دست‌های خالی، پاهای خونین...

خبرگزاری مهر 1398/12/05 - 10:54 مشاهده در مرجع

در کتاب «دست‌های خالی و پاهای خونین» تلاش شده با اتکا به اسناد و منابع دست اول و مصاحبه با فرماندهان و رزمندگان صحنه مقاومت و نبرد، تاریخ‌نگاری وقایع به صورت مستند ومتقن به رشته تحریر درآید.

به گزارش خبرنگار مهر، در شهریور 1359 ارتش عراق براساس استراتژی جنگ برق‌آسا و کوتاه مدت، تجاوز سراسری خود را به مرزهای جمهوری اسلامی ایران آغاز کرد. این تهاجم دشمن با مقاومت نیروهای مردمی و قوای مسلح ایران در نوار مرزی مواجه شد و به ناکامی استراتژی ارتش عراق انجامید. در این میان استان‌های همجوار با عراق نقش بارزی در جلوگیری از پیشروی گسترده و تهاجم سراسری دشمن ایفا کردند. کرمانشاه یکی از چند صحنه نبرد بود که به دلیل قرار گرفتن در مسیر راه بغداد تهران از اهمیت نظامی بسیاری برخوردار بود. در این محور مأموریت اصلی عراق برای تأمین بغداد و تعمیق مرزهای شرقی آن که با تصرف پاتاق در عمق 50 کیلومتری خاک جمهوریی اسلامی محقق می‌شد بی‌نتیجه ماند.

در مقدمه این کتاب آمده است، پس از جنگ جهانی دوم امپراتوری عثمانی سقوط کرد و کشورهای جدیدی تحت نظارت انگلستان شکل گرفت. عراق یکی از کشورهایی است که در سال 1299 ه. ش از تجزیه دولت عثمانی تشکیل شد. با سقوط دولت عثمانی نه تنها اختلاف‌های شدیدی بین دو دولت عثمانی و ایران در دوره قاجاریه پایان نیافت، بلکه کشور تازه تأسیس عراق پس از مدتی به آن‌ها دامن زد. در واقع اختلاف‌های مرزی بین دو کشور عراق بعد از عثمانی و ایران و بعد از قاجاریه با فراز و نشیب ادامه یافت و در مواقعی حتی به لشرکشی دو کشور و تقویت نیروهای نظامی آنها نیز انجامید. این اختلاف‌ها در دوره پهلوی دوم در سال 1352 به اوج خود رسید.

در جریان این اختلاف‌ها، گفت‌وگوهای سیاسی در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی میان دو کشور با فراز و نشیب دنبال می‌شد. در نتیجه عراق در مهرماه 1352 تقاضا کرد روابط سیاسی مجدد برقرار شود و در اواخر همین سال سفرای بین دو کشور مبادله شدند.

پیشینه تاریخی و وضعیت جغرافیایی منطقه

در فصل اول کتاب به موضوعاتی همچون پیشینه تاریخی و وضعیت جغرافیایی منطقه استان کرمانشاه، قصر شیرین، سر پل ذهاب، نوار مرزی و عوارض حساس منطقه شاه نشین و بازی دراز، ایل‌های غرب کرمانشاه پرداخته شده است.

کرمانشاه یکی از استان‌های غربی کشور پهناور ایران کشور پهناور ایران است که از شمال با استان کردستان از جنوب با استان ایلام، از شرق با استان همدان و از غرب با استان دیاله کشور عراق هم مرز است. این استان با وسعتی معادل 23/668 کیلومتر مربع نوزدهمین استان کشور از لحاظ مساحت است و براساس سرشماری سال 1355 جمعیت آن معادل 714/030/1 نفر بود.

کرمانشاه اوایل انقلاب قهرمان‌شهر و سپس باختران نام گرفت اما در سال 1373 به نام سابق خود تغییر یافت. مجاورت با جلگه باستانی بین النهرین و بغداد و همچنین وجود منابع غنی نفت و گاز اهمیت خاصی به این داستان بخشیده است. این ناحیه به دلیل داشتن مناطق خوش آب و هوا از گذشته‌های دور برای ییلاق و گردش مورد توجه پادشاهان به خصوص سلاطین ساسانی بوده است.

براساس تقسیمات کشوری، استان کرمانشاه در سال 1355 شامل 5 شهرستان از جمله اسلام‌آباد غرب، پاوه، و اورامانا ت، کرمانشاه، سنقر و کلیایی و قصر شیرین بوده و در همین سال بالغ بر 714/030/1 جمعیت داشته است. در دوران دفاع مقدس همه شهرستان‌های استان درگیر جنگ شدند اما شهرستان‌های گیلان غرب با جمعیت 436/36 نفر جمعیت، سر پل ذهاب با جمعیت 878/60 و قصر شیرین با 397/52 نفر چمعیت بیش از همه و به طور مکرر و مستقیم هدف حملات سنگین و بمباران‌های ارتش عراق قرار گرفتند.

در آستانه بحران

صدای انقلاب از رادیو ملی ایران در 22 بهمن 1357 خبر پیروزی انقلاب را نوید می‌داد. مردم از به ثمرنشستن خون شهدایشان غرق در شادی بودند. فروپاشی نظام شاهنشاهی به همان میزان که موجب شادی مردم شده بود، تزلزل، تردید. نگرانی را در نیروهای شهربانی، ژاندارمری و امنیتی ایجاد کرده بود. نیروهای دولتی نیز از فروریختن دژهای نظام شاهنشاهی پهلوی، در بهت و شوک و نگرانی به سر می‌بردند.

انقلابیون و مردم شهر به سمت مراکز شهربانی و هنگ ژاندارمری حرکت می‌کردند. این مراکز که در روزگاری نه چندان دور محل خوف و وحشت و سرکوب بودند، بدون کوچک‌ترین واکنش مأموران به تصرف درآمدند و در اختیار انقلابیون و مردم قرار گرفتند. هنوز صدای ناله‌های جوانان انقلابی زیر ضربه‌های باتوم و شکنجه مأموران ساواک شنیده می‌شد و حس انتقام درون بعضی از جوانان شعله می‌کشید. جای‌جای این مراکز، زیرزمین‌ها و بازداشتگاه‌هایش خاطرات تلخی را در اذهان یادآوری می‌کرد.

اخبار و شایعات ناامید کننده به وسیله رادیوهای بیگانه و وابسته به گروه‌های ضد انقلاب به سرعت در بین مردم پخش می‌شد. جو شهرها، روستاها و نوار مرزی قصر شیرین به قدری متشنج بود که مدافعان انقلاب و مردم برای اجرای فعالیت‌های انقلاب و معمولی احساس امنیت نمی‌کردند. حمله به منازل افراد انقلابی، غارت اموال و قتل آنان، حمله به مراکز نظامی و فرهنگی، ایجاد کمین در جاده‌های مواصلاتی، گروگان‌گیری، سرقت احشام و دام‌های چوپانان و انتقال آن‌ها به آن سوی نوار مرزی به سهولت و با حمایت و چشم‌پوشی مرزداران عراق از دیگر اقداماتی بود که انجام می‌گرفت و موجب ناامنی شده بود. اخبار این قبیل اقدامات که عوامل ضد انقلاب و برخی مردم فریب خورده با سرعت در منطقه مرزی استان کرمانشاه پخش می‌کردند رعب و وحشت را میان مردم چند برابر می‌کرد.

پس از پیروزی انقلاب، شهر سر پل ذهاب نیز همچون بعضی از شهرهای مرزی استان کرمانشاه، دستخوش حوادث ناگواری شد. در جریان انقلاب، چماقداران طرفدار حکومت شاهنشاهی بارها به این شهر حمله کرده و به قتل مردم و غارت اموال آنان پرداخته بودند. بعد از پیروزی انقلاب نیز سر پل ذهاب تحت تأثیر همان گروه‌های مخالف انقلاب قرار گرفت. این گروه‌ها با سوء‌استفاده از شرایط ایجاد شده پس از سقوط رژیم شاهنشاهی، میدان شاه در بخش غربی شهر را به بازار خرید و فروش انواع و اقسام اسلحه و مهمات تبدیل کرده‌اند. انواع سلاح‌هایی سازمانی از قبیل کلاشینکف، قناسه و... که با همکاری مرزداران عراقی وارد سر پل ذهاب می‌شد در همین بازار به فروش می‌رسید.

دولت موقت و بحران‌های مناطق کردنشین

پس از پیروزی انقلاب اسلامی نابسامانی اوضاع سیاسی و آشفتگی قوای نظامی ایران زمینه بروز بحران‌های داخلی را به ویژه در مناطق مرزی شمال غرب، غرب و جنوب کشور فراهم کرد. در چنین وضعیتی فعالیت گروه‌های ضد انقلاب و تجزیه‌طلب با عنوان خلق کرد و با هدف ایجاد خودمختاری در مناطق کردنشین در مجاورت کرمانشاه موجی از ناامنی را به دنبال داشت. همچنین فعالیت سلطنت‌طلبانی چون بختیار، اویسی، پالیزبان و سردار جاف در دشت ذهاب، کرند و قصر شیرین امنیت را سلب کرده بود. علاوه بر این پشتیبانی و حمایت عراق از اقدامات و فعالیت‌های نیروهای ضد انقلاب و اجرای عملیات‌های نفوذی، اطلاعاتی و ایذایی نا امنی را در مناطق مرزی دامن می‌زد. بحران در مناطق کردنشین به ویژه استان‌های کردستان و آذربایجان نیز در حال توسعه بود.

کتاب «دست‌های خالی، پاهای خونین» درباره تاخت و تازهاب ضد انقلاب و ارتش عراق در قصر شیرین، سر پل ذهاب و گیلان غرب، به تألیف اسدالله احمدی، توسط مرکز اسناد وتحقیقات دفاع مقدس چاپ و منتشر شده است.