خنثی‌سازی آمریکایی راهبرد چینی
سفر مشاور امنیت ملی ایالات متحده از جده عربستان و دیدار با محمد بن سلمان به تل آویو و دیدار با مقامات اسرائیلی آن‌هم کمتر از چند ساعت نشان می‌دهد که دستورکار این دیدارهای غیررسانه‌ای مرتبط با مساله عادی‌سازی روابط احتمالی ریاض و تل آویو و پیشبرد ائتلاف چهارجانبه آمریکا، هند، امارات، اسرائیل با مشارکت عربستان در منطقه خاورمیانه است. آنچه ماموریت جیک سالیوان را برای ایالات متحده ضروری...
در همین خصوص پایگاه خبری - تحلیلی المانیتور در تحلیلی از سفر سالیوان به اسرائیل نوشت: با هدف پیشبرد ابتکارI2U2، بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل قرار است در اورشلیم با نمایندگان دولت بایدن پس از سفر این هیات به عربستان سعودی که در آن مذاکرات گسترده‌ای در مورد پروژه‌های زیرساختی که شامل هند، کشورهای خلیج‌فارس و اسرائیل می‌شود، ملاقات کند.
رینا باسیست خبرنگار اسرائیلی المانیتور دوشنبه 8 مه در این پایگاه نوشت: در تلاش برای پیشبرد عادی‌سازی روابط با عربستان سعودی، بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل، قرار بود روز دوشنبه در [بیت‌المقدس] با برت مک‌گورک، هماهنگ‌کننده شورای امنیت ملی آمریکا در امور خاورمیانه و شمال آفریقا و عاموس هوکشتاین نماینده ویژه آمریکا در امور انرژی، دیدار کند که جیک سالیوان مشاور امنیت ملی ایالات متحده را در سفر آخر هفته خود به ریاض همراهی می‌کردند.
الی کوهن، وزیر امور خارجه رژیم صهیونیستی روز دوشنبه با هوکشتاین دیدار و درباره آنچه پیشرفت تحرکات دیپلماتیک در منطقه عنوان کرد، گفتوگو کرد.
در بیانیه‌ای که شامگاه دوشنبه توسط وزارت خارجه اسرائیل منتشر شد، کوهن پس از دیدار با هوکشتاین، تلفنی با آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا گفتوگو کرد و وی را در جریان فعالیت‌های دیپلماتیک اسرائیل در هفته‌های اخیر قرار داد. در این بیانیه آمده است که کوهن و بلینکن در مورد پیشبرد حرکات عادی‌سازی بیشتر در چارچوب گسترش و تعمیق توافق‌نامه آبراهام (عادی‌سازی روابط بین اسرائیل و جهان عرب) و در چارچوب مجمع نقب گفتوگو کردند.
سالیوان روز یکشنبه با محمد بن سلمان، نخست وزیر و ولیعهد عربستان، طحنون بن زاید آل نهیان مشاور امنیت ملی امارات و آجیت دوال مشاور امنیت ملی هند دیدار کرد. در بیانیه‌ای که توسط کاخ سفید منتشر شد، آمده است که هدف از این نشست چهارجانبه «پیشبرد دیدگاه مشترک آنها درباره منطقه امن‌تر و مرفه خاورمیانه که با هند و جهان مرتبط است» بوده است.
بر اساس گزارش المانیتور که قبل از این نشست منتشر شد، قرار بود شرکت‌کنندگان در مورد پروژه زیرساختی مشترک احتمالی که کشورهای خلیج فارس و کشورهای عربی را از طریق شبکه راه‌آهن به یکدیگر متصل می‌کند، گفتوگو کنند. این شبکه راه‌آهن همچنین از طریق خطوط کشتیرانی از بنادر منطقه به هند متصل می‌شود. اسرائیل می‌خواهد بخشی از این پروژه ارتباطی باشد.
ایده ابتکار چهارجانبه در جلسه‌ای به نام انجمن I2U2 مطرح شد، مشارکتی که بر توسعه اقتصادی و امنیت غذایی در میان تغییرات آب و هوایی جهانی متمرکز بود. انجمن I2U2 شامل اسرائیل، هند، ایالات متحده و امارات متحده عربی است. این مجمع برای اولین بار در ژوئیه 2021 توسط یائیر لاپید وزیر امور خارجه وقت اسرائیل تدارک دیده شد و بر اساس آن، رهبران چهار کشور از طریق سامانه زوم در سال 2022 و از طریق چندین نشست گرد هم آمدند. نشستی هم در آوریل گذشته در واشنگتن با مقامات ارشد اسرائیل، هند، ایالات متحده و امارات برگزار شد که شاهد امضای یادداشت تفاهمی برای ایجاد یک ائتلاف تجاری مشترک برای ترویج ابتکار I2U2 بود. به گزارش هاآرتص، دیدار نتانیاهو با دو فرستاده آمریکایی بخشی از تلاش اخیر دولت بایدن برای عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان سعودی است. واشنگتن بر این باور است که به‌رغم نزدیک شدن عربستان به تهران، ریاض می‌تواند مانند امارات - که روابط دیپلماتیک خود را با اسرائیل و ایران حفظ می‌کند - به سمت عادی‌سازی حرکت کند.
تقویت هند همچنین یکی از منافع مهم دولت بایدن است که با گسترش نفوذ منطقه‌ای چین در ارتباط است.
سالیوان پنج‌شنبه گذشته در موسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک گفت که میانجی‌گری عادی سازی بین اسرائیل و عربستان سعودی یکی از منافع مهم آمریکا است و چنین اقداماتی بر تعهد دولت بایدن بر ادامه تمرکز بر گسترش توافق‌نامه آبراهام تاکید می کند. سالیوان افزود: ما منافع و علایقی در ترویج عادی‌سازی بین اسرائیل و عربستان سعودی داریم و در واقع این دولت آمریکا است که اولین گام ملموس نزدیک شدن این دو بازیگر را با باز کردن حریم هوایی بر فراز عربستان سعودی برای پروازهای غیرنظامی برداشته است.
سالیوان همچنین گفت که دولت بایدن متعهد به حمایت از ادغام نهایی و کامل اسرائیل در منطقه خاورمیانه و جهان است و این منطقه‌ای در مدار تاکید و تمرکز مداوم ما در دوره آتی خواهد بود. در این چارچوب به دنبال اضافه کردن کشورهای بیشتر به این فرآیند و وارد کردن عمیق‌تر اسرائیل به شبکه روابط در خاورمیانه و فراتر از آن خواهد بود.
اظهارات جیک سالیوان در موسسه واشنگتن را می‌توان دماسنج روابط در حال نمایان شدن عربستان و اسرائیل در جهت عادی‌سازی احتمالی روابط دانست که پس از عادی‌سازی روابط امارات و بحرین در سپتامبر 2020 با اسرائیل، از ریاض به‌عنوان اصلی‌ترین گزینه عادی‌سازی نام برده می‌شود. بنابراین برخلاف تصویر ظاهری، عادی‌سازی بین این دو بازیگر جدی‌تر از قبل به نظر می‌رسد.
این مساله به‌خصوص پس از چرخش به شرق عربستان با نزدیک شدن به چین و سپس توافق با ایران در اوج بلاتکلیفی و تعلیق مذاکرات احیای برجام که دستگاه دیپلماسی آمریکا را با تکانه مواجه کرده، قابل توجه است.
بنابراین واشنگتن در راستای همگرایی منطقه‌ای با متحدان عرب خود به دنبال این است تا ضمن تعادل‌بخشی به موازنه با چین در خاورمیانه، نسبت به دغدغه‌های شرکا با پیشبرد ابتکارات جدید نیز اقدام کند. از این‌رو از دید آمریکایی‌ها دو طرح ابراهیم و طرح ادغام نباید تحت‌الشعاع نقش‌آفرینی چین قرار گیرد و حراست از هر دو ابتکار دستورکار اصلی سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا است.
در این میان از منظر عربستان نیز اگرچه مساله عادی‌سازی همچنان منوط به تحقق راهکار دو‌دولتی و از آن مهم‌تر تامین پیش‌شرط‌های ریاض از جمله ابتکار صلح عربی 2001 است، اما نباید این واقعیت را نیز نادیده گرفت که از دید عربستان همچنان دغدغه‌های امنیتی در سطح منطقه‌ای بدون وجود یک توافق پایدار مطرح است و از این حیث قابلیت شکنندگی بالایی دارد و مساله عادی‌سازی و پروژه ادغام اسرائیل در منطقه می‌تواند بخشی از این دغدغه را پاسخ دهد. ناظر بر این واقعیت که اسرائیل را از حالت دشمن و متخاصم به یک بازیگر غیرمتخاصم و حتی همکار تبدیل می‌کند.
از سوی دیگر این مساله می‌تواند از منظر تعادل در سیاست خارجی برای ریاض نیز ارزش افزوده بالایی داشته باشد، چرا که همزمان با توافق با ایران، عادی‌سازی روابط با اسرائیل نیز می‌تواند عملا عربستان را از درگیری و تقابل محتمل ایران و اسرائیل در آینده نیز خارج کند.
بنابراین از دید عربستان فضا مهیاتر از گذشته است و ایرانی‌ها نیز حساسیت کمتری به این اقدام عربستان در نزدیکی به اسرائیل نشان خواهند داد، همان‌گونه که با امارات متحده عربی چند ماه پس از توافق عادی‌سازی روابط با اسرائیل، وارد فرآیند تنش‌زدایی شدند.
--> اخبار مرتبط