دولت در مهار تورم مردود شد / ایران بالاترین تورم مواد غذایی را دارد

شعار سال از جمله مطالبات دائمی رهبری است که در سال‌های گذشته نیز به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم به آنها اشاره کرده‌اند، اما انتخاب آن برای امسال به‌دلایل متعدد و شرایط و اوضاع ویژه کشور نشان‌دهنده اولویت‌دار شدن آن است. به‌عقیده کارشناسان این شعار باید با برنامه‌های اجرایی و عینی همراه باشد؛ در غیر این صورت وضعیت اقتصادی سال1402 اگر بدتر از سال 1401 نباشد، بهتر نخواهد بود. حال فرصتی دوماهه باقی است تا میزان تحقق شعار سال توسط دولت سیزدهم موردبررسی دقیق قرار گیرد، با این حال با آمارهای موجود نیز می‌توان عملکرد دولت را در تحقق شعار سال بررسی کرد.

وعده‌هایی که هیچ‌گاه محقق نشد

در ابتدا بهتر است سری به چند وعده رئیس‌جمهوری پیش از انتخابات بزنیم. یکی از شعارها، رساندن تورم به نصف میزان فعلی و پس از آن، تک‌رقمی کردن تورم بود که براساس آن سری به آمار تورم سال 1400 می‌زنیم. براساس آمارهای مرکز آمار تورم سالانه سال 1400، حدود 40.2 بود و تورم سالانه سال 1399 نیز 36.4 درصد. شعار بعدی دولت سیزدهم، رفع وابستگی کالاهای اساسی و سفره مردم به نرخ ارز بود، اما گزارش‌ها حاکی از آن است که در طول این مدت، قیمت‌ها به‌دلیل گرانی نرخ دلار روند افزایشی عجیبی به‌خود گرفته‌اند. شعار بعدی، متناسب‌سازی حقوق مردم با تورم بود. این در حالی است که به‌تازگی عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: افزایش 18 درصدی حقوق کارمندان دولت درسن نیست، زیرا براساس قانون نظام جامع تامین اجتماعی میزان افزایش حقوق باید مطابق با تورم باشد. مگر تورم 18 درصد است که دولت میزان افزایش حقوق کارمندان را 18 درصد در نظر گرفته است؟

باتوجه به وعده‌های رئیس‌جمهوری که هیچ یک محقق نشد، بد نیست سراغ اقدامات دولت سیزدهم برای تحقق شعار سال 1402 برویم. گفتنی است تیر 1402 در ششمین جلسه شورای اقتصاد امسال گزارشی از عملکرد 3ماهه دستگاه‌های اجرایی مختلف در راستای مصوبه تحقق شعار امسال شامل تحلیل وضعیت شاخص‌های کلی اقتصاد، آخرین وضعیت تورم در 3 ماه نخست سال به‌ویژه کاهش تورم نقطه به نقطه نسبت به مدت مشابه سال قبل، نرخ رشد هدف و عملکرد نقدینگی در چارچوب برنامه پولی سال 1402 و تحولات نرخ رشد دوازده‌ماهه نقدیندگی ارائه شد. در این جلسه اهم اقدامات انجام‌شده نوزده‌بندی در زمینه مهار تورم و رشد تولید و تنظیم برنامه جامع تامین مالی توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی با همکاری سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی تشریح شد. میزان سرمایه‌گذاری موردنیاز برای تحقق رشد اقتصادی هدف‌گذاری شده و ظرفیت تامین مالی کشور، برنامه عملیاتی کاهش شکاف سرمایه‌گذاری موردنیاز، اقدامات بانک مرکزی به‌منظور اجرای فرآیند حل و فصل برای بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی قرارگرفته در طبقه ناسالم و غیرقابل بازسازی، اقدامات بانک مرکزی به‌منظور بهبود نسبت کفایت سرمایه بانک‌ها و موسسات مالی اعتباری غیربانکی، اقدامات وزارت اقتصاد برای افزایش سرمایه بانک‌ها از جمله اقدامات انجام‌شده در راستای برنامه مهار تورم و رشد تولید است. از دیگر اقدامات برنامه مهار تورم و رشد تولید دولت می‌توان به اقدامات بانک مرکزی به‌منظور کنترل ماهانه ترازنامه بانک‌ها و اصلاح سقف تسهیلات، اقدامات بانک مرکزی به‌منظور تدوین دستورالعمل و اعطای مجوز به بانک‌ها برای انتشار اوراق، تسهیل دسترسی عموم جامعه به تسهیلات بانکی، برنامه مدیریت پایه پولی، شناسایی پروژه‌های دارای بازدهی و ارزآوری، اصلاح سازکارهای گمرکی و برنامه جذب منابع سرمایه‌گذاری خارجی اشاره کرد. این گزارش‌ها آخرین باری بود که دولت سیزدهم سعی کرد در آن از اقدامات صورت‌گرفته برای تحقق شعار سال صحبت کند.

نگاه وزیر اقتصاد به تورم

پس از مرور وعده‌های دولت سیزدهم به مرور برخی از اظهارنظرها در زمینه مهار تورم، بپردازیم.

احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی - اسفند 1401: نرخ تورم در 1402 با اقدامات بانک مرکزی و دولت نسبت به امسال کاهش پیدا خواهد کرد.

احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی - مرداد 1402: براساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران، تورم بعد از یک دوره 14ماهه به کانال 30 درصد بازگشته است. نخستین عامل اساسی کاهش تورم، کاهش تدریجی نرخ رشد نقدینگی از ابتدای دولت تاکنون بوده است. احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی - شهریور 1402: با فرض اینکه ارز‌های آزادشده به بانک مرکزی کمک می‌کند تا امسال را به جهت نوسان ارزی مدیریت کند، به‌نظر می‌رسد اسفند را با تورمی حدود 40 درصد به پایان می‌بریم.

احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی - آذر 1402: تورم کالاها در 8 ماهه امسال با 2 سال قبل کاهشی شده و نوید می‌دهد روند متفاوتی از سیاست‌های کنترل تورم را تجربه می‌کنیم. دولت سعی کرده به موتورهای تورم‌زا حمله کند و به ثبات نرخ ارز نیز بپردازد.

ایران دارای بالاترین تورم اسمی و واقعی مواد غذایی

در شرایطی که مردم اثرات کاهش تورم را در نرخ مواد غذایی حس نمی‌کنند، قادری، عضو کمیسیون برنامه و بودجه در مرداد 1402 گفت: درست است که تورم بالا داریم، اما روند نرخ کاهشی است و عملکردها هم همین را نشان می‌دهد. باتوجه به شعارهای دولت و ادعای کاهش تورم و کنترل بازار، بد نیست به بررسی نرخ برخی از مواد غذایی و تغییرات آنها نسبت به سال گذشته بپردازیم.

گفتنی است موسسه مطالعات پژوهش‌های بازرگانی گزارشی تحت عنوان «تورم مواد غذایی و تجربه سیاست‌گذاری کشورها» منتشر کرده که نشان می‌دهد ایران جزو 10 کشوری است که در فاصله زمانی مارس 2022 تا مارس 2023 بالاترین تورم اسمی و واقعی مواد غذایی را داشته‌اند. بر این اساس، در مدت یادشده ایران بعد از لبنان، زیمبابوه و آرژانتین بیشترین تورم اسمی مواد غذایی را به خود اختصاص داده که معادل 73 درصد بوده است. قبل از ایران، به ترتیب لبنان، زیمبابوه و آرژانتین با تورم 261، 128 و 107 درصدی، بیشترین تورم اسمی مواد غذایی را در بین کشورها داشته‌اند.

فروردین؛ تورم سالانه کالاهای خوراکی 75.9 درصد

در فروردین سال جاری نرخ هر کیلوگرم گوشت گوسفند به طور میانگین 450 هزار تومان، هر کیلو گوشت گوساله به طور میانگین 390 هزار تومان، هر کیلو گوشت گرم مرغ بین 63 تا 70 هزار تومان، تن ماهی 27 تا 50 هزار تومان، ماکارانی 700 گرمی 17 تا 24 هزار تومان، رب گوجه فرنگی 35 تا 45 هزار تومان، شیر بطری کم‌چرب 18 تا 23 هزار تومان، هر کیلو برنج هاشمی 115 تا 130 هزار تومان، برنج هندی کیسه 10 کیلویی دولتی 390 تا 470 هزار تومان، لوبیا چیتی 900 گرمی 78 هزار تومان، عدس 900 گرمی 65 هزار تومان، لوبیا قرمز 900 گرمی 67 هزار تومان و روغن مایع 1.8 لیتری حدود 115 تا 360 هزار تومان و هر شانه تخم‌مرغ 82 تا 110 هزار تومان بوده است. حال نگاهی به نرخ برخی از کالاها در فروردین 1401 داریم؛ گوشت گوسفند کیلویی 180 هزار تومان، گوشت گرم مرغ بین 37 هزار و 500 تا 40 هزار تومان، لوبیا چیتی 900 گرمی 58 هزار تومان، هر کیلو برنج هاشمی 65 تا 90 هزار تومان، هر شانه تخم‌مرغ 55 تا 65 هزار تومان. براساس اعلام مرکز آمار، تورم سالانه فروردین 1402 برای کالاهای خوراکی‌ها 75.9 درصد است.

تیر؛ تورم سالانه کالاهای خوراکی 67.6درصد

در تیر سال جاری نرخ هر کیلوگرم گوشت گوسفندی به‌طور میانگین 585 هزار تومان، هر کیلو گوشت گوساله به طور میانگین 390 هزار تومان، هر کیلو گوشت گرم مرغ بین 97 هزار 800 تومان، تن ماهی 58 تا 82 هزار تومان، ماکارانی 700 گرمی 17 تا 24 هزار تومان، رب گوجه فرنگی 39 تا 45 هزار تومان، شیر بطری کم چرب 25 هزار تومان، هر کیلو برنج هاشمی 110 هزار تومان، لوبیا چیتی 900 گرمی 78 هزار تومان، عدس 900 گرمی 59 هزار تومان، لوبیا قرمز 900 گرمی 64 هزار تومان و روغن مایع 1.8 لیتری 368 هزار تومان و هر شانه تخم‌مرغ 99 هزار تومان بوده است. این در حالی است که در تیر 1402 تاثیر شوک جراحی اقتصادی و حذف ارز 4 هزار و 200 تومانی پس از یک سال از بازار کاملا خارج شده است. حال نگاهی به نرخ برخی از کالاها در تیر 1401 داریم؛ هر کیلوگرم گوشت گوسفندی به‌طور میانگین 200 هزار تومان، گوشت گرم مرغ بین 60 تا 65 هزار تومان، لوبیا چیتی 900 گرمی 65 هزار تومان، هر کیلو برنج هاشمی 75 تا 115 هزار تومان و هر شانه تخم‌مرغ 70 تا 97 هزار تومان. براساس اعلام مرکز آمار، تورم سالانه تیر 1402 برای کالاهای خوراکی 67.6درصد است.

مهر؛ تورم سالانه کالاهای خوراکی 55.9 درصد

رصد نرخ برخی از کالاها در مهر 1402 نشان می‌دهد هر کیلوگرم گوشت گوسفندی به‌طور میانگین با نرخ 316 هزار تومان، هر کیلو گوشت ران گوساله به‌طور میانگین 570 هزار تومان، هر کیلو گوشت گرم مرغ بین 85 تا 87 هزار تومان، تن ماهی 58 تا 89 هزار تومان، ماکارانی 700 گرمی 24 هزار تومان، رب گوجه فرنگی 45 تا 60 هزار تومان، شیر بطری کم‌چرب 25 هزار تومان، هر کیلو برنج هاشمی 88 هزار تومان، برنج پاکستانی کیلویی 39 هزار تومان، لوبیا چیتی 900 گرمی 78 هزار تومان، عدس 900 گرمی 63 هزار تومان، لوبیا قرمز 900 گرمی 72 هزار تومان و روغن مایع 1.8 لیتری 368 هزار تومان، هر شانه تخم‌مرغ 99 تا 130 هزار تومان به فروش می‌رسید.

حال نگاهی به نرخ برخی از کالاها در تیر 1401 داریم؛ گوشت گوسفندی به‌طور میانگین کیلویی 227 هزار تومان، گوشت گرم مرغ بین 65 تا 70 هزار تومان، لوبیا چیتی 900 گرمی 65 هزار تومان، هر کیلو برنج هاشمی 75 تا 90 هزار تومان، تخم‌مرغ (هر شانه) 80 تا 90 هزار تومان. براساس اعلام مرکز آمار، تورم سالانه مهر 1402 برای کالاهای خوراکی 55.9 درصد است.

آذر؛ تورم سالانه کالاهای خوراکی 50.8 درصد

در آذر 1402 نرخ هر کیلوگرم گوشت گوسفندی به‌طور میانگین 316 هزار تومان، هر کیلو گوشت ران گوساله به‌طور میانگین 470 هزار تومان، هر کیلو گوشت گرم مرغ بین 87 هزار و 500 تومان، تن ماهی 79 تا 139 هزار تومان، ماکارانی 700 گرمی 27 هزار تومان، رب گوجه فرنگی 45 تا 60 هزار تومان، شیر بطری کم‌چرب 26 هزار تومان، هر کیلو برنج هاشمی 90 تا 120 هزار تومان، برنج پاکستانی کیلویی 39 هزار تومان، لوبیا چیتی 900 گرمی 78 هزار تومان، عدس 900 گرمی 89 هزار تومان، لوبیا قرمز 900 گرمی 109 هزار تومان و روغن مایع 1.5 لیتری 91 هزار و 900 تومان، تخم‌مرغ (هر شانه) 99 تا 119 هزار تومان بود. حال نگاهی به نرخ برخی از کالاها در آذر 1401 داریم؛ هر کیلوگرم گوشت گوسفندی به‌طور میانگین 240 هزار تومان، گوشت گرم مرغ بین 48 تا 51 هزار تومان، لوبیا چیتی 900 گرمی 60 هزار تومان، هر کیلو برنج هاشمی 80 تا 140 هزار تومان، هر شانه تخم‌مرغ 89 تا 115 هزار تومان. براساس اعلام مرکز آمار، تورم سالانه آذر 1402 برای کالاهای خوراکی 50.8 درصد است.

سخن پایانی

در این گزارش تنها به بررسی تورم کالاهای خوراکی در سال 1402 با شعار مهار تورم و رشد تولید پرداختیم. هرچند از فروردین امسال نرخ تورم کاهشی بوده و از 75.9 به 50.8 درصد در آذر رسیده، اما طی همین مدت تورم گوشت قرمز و سفید از 71.7 درصد در فروردین به 90 درصد در آذر 1402 رسیده که حاکی از افزایش نرخ شدید این کالای مهم در سبد خانوار و حذف آن از سفره شهروندان است. حال بر نیست مسئولانی که معتقدند کاهش نرخ تورم رخ داده و در پی آن قیمت‌ها در بازار کنترل شده، وقتی بگذارند و به ریز آمارها سری بزنند تا متوجه حذف کالاهای بسیاری از سفره شهروندان شوند. در کل می‌توان کارنامه دولت برای کنترل تورم کالاهای خوراکی در سال مهار تورم و رشد تولید را مردود اعلام کرد.