خون مورد نیاز رزمندگان دوران دفاع مقدس چگونه تأمین می‌شد؟
به گزارش گروه سلامت خبرگزاری فارس، تحقیقات نشان می دهد از هر سه نفر در طول عمر، یک نفر به خون و فرآورده های آن نیاز پیدا می کند بنابراین تامین خون سالم نیاز اساسی برای همه جوامع است. مراکز انتقال خون بخش اساسی از سیستم مراقبت های بهداشتی هستند و سهم عمده ای در نجات زندگی و بهبود سلامت و بیماران دارند و هر ساله زندگی میلیون ها نفر را نجات می دهند و موجب افزایش امید زندگی و بهبود کیفیت زندگی در بیماران دچار وضعیت های تهدید کننده حیات می شوند. دفاع مقدس، مقطعی نورانی از تاریخ پرفراز و نشیب ملت بزرگ ایران است. جامعه سلامت به عنوان بخشی از خدمتگزاران صدیق ملت مانند همه اقشار در دفاع مقدس، حضوری همه جانبه، داوطلبانه، ارزش آفرین و الهام بخش و سرشار از خدمت، فداکاری، ابتکار، راهگشایی، معنویت و اخلاق داشته است. موضوع تامین خون و فرآورده های خونی در جنگ های مهم دوره معاصر، چالش بزرگی برای کشورهای درگیر جنگ بوده و بسیاری از مجروحین به دلیل تامین نشدن به موقع خون، جان خود را از دست داده اند. راهبرد اساسی تضمین دسترسی به موقع به خون و فرآورده های خونی سالم و کافی و ایجاد خدمات ملی هماهنگ انتقال خون بر پایه اهدای داوطلبانه است. در دوران جنگ هیچ کمبودی در تامین خون و فرآورده های خونی وجود نداشت سازمان انتقال خون ایران که در سال 1353 تاسیس شده بود در شروع جنگ تحمیلی توسط وزارت بهداری و بهزیستی اداره می شد. در ایران از بدو تاسیس سازمان انتقال خون باتوجه به کمبودهای قبلی در زمینه خون و فرآورده های آن و همچنین مصرف بالای خون در مدت زمان جنگ تحمیلی ایران و عراق، روش خون جایگزین کاملا متداول بود که در سال 1376 برنامه حذف این نوع اهدا به صورت پایلوت و سپس به حذف خون جایگزین در کشور به طور جدی ترغیب شد. این سازمان فعالیت های خود را در پاسخ به نیازهای وسیع جبهه نبرد به طور چشمگیر افزایش داد و با وجود استقرار در واحدهای سیار، پناهگاه ها و پایگاه های زیرزمینی موفق شد خون مورد نیاز مجروحین را به طور کامل تامین کند به نحوی که در تمام دوران جنگ، کوچکترین کمبودی در زمینه نیاز به خون و فرآورده های خون گزارش نشد.
اوایل سال اول جنگ یعنی سال 1360 روابط عمومی وزارت بهداری وقت، قسمتی از اقدامات سازمان ملی انتقال خون ایران در ارتباط با کمک رسانی به مناطق جنگی کشور را منتشر کرد. در این گزارش اعلام شد که دو هزار و 187 واحد خون از گروه های مختلف به اهواز، آبادان، ایلام و کرمانشاه ارسال و پایگاه های منطقه ای در شهرستان های بهبهان، دزفول، اندیمشک، خرمشهر و آبادان به منظور جمع آوری خون و انتقال آنها به مناطق جنگی ایجاد شده است البته همه خون های ارسالی از تهران به جبهه ها، در تهران تهیه نمی شد و پایگاه های دیگر با ارسال مقداری از خون دریافتی خود به تهران در تامین خون مورد نیاز جبهه ها سهیم بودند. به عنوان نمونه پایگاه مشهد در اردیبهشت ماه سال 1360 ضمن تامین یک هزار و 562 واحد خون کامل برای بیمارستانهای استان خراسان، اقدام به ارسال 202 واحد خون کامل و 45 واحد گلبول قرمز متراکم و 324 واحد سایر فرآورده های خونی به تهران کرد. ساخت ماده آنتی سرم و ایمونوگلوبین با وجود اولویت تامین خون در آن برهه از زمان، سازمان انتقال خون ایران توسط محققان خود موفق به ساخت دو ماه آنتی سرم و ایمونوگلوبین شد. آنتی سرم تهیه شده برای تعیین گروه های خون و RH (نوعی از سیستم گروه خونی انسان که حاوی پروتئین در سطح گلبول‌های قرمز خون است.) و ایمونوگلوبین تهیه شده، ضدکزاز بوده است. با این کار تعداد فرآورده های پزشکی خونی تهیه شده توسط سازمان انتقال خون ایران به 28 نوع افزایش یافت. توقف اهدای خون به دلیل استقبال زیاد مردم اواسط فروردین ماه سال 1361 در دومین سال جنگ استقبال مردم از اهدای خون به حدی زیاد بود که سازمان انتقال خون ایران با انتشار اطلاعیه ای خواستار متوقف شدن اهدای خون از مردم شد. در آن زمان اهدای خون فقط توسط مردم عادی صورت نمی گرفت بلکه مسئولان وقت نیز به همراه مردم در این امر مهم سهیم بودند همچون دکتر علیرضا مرندی، وزیر بهداری به همراه معاونین شان و یا نمایندگان مجلس شورای اسلامی در بحبوحه عملیات بیت المقدس اقدام به اهدای خون کردند. در سال های سوم و چهارم جنگ و در بین سالهای 1362 و 1363 نیز با تلاش شبانه روزی کارکنان سازمان انتقال خون و استقبال چشمگیر مردم از اهدای خون علاوه بر تامین خون بیماران و مصدومان، خون مورد نیاز رزمندگان اسلام در جبهه های جنگ به خوبی تامین شد. با وجود احداث بیش از ده مرکز استانی انتقال خون در این سالها، ولی استقبال مردم و امکانات بیشتر باعث شد که اکثر خون مورد نیاز کشور در آن زمان توسط تهران تامین شود.
بخش مهمی از اهدای خون توسط نمازگزاران نماز جمعه تامین می شد در سال پنجم یعنی 1364 مردم ایثارگر کشورمان نزدیک به نیم میلیون واحد خون اهدا کردند. رقم دقیق خون های اهدا شده توسط مردم در این سال 488 هزار و 956 واحد خون بوده است. از این میزان بیش از یک سوم آن یعنی 175 هزار و 299 واحد خون توسط مردم تهران اهدا شده بود. نمازگزاران در نماز جمعه تهران بخش مهمی از جمعیت اهدای خون برای تامین خون مورد نیاز مناطق جنگی بودند. همچنین هموطنان ارامنه کشور اقدام به اهدان خون جهت رزمندگان مجروح کردند. در سال ششم جنگ یعنی سال 1365 نیز استقبال مردم از اهدای خون ادامه داشت که بر اساس مستندات سازمان انتقال خون ایران، هموطنان استان کرمان، خوزستان، مازندران، تهران و ایلام همچنان مستمر در امر تامین خون مناطق جنگی مشارکت داشتند. در سال هفتم جنگ یعنی سال 1367 نیز همچنان استقبال مردم از اهدای خون بسیار چشمگیر بود و تمامی نیازهای خونی کشور به خصوص نیاز جبهه ها با اهدای خون داوطلبانه مردم تامین شد. این استقبال مختص به شهرهای بزرگ نبوده بلکه تمام شهرهای کشور در این امر سهیم بودند. به عنوان مثال فقط در یک روز 210 نفر از فرهنگیان و دانش آموزان شهرستان سروستان در استان فارس اقدام به اهدای خون برای کمک به جبهه ها کردند در حالیکه عراق در تامین خون مورد نیاز خود با مشکلات عدیده ای روبرو بود و از راه های گوناگون سعی در تامین خون مورد نیاز خود داشت. در ماه های آخر جنگ در سال 1367 با وجود استقبال بالای مردم از اهدای خون که از نمونه های آن می توان به بسیج دانش آموزان و نیز دانشجویان دانشکده علوم نظامی ژاندارمری وقت جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد، سازمان انتقال خون به منظور حفظ آمادگی همیشگی خود اقدام به تهیه فهرستی از انسان های دلسوزی که حاضرند در مواقع اضطراری با اهدای خون خود جان بیماران و مجروحان را نجات دهند، کرد. تاسیس و افتتاح پایگاه انتقال خون تهران به عنوان بزرگترین پایگاه انتقال خون کشور یکی از اقدامات شاخص این سازمان در 21 بهبمن ماه همان سال بود. خون؛ هدیه گرانبهای الهی باید توجه داشت که در بحران ها و جنگ و همچنین صلح، بدون استثناء همه در طول زندگی مان به خون و فرآورده های خونی نیاز پیدا می کنیم. با توجه به اینکه به ازای هر واحد خونی که گرفته می شود، سه فرآورده خونی برای نیازمندان به خون فراهم می شود، خون هدیه گران بهای الهی است و اهدای آن نیز یک تکلیف انسانی داوطلبانه مهم به شمار می رود.
برگرفته از مقاله ضرورت و اهمیت نقش انتقال خون در دفاع مقدس - بشیر حاجی بیگی، مصطفی جمالی، اقشان شیرکوند، مدینه پورمحمدپورناکی و عباس حیدری مقدم - نشریه بهداری رزمی دفاع مقدس و مقاومت - دوره 5 شماره 1 سال 1401
پایان پیام /