خطر اشتعال طرح بنزینی مجلس
تهران - ایرنا - هدف طراحان طرح بنزینی مجلس، بهره‌مندی بیشتر دهک‌های کم‌درآمدی از یارانه‌های پرداختی است اما اجرای این طرح تبعاتی را هم در پی دارد که می‌تواند این هدف را منحرف و اتفاقا اثر معکوس داشته باشد.
یکی از کالاهایی که نرخ تورم به آن گره خورده، بنزین است. هر گونه تصمیم برای سوخت حتی شایعه درباره آن می‌تواند به تغییر قیمت‌ها در بازارها منجر شود. بنزین یا به‌طور کلی سوخت اصلی‌ترین حلقه‌های زنجیره تعیین قیمت تمام‌شده انواع کالا محسوب می‌شود چراکه نقش مهمی در حمل ونقل کالا دارد و تغییر قیمت در کالا به انواع خدمات هم منتقل خواهد شد کمااینکه ارتباطی هم با بنزین نداشته‌باشد.
ایرانی‌ها روزانه بین 90 تا 100 میلیون لیتر بنزین مصرف می‌کنند که طبق گفته معاون حمل و نقل بهینه‌سازی مصرف سوخت به ایرنا، با احتساب قیمت 50 سنتی بنزین فوب خلیج فارس و دلار 4 هزار و 200 تومانی دولت روزانه 21 میلیون دلار یارانه پنهان به 100 میلیون لیتر مصرفی پرداخت می‌کند. پرداخت این میزان یارانه به یک کالا نشان از اهمیت آن در سبد مصرفی خانوار دارد حتی اگر صاحب خودرویی نباشند. البته براساس آخرین گزارش سازمان برنامه و بودجه پیش از اعمال تغییرات در سهمیه‌بندی بنزین در سال گذشته، دولت بیش از 123 هزار میلیارد تومان یارانه پنهان به بنزین اختصاص داده که سهم سه دهک اول که از کم‌درآمدترین‌ها هستند فقط 11 هزار میلیارد تومان بوده‌است.
از این‌رو نمایندگان مجلس از چند ماه پیش با شعار اجرای عدالت و توزیع عادلانه یارانه بنزین، طرح «سهمیه‌بندی بنزین سرانه خانوار» را با قید یک فوریت مطرح کردند؛ طرحی که در آن به جای خودرو، خانوار یارانه بنزین را دریافت می‌کنند و قرار است هر ایرانی دارای کد ملی که ساکن ایران است، ماهانه 30 لیتر بنزین به قیمت سال 97 دریافت کند. براساس این طرح نمایندگان مجلس، قیمت بنزین خارج از این سهمیه بر مبنای 90 درصد قیمت فوب خلیج فارس (با نرخ تسعیر سامانه نیما) محاسبه خواهدشد.
در این طرح ساز و کار طراحی شده به این نحو است که سهمیه ماهانه را به حساب سرپرست خانوار واریز کرده و در صورتی که برداشتی انجام نشود، اعتبار باقیمانده به شرکت ملی پالایش و پخش واگذار و معادل ریالی آن برای سرپرست خانوار واریز می‌شود که گویا با آن رقم فقط می‌توان کالای ایرانی خرید. درباره ناوگان حمل و نقل عمومی و تاکسی‌های اینترنتی هم واریز سوخت مبتنی بر پیمایش و عملکرد این ناوگان خواهد بود.
هر چند که هدف طراحان بهره‌مندی بیشتر دهک‌های کم‌درآمدی از یارانه‌های پرداختی است اما اجرای این طرح تبعاتی را هم در پی دارد که می‌تواند این هدف را منحرف و اتفاقا اثر عکس داشته باشد که مهم‌ترین آن تحمیل هزینه‌ها به دولت در سال‌های بی‌پولی است.
آثار خطرناک طرح جدید سهمیه‌بندی بنزین
طرح سهمیه‌بندی بنزین سرانه خانوار با یک فوریت هنوز ابهامات زیادی دارد که اگر این ابهامات برطرف نشود و انتقادات باقی بماند به‌طور قطع تبعات آن از مزایای ذکر شده بیشتر خواهد شد. یکی از موضوعات و آثار اجرای این طرح، چند نرخی شدن بنزین در کشور است. در حال حاضر بنزین با دو نرخ 3000 تومانی در بازار آزاد و نرخ هزار و 500 تومانی یارانه‌ای مصرف می‌شود و با این طرح مجلس نرخ هزار تومانی هم به این ارقام موجود اضافه می‌شود چراکه طبق گفته نمایندگان موافق طرح باقیمانده بنزین موجود در کارت سرپرست خانوار با قیمت سال 97 محاسبه در ازای برگشت بنزین مازاد و باقیمانده، معادل آن به شماره حساب معرفی شده واریز می‌شود.
اما موضوع مهم‌تر و اثر مخرب‌تر بار مالی است که این طرح روی دست دولت می‌گذارد که به افزایش کسری بودجه دامن می‌زند و واقعیت این است که کسری بودجه هم مساوی است با افزایش نرخ تورم و کاهش قدرت خرید همان دهک‌هایی که مخاطب هدف اجرای این طرح هستند.
همانطور که گفته شد براساس طرح بنزینی نمایندگان مجلس، قیمت بنزین خارج از سهمیه بر مبنای 90 درصد قیمت فوب خلیج فارس با نرخ تسعیر ارز در سامانه نیما حساب می‌شود حال اینکه اگر قیمت ارز یا قیمت نفت افزایشی باشد، قیمت بنزین آزاد هم بالا می‌رود که به طور قطع در تمام بازارها آثار تورمی خواهد داشت. از سوی اینکه دولت بخواهد باقیمانده سوخت خانوار را خریداری کند، همان پرداخت یارانه نقدی است که معنای همان توزیع دوباره بی‌حساب و کتاب پول نقد میان مردم را می‌دهد که منتقدان بسیاری داشته و دارد.
بعد دیگر ماجرا ایجاد بازار سیاه بنزین است. هر چند که نمایندگان می‌گویند تمام جوانب را دیده‌اند و درزی برای فروش بنزین خانوار باقی نمی‌ماند اما چه کسی می‌تواند با چه ساز و کاری جلوی فروش این بنزین یارانه‌ای را به قیمت کمی بالاتر از هزار تومان بگیرد. حتی اگر دو هزار و 900 تومان به فروش گذاشته شود، خریدار خواهد داشت. بنابراین یک بار دیگر تجریه بازار سیاه کوپن‌های کالاهای اساسی در بازار تکرار می‌شود اما این بار برای بنزین. طبیعی است که مردم ترجیح می‌دهند به جای دریافت ماهیانه 30 هزار تومان، بنزین موجود را با دور زدن محدودیت‌ها، با قیمت بالاتر بفروشند.
از دیگر تبعات اجرای طرح جدید سهمیه‌بندی بنزین، افزایش قاچاق سوخت در کشور است. شاید گفته شود 30 لیتر نمی‌تواند انگیزه قاچاق را بین مردم ایجاد کند اما با نگاه واقع‌بینانه از شرایط معیشتی به ویژه مردم مناطق محروم مرزی می‌بینیم که این طرح ساکنان این مناطق به ویژه خانوار پرجمعیت را به قاچاق سوخت ترغیب می‌کند تا درآمدی حداقلی از این طرح گران دولت داشته‌باشند.
زمان طرح‌ها و شعارهای پوپولیستی نیست
در خیرخواهی نمایندگان مجلس از ارایه طرح‌هایی مانند سهمیه‌بندی بنزین برای توزیع عادلانه یارانه شکی نیست و بر همه روشن است که دهک‌های با درآمد بالا که چند خودرو در پارکینگ خانه‌هایشان پارک شده، بیشتر از یارانه دولتی بنزین استفاده می‌کنند اما باید طرحی پیشنهاد یا جایگزین شود که کم‌ترین بار مالی بر دوش دولت و در واقع دوش مردم بگذارد.
پس از خروج آمریکا از برجام و بدعهدی غرب، کشورمان وارد جنگ تمام عیار اقتصادی شده و می‌دانیم که دولت در اوج تحریم‌ها، بدون نفت و در شرایط کرونا چه فشاری را برای تامین هزینه‌های امور اداره کشور تحمل می‌کند که به طور قطع مردم هم این فشار را احساس و تحمل می‌کنند، در این شرایط ارایه طرح‌ها و پیشنهادات پوپولیستی نه‌تنها سنگی از مسیر ناهموار دولت و ملت برنمی‌دارد بلکه باعث اتلاف وقت و زمانی می‌شود که در مجلس و دولت بسیار گران می‌گذرد. بنابراین شایسته است هر طرحی قبل از اخذ قید فوریت یا بیان بررسی، مطالعات کارشناسی و ارزیابی شود، چنانکه بارها گفته شد این طرح سهمیه‌بندی بنزین سرانه خانوار طرح به‌جا مانده از دوره‌های پیشین مجلس است که به دلیل ابهامات متعدد نیمه‌تمام رها شد.
*س_برچسب‌ها_س*