دردسرهای مردم کرمان برای تأمین سوخت و بنزینی که قاچاق می‌شود

کرمان - گستردگی جغرافیایی، مشکلات بیکاری و همجواری با استان های مرزی موجب شده استان کرمان با چالش‌های جدی در حوزه توزیع و فروش فرآورده‌های نفتی مواجه و به کانون قاچاق سوخت در کشورتبدیل شود.

خبرگزاری مهر- گروه استان ها: موقعیت جغرافیایی خاص و همجواری با استان‌های مرزی استان کرمان را به یکی از کانون‌های اصلی قاچاق سوخت درجنوبشرق کشور تبدیل شده است.

معضلی که نه تنها باعث هدر رفت منابع ملی می‌شود، بلکه تأثیرات اجتماعی و اقتصادی عمیقی بر ساختار این استان پهناور گذاشته است.

آمار و ارقام مرتبط درحالی حکایت از حجم گسترده قاچاق سوخت در استان کرمان دارد که آمار دقیق روزانه قاچاق سوخت در مناطق جنوبی و شرقی استان کرمان متغیراست.

همچنین پرونده‌های کلان کشف شده و جریمه های بالا نشان می‌دهد که حجم سوخت خارج شده از شبکه رسمی توزیع، رقم قابل توجهی می باشد.

75 درصد پرونده های تعزیرات مربوط به قاچاق سوخت است

درآمد بالای قاچاق سوخت باعث شده که علی رغم کشفیات بالا و جریمه های سنگین سوخت بران و قاچاقچیان، این معضل همچنان ادامه داشته باشد.

بر اساس گزارش تعزیرات حکومتی استان کرمان، تنها در شهریورماه 1404، بیش از 30 هزار لیتر گازوئیل قاچاق در شهرستان ریگان کشف و ضبط شده است و متخلف این پرونده به پرداخت 22 میلیارد ریال جزای نقدی محکوم شد.

ماموران پلیس آگاهی شهرستان فهرج این محموله قاچاق را از یک دستگاه کامیون به دلیل استفاده از بارنامه صوری کشف و گزارش را برای رسیدگی به تعزیرات حکومتی ارسال کرده بودند.

آمار پرونده های قاچاق سوخت در استان کرمان به گونه ای بالا است که مدیرکل تعزیرات حکومتی استان کرمان در گفتگو با خبرنگار مهر می گوید: قاچاق سوخت بیش از 75 درصد پرونده‌های قاچاق استان کرمان را به خود اختصاص داده است.

فریدون کشیتی، می افزاید: آمارها نشان می‌دهد که قاچاق سوخت در کرمان به نوعی مزمن شده است و در محورهای جنوب استان، تخلف آشکار سوخت برها عادی شده است که این موضوع علاوه بر تهدید امنیت ترافیکی، باعث خروج سرمایه ملی از کشور می‌شود.

وی تصریح می کند: تقویت زیرساخت‌های نظارتی و میدانی در مبارزه با قاچاق سوخت ضروری است، زیرا نیروهای نظامی و امنیتی در شرایطی در حال انجام وظیفه هستند که علاوه بر تامین تجهیزات نیروی انتظامی باید تعامل سایر دستگاه های متولی هم افزایش یابد.

مدیرکل تعزیرات حکومتی استان کرمان ادامه می دهد: در سه ماهه نخست سال 1404 بیش از 1500 پرونده ورودی به تعزیرات حکومتی کرمان مربوط به قاچاق سوخت بوده که این روند، نیاز فوری به تقویت تجهیزات، نیروی انسانی و هماهنگی بین دستگاه‌ها را گوشزد می‌کند.

کشیتی، به پرونده های متفاوت قاچاق سوخت در کرمان اشاره می کند و می افزاید: در یکی از پرونده ها یک قاچاقچی سوخت در شهرستان بم به دلیل فروش 60 هزار و 259 لیتر گازوئیل به ارزش 12 میلیارد و 665 میلیون ریال، به 38 میلیارد ریال جریمه نقدی محکوم شد.

وی همچنین با اشاره به جریمه 40 میلیارد ریالی یک قاچاقچی سوخت در کرمان به دلیل صدور بارنامه‌های صوری و سوء‌استفاده از کارت سوخت تصریح می کند: میزان سوخت قاچاق در استان کرمان متفاوت است و از 500 لیتر در یک خودرو سواری تا 40 هزار لیتر در کامیون‌ها را شامل می‌شود.

تغییر رویکرد از مبارزه جنایی به مبارزه اقتصادی

در همین حال دادستان کرمان در گفتگو با مهر با بیان اینکه صدور حواله سوخت مهمترین چالش برخورد با قاچاق سوخت می باشد که کمک جدی دولت را می‌طلبد می گوید: از 140 میلیون لیتر گازوئیل مصرف روزانه، 25.4 میلیون لیتر در بخش نیروگاهی و 50.3 میلیون لیتر در بخش غیر حمل و نقل مصرف می‌شود.

مهدی بخشی، می افزاید: روزانه بیش از 75 میلیون لیتر سوخت با صدور حواله به تفکیک 49.8 درصد سازمان‌های صمت، 28.5 درصد سازمان جهاد کشاورزی، 8.1 درصد راه و شهرسازی و 8.5 درصد شرکت آب منطقه‌ای از شبکه خارج می‌شود که واجد وصف مجرمانه می‌باشند.

وی در خصوص خودروهای حمل قاچاق فرآورده معروف به شوتی‌ها می گوید: صرف‌نظر از خلأ قانونی موجود و ضعف زیرساخت‌ها در این مورد، اقداماتی از جمله فعال و عملیاتی شدن 5 ایست بازرسی شامل مرصاد، بهادرآباد، منوجان، گلستان و چشمه شور، قطع مسیرهای قاچاق سوخت، اجرای طرح کدینگ در 258 جایگاه از 290 جایگاه فعال استان کرمان با مصوبه شواری تأمین و تدوین طرح عملیاتی متمرکز در مکان‌های دپوی سوخت قاچاق انجام شده است.

دادستان کرمان می افزاید: اقدامی با ظرفیت شورای تأمین استان کرمان در حال انجام است و آن توقیف خودروهای تغییر وضعیت داده شده است که اگر استان‌های همجوار نیز این اقدام مشابه را انجام دهند درصد بالایی از قاچاق‌های سوخت کاهش می‌یابد.

بخشی، متذکر شد: وقتی تفاوت قیمت در کشور ما و کشورهای همجوار بین 30 تا 200 برابر است، مبارزه با شیوه جنایی امری پر هزینه و کم فایده است و از آنجا که تولید و توزیع کننده سوخت دولت است باید به جمع‌بندی برسد که با اختصاص سهم سوخت هر ایرانی به کد ملی وی مشکل را حل نماید.

وی می افزاید: به نظر می‌رسد تغییر رویکرد از مبارزه جنایی به مبارزه اقتصادی در این خصوص راهگشا باشد.

جولان شوتی ها در جاده های جنوب و شرق کرمان

قاچاق سوخت در کرمان به دو صورت عمده قاچاق سازمان یافته و اداری و قاچاق خرد انجام می شود و حجم قاچاق بالا باعث می‌شود تا سوخت یارانه دار به دست مصرف‌کنندگان واقعی نرسد و سود آن به جیب قاچاقچیان برود.

در قاچاق سازمان یافته از طریق سند سازی، استفاده از سهمیه‌های دولتی به صورت غیرقانونی و تبانی بین برخی کارمندان و شبکه‌های قاچاق، حجم‌های کلان سوخت از طریق مسیرهای رسمی اما با اسناد جعلی خارج می‌شوند.

قاچاق خرد سوخت نیز شامل سوءاستفاده از سیستم کدینگ و کارت‌های سوخت است که بر این اساس برخی افراد یا واسطه‌ها با جمع‌آوری کارت‌های سوخت و استفاده از سهمیه‌های آن‌ها، سوخت را به صورت غیرقانونی به سوخت بران عرضه می‌کنند که این پدیده باعث ایجاد مشکلاتی در تأمین سوخت مصرفی مردم و حواشی مرتبط با کدینگ کارت سوخت در جایگاه‌ها می‌شود.

قاچاق سوخت توسط خودروهای شوتی سواری و وانت باعث افزایش تصادفات منجر به مرگ در جاده های جنوبی و شرقی استان کرمان می‌شود.

خودروهایی که با تغییر وضعیت در سیستم تعلیق خود و با استفاده از مشک های پلاستیکی، بنزین و گازوئیل را حمل می کنند و به صورت تکی یا گروهی با سرعت بالا در جاده های منتهی به استان های سیستان و بلوچستان و هرمزگان تردد می کنند.

شوتی هایی که با سرعت زیاد خود در جاده ها جولان می دهند صدها تصادف مرگبار را در جاده ها رقم زده و جان ده ها نفر از رانندگان بیگناه را گرفته اند.

چرایی این موضوع که چرا به دلیل خطرات جانی زیاد حمل سوخت توسط خودروهای سوخت بر و جریمه ها سنگین، هنوز تعداد زیادی از جوانان مناطق جنوبی و شرقی استان کرمان به این کار مشغول هستند را در چند علت می توان جستجو کرد و یافت.

متاسفانه باید گفت فقر، نبود زمینه اشتغال پایدار و درآمد بالای قاچاق سوخت به دلیل تفاوت قیمت بنزین و گازوئیل عرضه شده در داخل کشور با کشورهای همجوار باعث شده تعدادی از جوانان مناطق جنوبی و شرقی کرمان به سوخت بری بپردازند.

چالش های اجرای طرح کدینگ کارت های سوخت در کرمان

کدینگ کارت‌های سوخت دراستان های کرمان و سیستان و بلوچستان یکی از طرح هایی است که برای جلوگیری از قاچاق سوخت در حال اجرا می باشد. طرحی که بر اساس آن یک کد اختصاصی برای هر کارت سوخت تعریف شده است و این کد اطلاعات کارت سوخت و مالک آن را به‌طور دقیق با سامانه‌های وزارت نفت و سامانه سوخت کشور مرتبط می‌کند.

بر اساس این طرح در هر شهر یک یا چند جایگاه سوخت برای کارت های سوخت کدینگ در نظر گرفته شده است و خودروهایی که کارت سوخت آنها در طرح کدینگ می باشد مجبورند برای سوخت گیری فقط به جایگاه مشخص شده بروند و مدت زمان طولانی را در صف سوخت گیری سپری کنند. بر اساس این طرح تمامی کارت هایی سوختی که جدید صادر می شوند مشمول طرح کدینگ شده اند.

اگر چه هدف ازطرح کدینگ، ایجاد شفافیت، مدیریت بهینه سوخت و جلوگیری از سوء‌استفاده‌های احتمالی عنوان شده است، اما اجرای این طرح مشکلات زیادی را برای مردم ساکن کرمان و مسافرانی که به این استان سفر می کنند به وجود آورده است.

نارضایتی مردم و اختلال در سوخت‌گیری گلایه‌های گسترده‌ای را در میان شهروندان کرمانی به همراه داشته است و آنها با حضور در صف‌های طولانی پمپ‌بنزین‌ها، ساعت‌های متمادی را در انتظار دریافت خدمات سوخت‌گیری سپری می‌کنند، بدون آنکه پاسخ مشخص یا راهکاری کارآمد از سوی مسئولان ارائه شود.

از سوی دیگر، تعداد جایگاه‌هایی که کارت‌های سوخت در آن‌ها تعریف شده‌اند، به تعداد انگشتان دست هم نمی‌رسد که این مسئله باعث شده مردم مستأصل شوند و برای سوخت‌گیری مجبور به مراجعه مکرر یا انتظار طولانی در صف‌ها باشند.

احمد رستمی، یکی از شهروندان کرمانی در گفتگو با مهر می گوید: چند وقت پیش کارت سوخت خودروی شخصی ام مفقود شد و برای دریافت کارت سوخت جدید اقدام کردم که متاسفانه کارت سوخت جدید مشمول طرح کدینگ است و من برای بنزین زدن مجبورم فقط به 3 جایگاه سوختی که برای کارت های کدینگ در شهر کرمان در نظر گرفته اند بروم و مدت زمان زیادی را در صف سپری کنم.

مهرنوش آقایی، یکی از شهروندان شیرازی است که در سفر به کرمان برای دریافت بنزین دچار مشکل شده است می گوید: در جایگاه های سوخت شهر کرمان و برخی از جاده های این استان از دادن بنزین به خودروهای غیر بومی خودداری می کنند، زیرا کارت های سوخت ما مشمول طرح کدینگ می شود و فقط باید در برخی از جایگاه های مشخص سوخت گیری کنیم.

وی ادامه می دهد: ما مجبوریم یا از کارت های آزاد جایگاه ها استفاده کنیم و یا درصورت تمام شدن سهمیه آنها از خودروهای پلاک کرمان درخواست کنیم که از سهمیه خودشان به ما بنزین بدهند.

مردمی که تاوان قاچاقچیان سوخت را می دهند

معضل اجرای طرح کدینگ کارت سوخت در استان کرمان به بهانه جلوگیری از قاچاق سوخت باعث موضع گیری بازرس کل قضایی این استان شده است.

دادخدا سالاری، با انتقاد شدید از وضعیت کنونی توزیع سوخت و تبعات آن برای شهروندان کرمانی که ارتزاق و کسب و کار آنان را به ویژه در مناطق جنوبی و شرقی این استان دچار مخاطره کرده است می گوید: درعرضه سوخت کشور اینک شاهد هستیم که عدالت اجتماعی نادیده گرفته شده و در واقع مردم پهناورترین استان کشور، نباید تاوان این موضوع را بپردازند که قاچاقچیان سوخت یک پله از قوانین جلوتر هستند.

وی می افزاید: بخش قابل توجی از صف‌های طویل سوخت در جنوب و شرق استان کرمان ناشی از اجرای معیوب سیستم کدینگ سوخت است.

وی با بیان اینکه عمده قاچاق سوخت در کرمان عموما از انبارها و پالایشگاه ها انجام می‌شود و ما به جای جلوگیری از قاچاق در جایگاه ها، کل شهروندان را درگیر مشکل و نارسایی کرده ایم تصریح می کند: اجرای معیوب سیستم کدینگ سوخت در جنوب و شرق استان کرمان موجب می شود که سوخت مورد نیاز مردم در این نقاط محروم به آسانی مثل دیگر مناطق کشور توزیع نشود.

بازرس کل استان کرمان ادامه می دهد: این در حالی است که در دیگر نقاط کشور بنزین آسان و بی دردسر عرضه می شود و بعضا صرف دور دور کردن و حرکات نمایشی آقازاده ها و متمولان در شهرهای برخوردار می شود که این رویه پذیرفتنی نیست و اصلاح آن باید در اولویت قرار گیرد.

سالاری، با انتقاد از وضعیت سهمیه‌بندی و محدودیت‌های ناشی از اجرای معیوب کدینگ سوخت که سبب ایجاد یک ناعدالتی اجتماعی شده می گوید: چرا افراد متمول به طور مثال در تهران یا سایر شهرهای کشور که پورشه و بنز دارند، باید سهل الوصول ترین و بیشترین دسترسی را به سوخت موردنیاز خود داشته باشند، اما یک فرد در مناطق محروم جنوب و شرق استان کرمان که درگیر تنگناهای زیادی برای ارتزاق زندگی خود است و برای رفتن به سراغ حرفه کارگری، کشاورزی و تامین معیشت خانواده اش باید با یک پراید برای 30 لیتر سوخت، سه یا چهار ساعت در صف بایستد؟

لزوم افزایش نظارت ها بر عرضه سوخت

بازرس کل قضائی استان کرمان با ابراز رضایت از ایجاد ساختار شرکت پخش فرآورده‌های نفتی در جنوب استان کرمان به عنوان اقدامی مثبت برای افزایش نظارت‌ها بر عرضه سوخت می افزاید: گستردگی پهنه استان کرمان، تفاوت اقلیم و محرومیت های موجود موجب شده که برنامه‌ریزی‌های انجام شده در شمال استان برای جنوب پاسخگو نباشد، لیکن تا زمان راه اندازی ساختار شرکت پخش فرآورده های نفتی منطقه جنوب استان نیز باید اقدامات عاجل از سوی شرکت پخش فرآورده‌های نفتی کرمان در این شهرستان ها انجام شود.

سالاری، با اشاره به اینکه فرآیند نظارت ما در این عرصه کافی نیست، خواستار رویکردی نو در مدیریت جدید شد تا با برنامه‌هایی نوین، از آسیب دیدن مردم جلوگیری شود.

وی می گوید: موضوع پخش فرآورده های نفتی باید در دست شرکت مربوطه در استان کرمان باشد و از مداخلات سایر سازمان ها و مسئولان به این حوزه جلوگیری شود.

وی می افزاید: به منظور جمع شدن صف های طویل در جایگاه های عرضه سوخت نیز مقرر شده عرضه سوخت با کارت جایگاه به جای یک اپراتور، توسط دو یا سه اپراتورانجام شود و شرکت پخش فرآورده‌های نفتی استان باید این موضوع را به نحوی پیگیری کند که صف های موجود در جایگاه های عرضه سوخت کرمان از میان برداشته شود.

مدیر شرکت پالایش و پخش فرآورده های نفتی کرمان نیز از آمادگی خود برای ساماندهی مسائل مربوط به حوزه سوخت در استان خبر داد.

احمد سالاری فر، می گوید: به منظور رفع مشکلات ناشی از ایجاد صف در جایگاه های عرضه سوخت، به زودی سهمیه های آزاد جایگاه ها به نحوی تعیین می شود که با افزایش نازل های مربوط به عرضه سوخت آزاد، روند عرضه این سوخت سرعت یابد و از ایجاد صف در جایگاه ها جلوگیری شود.

وی می افزاید: اجرای طرح پلاک سوم و باسکول های پلاک خوان در استان کرمان دنبال می شود تا در سریع ترین زمان ممکن اجرایی شود.