دو دیدگاه درباره شیوه مدیریت جنگ توسط بنی‌صدر

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، صبح روز شنبه 17 مهرماه 1400 منابع خبری اعلام کردند که سیدابوالحسن بنی‌صدر نخستین رئیس جمهور کشورمان در سن 88 سالگی در بیمارستان سالپتریه پاریس درگذشت. به همین مناسبت مروری به رویکرد او پیرامون جنگ تحمیلی در زمانی که فرماندهی کل قوا را عهده دار بود، خواهیم داشت. دوران 17 ماهه ریاست جمهوری بنی‌صدر یکی از پرحادثه‌ترین دوران‌های انقلاب اسلامی ایران است. وقایعی که در آن چند ماه رخ داد منجر به این شد تا در خردادماه سال 1360 عدم کفایت سیاسی وی توسط مجلس به تصویب برسد و امام خمینی (ره) هم آن را تأیید کنند. سرلشکر سید یحیی صفوی دستیار و مشاور عالی مقام معظم رهبری، با بیان خاطره‌ای درباره دیدگاه بنی‌صدر به تهاجم ارتش بعث عراق به کشورمان معتقد است: حدود یک ماه پیش از آغاز جنگ و قبل از اینکه ارتش عراق ارتفاع میمک را بگیرد، جلسه شورای عالی دفاع در کرمانشاه به ریاست بنی‌صدر، رئیس جمهور و فرمانده کل قوا تشکیل شد. در این جلسه آقای رجایی، نخست وزیر، سرهنگ فکوری وزیر دفاع و فرمانده نیروی هوایی ارتش، فلاحی رئیس ستاد مشترک ارتش و ظهیرنژاد فرمانده نیروی زمینی ارتش حضور داشتند. جلسه در ستاد لشکر 81 زرهی کرمانشاه تشکیل شد. از سپاه هم، محمد بروجردی، فرمانده سپاه غرب کشور، بنده در سمت فرماندهی عملیات سپاه کردستان و ناصر کاظمی شرکت داشتیم. سرگرد صیاد شیرازی و یکی دو نفر دیگر از عزیزان ارتش هم در جلسه بودند. جناب صیاد شیرازی و من گزارشی دادیم و گفتیم عراق قصد حمله به ایران را دارد. بعد از اینکه نظرهای‌مان را دادیم، آقای بنی‌صدر حرف‌های ما را رد کرد. من هنوز در حافظه‌ام باقی مانده است که ایشان گفت: «شما پاسدار‌ها اصلا می‌دانید جنگ چطور اتفاق می‌افتد؟ باید موازنه قوا بین آمریکا و شوروی به هم بخورد تا جنگ شود.» ایشان نظام دو قطبی را کلاسیک تعریف کرد و معتقد بود برای شروع جنگ باید موازنه میان دو قطب جهان به هم بریزد. یکی از فرماندهان محترم ارتش که حالا نمی‌خواهم اسم ببرم با اشاره به ناصر کاظمی گفت: «جناب رئیس جمهور! این‌ها توده‌ای هستند که لباس سبز پاسداری را پوشیده‌اند و به بهانه جنگ می‌خواهند از ما سلاح و تجهیزات بگیرند. عراق جرأت نمی‌کند به ایران حمله کند، اگر هم حمله کرد ما دهنش را خرد می‌کنیم.» در آن جلسه جمع‌بندی آقای بنی‌صدر این بود که عراق حمله نخواهد کرد. بعد هم بلند شد و توی منطقه مرزی رفت و آنجا مصاحبه کرد که در روزنامه انقلاب اسلامی هم چاپ شد. گفت: «مردم، من الان در منطقه مرزی هستم و هیچ جنگی نیست! هیچ خبری نیست!» تلویزیون ما هم مصاحبه را پخش کرد. سپاه به دلیل اطلاعاتی که داشت و آنچه می‌دید می‌دانست که عراق در منطقه غرب کشور آماده حمله به ایران است. حالا جنوب را من خبر ندارم، به هر حال اعلام کردیم، ولی رئیس‌جمهور و عزیزان ارتش که نظامی بودند نپذیرفتند. آن زمان سپاه برای مقابله با ضدانقلاب مأموریت امنیتی داشت و در جنگ هیچ مسئولیتی نداشت. آقای بنی‌صدر گفت: «من به شما دستور می‌دهم امنیت کردستان را برقرار کنید و جنگ را به عهده ارتش بگذارید.» بعد آن اتفاقی افتاد که نباید می‌افتاد و عراق به ایران حمله کرد. این وضع ما بود. (تاریخ شفاهی سرلشکر رحیم صفوی (از سنندج تا خرمشهر)، انتشارات مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس.) همچنین سرلشکر غلامعلی رشید یادآور می‌شود: پس از گسترش تبلیغات و تحرکات مرزی عراق، بنی‌صدر به عنوان فرمانده کل قوا بر طبق بند 3 از اصل 110 قانون‌اساسی موظف بود جلسه شورای عالی دفاع را قبل از آغاز حمله عراق به منظور مقابله با آن تشکیل دهد، اما شورای عالی دفاع یک ماه پس از تهاجم تشکیل جلسه داد. سردار «غلام‌علی رشید» در این رابطه می‌گوید: «.. فرمانده کل قوا باید در 7 ماه قبل از جنگ امورات دفاعی را ساماندهی می‌کرد. فرمانده کل قوای ما شورای عالی دفاع را تشکیل نمی‌دهد. حتی یک رزمایش معمولی انجام نمی‌دهد.» «ابوالحسن بنی‌صدر، درس تجربه، انتشارات انقلاب اسلامی: برلین، 1380، ص 306» / «پژمان پورجباری، مقاله‌ی بنی صدر از ظهور تا سقوط.»