمال الگوی لبنان در سوریه است». به گفته این تحلیلگر، «اسرائیل نمی‌خواهد دولت ترامپ تحریم‌های دولت جدید سوریه را بردارد». او معتقد است این رژیم به دنبال «هژمونی نظامی از طریق حمایت از یک گروه نیابتی در سوریه است که همان دروزها در استان سویدا هستند».

اوضاع سویدا از کنترل خارج شده است

خشونت‌های فرقه‌ای در «سویدا» ی عمدتا دروز‌نشین، با وجود اعلام آتش‌بس روز سه‌شنبه، دیروز چهارشنبه با قدرت از سر گرفته شد. «اسامه بن جاوید»، خبرنگار الجزیره از دمشق گفت که پس از اعلام آتش‌بس روز سه‌شنبه، اوضاع «دوباره از کنترل خارج شده است». «دیده‌بان حقوق بشر سوریه»، مستقر در بریتانیا گفت که تا صبح دیروز چهارشنبه بیش از 250نفر، از جمله چهار کودک، پنج زن و 138سرباز و نیروی امنیتی، کشته شدند. این دیده‌بان افزود که حداقل 21نفر در «اعدام‌های میدانی» کشته شدند. بن جاوید گفت، علاوه بر درگیری‌های زمینی، اسرائیل که اقلیت دروز را متحد بالقوه خود می‌داند و به بهانه حفاظت از این گروه به سوریه حمله کرده است، به حملات هوایی خود به مواضع دولت و نیروهای امنیتی سوریه ادامه داد. جمعیت دروزی‌های سوریه حدود 700هزار نفر است و سویدا بزرگ‌ترین محل سکونت این فرقه است. دروزی‌ها در طول جنگ داخلی ویرانگر تقریبا 14ساله، شبه‌نظامیان خود را توسعه دادند. از زمان سقوط اسد، جناح‌های مختلف دروزی بر سر اینکه آیا با دولت جدید و نیروهای مسلح ادغام شوند یا خیر، اختلاف نظر داشته‌اند.

هشدار به کردها؟

صرف‌نظر از حملات اسرائیل، «امبرین زمان» در یادداشتی برای المانیتور به جنبه دیگری از درگیری‌های سویدا اشاره کرد و نوشت، اگرچه نیروهای دولتی در تلاش برای بازگرداندن نظم بودند، اما جناح‌های دروزی ادعا می‌کردند که هدف واقعی نیروهای الشرع، تصرف و کنترل سویدا بود. مفسران می‌گویند که نتیجه استقرار نیروهای امنیتی سوریه در دژ دروزی‌ها به معنای پیروزی بزرگی برای احمد الشرع، رئیس‌جمهور سوریه است؛ زیرا او به دنبال تثبیت قدرت خود پس از سرنگونی اسد است. این نویسنده بر این باور است که هفت ماه پس از سرنگونی اسد، بخش‌های بزرگی از کشور همچنان خارج از کنترل دولت الشرع است.

کردها یک چهارم از خاک سوریه را در شمال و شمال شرقی کنترل می‌کنند و دروزی‌ها سویدا و قنیطره را در جنوب در اختیار دارند. تنش‌ها بین دروزی‌ها و قبایل بادیه‌نشین قرن‌هاست که وجود داشته و درگیری‌های خونینی بین این دو جامعه بر سر زمین و سایر منابع رخ داده است. «مکرم رباح»، مدرس تاریخ در دانشگاه آمریکایی بیروت که متخصص گروه‌های اقلیت است، به المانیتور گفت: «از بیرون، به نظر می‌رسد که این یک مساله دروزی - بادیه‌نشین است. اما بادیه‌نشین‌ها سلاح سنگین ندارند؛ آنها پهپاد ندارند.» رباح افزود: «این جنگ توسط الشرع برای پیشبرد هدفش یعنی ایجاد کنترل دولت بر سویدا آغاز شد.» نویسنده این یادداشت بر این باور است که حملات ارتش الشرع به دروزی‌ها از قبل با اسرائیل هماهنگ شده بود؛ اما اسرائیل بر این باور است که الشرع بر خلاف توافق عمل کرد.

گروه‌های مختلف دروزی دیدگاه‌های متفاوتی دارند. «مردان کرامت» (یک جناح دروزی که عمدتا در سویدا فعال است و رویکردی آشتی‌جویانه‌تر دارد) روز دوشنبه در بیانیه‌ای اعلام کرد که دولت را «در درجه اول مسوول وضعیت فعلی می‌داند». اگرچه این گروه با دولت مرکزی دشمنی ندارد. اما روز سه‌شنبه، جناح دیگری به رهبری «حکمت الهجری» که آشکارا با دولت دشمنی می‌کند، ادعا کرد که توافق آتش‌بس «به ما تحمیل شد» و این تحمیل «تحت فشار کشورهای خارجی و دمشق» انجام گرفت. کردها از نزدیک وقایع سویدا را زیرنظر دارند. آنها هم تحت فشار فزاینده بین‌المللی - به رهبری تام باراک، فرستاده ایالات متحده به سوریه - برای ادغام نیروهای خود با دمشق قرار دارند. «سرکیس کاسارگیان»، مفسر ارمنی سوری، به المانیتور گفت: «شکی نیست که آنچه در سویدا اتفاق افتاد، پیامی از سوی الشرع به کردها باشد.»

به‌عنوان یک گام فوری، دمشق می‌خواهد «نیروهای دموکراتیک سوریه» (SDF) به رهبری کردها از مناطقی در شرق رود فرات عقب‌نشینی کنند. «نیروهای دموکراتیک سوریه» در برابر این خواسته‌ها مقاومت می‌کنند و می‌گویند که دولت مرکزی باید قبل از امضای توافق نهایی، نوعی خودمختاری - از جمله بر نیروهای نظامی خود - را برای آنها تضمین کند. انتظارات آنها بسیار فراتر از آن چیزی است که الشرع حاضر به دادن آن است و گفته می‌شود صبر او رو به پایان است. کاسارگیان خاطرنشان کرد: بنابراین جای تعجب نیست اگر قبایل عرب ساکن تحت کنترل «نیروهای دموکراتیک سوریه» تشویق به شورش علیه کردها شوند و به نیروهای دولتی بهانه‌ای بدهند برای مداخله در دیرالزور، همان‌طور که در سویدا انجام دادند.

آخرین خبر

الجزیره در آخرین گزارش های خود نوشت که وزارت کشور سوریه اعلام کرد که در سویدا با گروه‌های دروز به آتش بس دست یافته است. بر همین اساس، نیروهای ارتش سوریه در سویدا مستقر خواهند شد و ایست بازرسی هایی برقرار و سویدا در دولت سوریه ادغام خواهد شد. این توافق به معنای حضور قوای دولتی در سویدا است.