رونق «لایو» در عصر قرنطینه / زندگی اینستاگرامی از کجا آمد؟

بالای پست‌ها؛ جایی که استوری‌های اینستاگرام منتشر می‌شوند؛ این روزها پر از لایوهای دو نفره است. ویدئوهای پخش زنده یک ساعته رونق گرفته‌اند و از سلبریتی‌ها تا متفکرین پای آن می‌نشینند.

خبرگزاری مهر - گروه فرهنگ

شاید شیوه نوین ارتباط از راه دور اولین بار در ایران توسط پیامک باب شد. با پیشرفت زمان و گسترش تکنولوژی ابزارهای ارتباطی، راه های ارتباطی بیشتری برای تسهیل این امر فراهم شد. سایت‌های مختلفی برای ارتباط بین کاربران به وجود آمدند و به زودی طرفداران میلیونی یافتند. اما دوران آنها هم به زودی فرا رسید. فیس بوک و توییتر کم کم تنزل رتبه یافته و جای خود را به نرم افزارهایی مانند وایبر، وی چت، واتس اپ، اسنپ چت، تلگرام و... دادند. با ارتقای سیستم عامل های اندروید و آی او اس در تلفن های همراه؛ امروز هر روزه شاهد معرفی برنامه‌ها و پیام رسان های جدیدی هستیم که خیلی زود روانه بازار می شوند و با استقبال مواجه می‌شوند. اینستاگرام هم یکی از این شبکه هاست که با ارائه آپدیت ها و قابلیت های جدیدی، محبوب دل کاربران زیادی شده است.

روزانه میلیون ها کاربر عکس های خود را در برنامه‌ای به نام اینستاگرام با استفاده از قابلیت‌های مختلف این برنامه به اشتراک می گذارند؛ موارد مورد پسند خود را لایک می کنند و درباره عکس‌ها و مطالب سایرین اظهارنظر می‌کنند. اینستاگرام چند سالی است که به زندگی ایرانی‌ها وارد شده است؛ با فیلتر تلگرام به یکباره رشدی صعودی پیدا می‌کند و حالا در روزگار قرنطینه‌؛ با استفاده مکرر از قابلیتی نه چندان جدید به نام «لایو» به سبد مصرف رسانه‌ای ایرانی‌ها اضافه شده است.

به پخش زنده ویدئو در اینستاگرام لایو می گویند. لایوها در ابتدای بخش استوری‌ها قابل دسترسی هستند. یک کاربر با استفاده از گوشی همراه خود هر زمانی که بخواهد می تواند دوربین را روشن کند و از خود و محیط پیرامون به صورت زنده فیلم بگیرد و همزمان پخش کند تا دیگر کاربران هم قادر به مشاهده همزمان آن باشند. استفاده از این برنامه کاربردی بیشتر به منظور کسب درآمد از راه تبلیغات؛ سرگرمی‌سازی سلبریتی ها و یا دور زدن محدودیت‌ها برای اطلاع‌رسانی رسمی استفاده می‌شود.

اینستاگرام از کجا آمد؟

اینستاگرام یک شبکه اجتماعی است که در سال 2010 توسط کوین سیستروم و مایک کرایگر در محل تولدش یعنی سانفرانسیسکو بینان گذاری شد. اینستاگرام ترکیب دو واژه Instant Camera و Telegram به معنی پیام رسانی فوری از راه عکس و دوربین است. رشد سرسام آور این شبکه تعداد کاربران این نرم افزار را تا آوریل 2012، به بیش از 100 میلیون و تا دسامبر 2014 به 300 میلیون کاربر افزایش داد. برخی از آمارها نیز نشان دهنده کاربران 1 میلیاردی آن تا به امروز است. این نرم افزار از زمان ظهور دو تغییر عمده یافت. تغییر اولیه آن در قالب افزایش و بهبود کارایی و تقویت رابط کاربری صورت گرفت. تغییر دوم آن مربوط به اضافه شدن «استوری» در آوریل سال 2017 بود. این برنامه از ابتدا تا به حال پیوسته در حال بروزرسانی و ارائه قابلیت های جدیدتری است. سیستم عامل اندروید، آیفون، آی پد و آی‌پد تاچ قابلیت پشتیبانی از این نرم افزار را دارا هستند.

آمار کاربران اینستاگرامی در ایران

طبق آخرین آمارگیری سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در سال 1397، تعداد کاربران اینترنت در ایران 74 میلیون و 518 هزار نفر است. در این بین، تعداد کاربران ایرانی اینستاگرام 24 میلیون نفر اعلام شده است. این یعنی 32 درصد ایرانیان کاربران فعال دارای صفحه شخصی در این نرم افزار هستند. کشور آمریکا با 110 میلیون نفر کاربر در رده نخست استفاده از اینستاگرام قرار داد. کشورهای برزیل، هند، اندونزی، روسیه، ترکیه و ژاپن نیز به ترتیب رده های دوم تا ششم را به خود اختصاص داده اند. جایگاه ایران نیز در استفاده از این برنامه پرطرفدار رده هشتم است.

تعداد کاربران اینترنت در ایران 74 میلیون و 518 هزار نفر است. در این بین، تعداد کاربران ایرانی اینستاگرام 24 میلیون نفر اعلام شده است. این یعنی 32 درصد ایرانیان کاربران فعال دارای صفحه شخصی در این نرم افزار هستند

بر اساس بررسی کاربران برتر اینستاگرام در دپارتمان تحلیل داده شرکت پایشگر، 35 درصد کاربران از صفحه های تبلیغاتی استفاده می کنند. صفحات سرگرمی مانند زیبایی و مد فعالیت زیادی در تبلیغات دارند. نزدیک به 47 درصد محتوای صفحات سرگرمی و 76 درصد صفحات مد و زیبایی را مطالب تبلیغاتی تشکیل می دهند. علاوه بر این، آمارها نشان می دهند سهم فالوئرهای صفحات مشاهیر به مراتب بیشتر از تعداد صفحات آنها در بین پیج های مطرح اینستاگرام است. به همان نسبت سهم فالوئرهای صفحات سرگرمی نسبت به تعدادشان در صفحات برتر این نرم افزار کمتر است. دسته مدلها هم که رتبه ششم تعداد صفحات برتر در اینستاگرام را دارند در جدول فالوئرها ارتقاء یافته اند و دارای رتبه چهارم هستند. این موضوع نشان می دهد که مخاطب سلبریتی ها به مراتب بیشتر از صفحات سرگرمی و تبلیغاتی است. مدلها نیز نسبت به سهم تعداد صفحاتشان تأثیرگذاری بیشتری دارند.

قدرت تغییر حقیقت

هر روزه بیش از 100 میلیون عکس در اینستاگرام منتشر می شود. هوشمندی اینستاگرام در تشخیص تمایل زیباانگاری کاربران، این نرم افزار را با فیلترهای مختلف زیباسازی همراه کرده است که به تدریج در حال دگرگون کردن واقعیت هستند.

اگر برای مدتی فیلترهای اینستاگرام غیرفعال شوند احتمالا خیلی از خانه‌ها، غذاها، اندام‌های بدن و قیافه‌های پیشین قابل شناخته شدن نیستند. فیلترهای اینستاگرام، اصلی است که واقعیت ها را پنهان می کند. عکس هایی که یکهویی نیستند و برای گرفته شدنشان مدت ها زمان صرف شده تا به بهترین شکل ویرایش شوند. کاربران به قدری تغییرات روی عکس هایشان اعمال می کنند تا در نهایت به شکل دلخواهشان برسند. از طرفی دست بالای دست بسیار است. بسیاری دیگر هستند که همواره این روش را برای زیباتر دیده شدنشان به کار می گیرند. درنتیجه زنجیره ای از حسادت ها شکل می گیرد و برای کاستن حس حسادت خود سعی می کنند عکس های زیباتری بگیرند. اینجاست که به صرف زمان طولانی برای این کار توجهی نمی کنند و این رقابت پایان ندارد.

اگر برای مدتی فیلترهای اینستاگرام غیرفعال شوند احتمالا خیلی از خانه‌ها، غذاها، اندام‌های بدن و قیافه‌های پیشین قابل شناخته شدن نیستند. فیلترهای اینستاگرام، اصلی است که واقعیت ها را پنهان می کند همه ما با یک جستجو ساده در اکسپلورر اینستاگرام دنیای متفاوتی را شاهد هستیم؛ زندگی هایی با بالاترین سطح ایده آل ها و به اصطلاح لاکچری. افرادی که لباس های شیک و فاخر می پوشند، مرتب و آراسته اند، غذاهای رنگارنگ با ظاهری زیبا می خورند، کمترین نوشیدنی صبحانه شان قهوه است، مدام دنبال تفریح و سفر هستند و سلفی گرفتن. زندگی رویایی که آرزوی خیلی هاست. اما همه اینها مختص زندگی های اینستاگرامی است. هر کسی که این گونه زندگی ها را می بینید با خود می اندیشد که چقدر از زندگی عقب مانده است. دچار حسادت می شود و به هر وسیله و ابزاری متوسل می شود تا خود را به آن شکل بیاراید و زندگی اش را تغییر دهد در نتیجه از واقعیت دورتر و دورتر می شود. غافل از اینکه همه ی این تصاویر فقط یک روی سکه را نشان می دهند. مخرب ترین اثر ایسنتاگرام روی نوجوانان و جوانان است که با مقایسه سبک زندگی خود احساس فاصله بسیاری با زندگی های اینستاگرام می کند. این مقایسه روی روان تاثیر گذاشته و به تدریج سبب افسرگی می شود.

لایوهای جنجال‌ساز کرونایی

تا پیش از شروع قرنطینه در ایران؛ استوری‌ها، پست‌ها و لایوها به ترتیب در مقام پرمخاطب‌ترین بخش‌های این نرم‌افزار ارتباطی بودند. با خانه‌نشین شدن ایرانیاها و وقت‌گذرانی طولانی و پرکسالتی که استوری ها و پست‌ها را زود تمام می‌کرد به یکباره لایوها به شدت روق یافتند.

اولین استفاده جدید از لایو در دوران قرنطینه مربوط به برگزاری هیئت‌های مجازی بود. چند هیئت مشهور و پرطرفدار تهرانی تصمیم گرفتند در چند مناسبت مذهبی پیش رو به جای تعطیل کردن هیئت؛ آن را با مداح برجسته‌شان به صورت زنده از اینستاگرام پخش کنند. رضایت از این شیوه هیئت‌داری و روضه خوانی ظاهرا مطلوب نبود. این هیئت‌های مجازی اینستاگرامی خیلی زود تعطیل شدند و پدیده‌های جدید دینداری در ایران در اینستاگرام پا نگرفتند. هر چند که ژیش از دوران در خانه بمانیم نیز خیلی از هیئت‌های همزمان با برگزاری هیئت اقدام به پخش لایو آن می‌کردند.

این روزها بازار لایوهای اینستاگرامی داغ است. معلمها درس می دهند. چهره های سرشناس هنرنمایی می کنند. خواننده ها آواز می خوانند و حضور افراد کمتر دیده شده آنها را تبدیل به چهره ای پررنگ می کند تا نامشان بیشتر در ذهن ها نقش ببندد. مردم نیز پای گفت و گوی آنها می نشینند و اگر بخش کامنت ها باز باشد، در بحث ها مشارکت می کنند. البته که حضور برخی از سلبریتی ها در این فضا جنجال های بسیاری نیز به پا کرده است و واکنش های زیادی نیز به همراه داشته است.

بیشترین بازدیدکنندگان از لایو سلبریتی ها در روزهای اول قرنطینه مربوط به «بهرام افشاری» بازیگر مجموعه تلویزیونی «پایتخت» است که 145 هزار بیننده داشت و توانست. اما به زودی تتلو خواننده ایرانی و چهره مشهور اینستاگرام در یک حرکت غافل‌گیر کننده با یکی از دخترهای جنجال‌ساز اینستاگرام لایومشترکی گذاشتند. این لایو که در نیمه های شب ساعت 12 و 10 دقیقه صورت گرفته با استقبال فراوانی روبرو شد و یک رکودر جهانی از خود به جای گذاشت:640 هزار بازدیدکننده. این رکورد تتلو سر و صدای بسیاری نیز به همراه داشت؛ تتلو رکورد لایو بسیاری از سلبریتی های آمریکایی و فوتبالیست ها از جمله کریستیانو رونالدو را شکست.

یکی دیگر از مهمترین لایوهای پخش شده چند شب گذشته که واکنش های زیادی هم در پی داشت مربوط به لایو حسن آقامیری، روحانی خلع لباس شده و واعظ مشهور و فعال در شبکه های اجتماعی، با احلام، خواننده ایرانی مقیم امارات، است. احلام که ظاهرا به احترام حسن آقامیری در این لایو با پوشش روسری ظاهر شده بود همراه با او در اینستاگرام ارتباط زنده برقرار کرده و بخشی از یک آهنگ را با یکدیگر هم خوانی کردند. عده ای انتقادات تند و تیزی به اقدام وی کردند. در مقابل، عده ای دیگر نیز این حرکت او را ستوده و از جنبه های مثبت حرکت او مطالبی را عنوان کردند. به اعتقاد برخی هم، لایو آنها بیشتر شبیه مصداق همزیستی مسالمت آمیز بود.

ماجرای لایو حسن آقامیری فقط به لایو با احلام ختم نشد. بلکه اوبه تازگی نیز لایو دیگری برای اولین بار با حسین تهی، خواننده رپ گرفته است.

با مشاهده استقبال از لایوها در دوران قرنطینه به تدریج تعداد آن‌ها در حال اقزایش است و از سلبریتی‌های همیشه توجه جلب کن تا اندیشکده‌های دینی و تحلیلی؛ شب‌ها برنامه‌های گفتگویی برای ایرانی‌های در خانه مانده ای که پایتخت‌شان هم تمام شده است می‌گذارند.

هم اکنون دایره لایوهای اینستاگرام به هیچ مرز سنی، جنسی، ایدئولوژیک و مذهبی، سازمانی یا مستقل و... محدود نمی‌شود. از لایوهای دوستان با مخاطبی که به تعداد انگشتان دست نمی‌رسد تا لایوهای چند ده هزارتایی که سلبریتی‌ها یک پای آن هستند. هم اکنون دایره لایوهای اینستاگرام به هیچ مرز سنی، جنسی، ایدئولوژیک و مذهبی، سازمانی یا مستقل و... محدود نمی‌شود. از لایوهای دوستان با مخاطبی که به تعداد انگشتان دست نمی‌رسد تا لایوهای چند ده هزارتایی که سلبریتی‌ها یک پای آن هستند.

لایو تبدیل به ابزار پرمخاطبی در فضای مجازی ایرانی‌ها شده است و حالا همه در حال استفاده از این مزیت فضای مجازی برای جلب کردن بیشتر مخاطب و همین طور رساندن صدای خود به عده بیشتری از آدم‌ها هستند. اینستاگرام با به وجود آوردن این ابزار تعامل بی‌واسطه و مستقیم یک بار دیگر از شبکه‌ها و رسانه‌ها و نرم‌افزارهای مشابه پیش افتاده است و از 8 شب به بعد بازار لایوهای ایسنتاگرامی داغ می‌شود. لایو امکان کامنت‌گذاری دارد. کامنت‌هایی که ممکن است در همان زمان توسط لایودهنده خوانده شود و جواب داده شود و به این ترتیب یک تعامل واقعی دوطرفه اتفاق بیفتد. ارتباطی که شیوه تعاملی‌تر از آن در ارتباط‌های فضای مجازی ظاهرا دیگر میسر نیست. لایوهای ایسنتاگرام احتمالا در دوره بعد از قرنطینه هم رونق به دست آمده را حفظ خواهند کرد. این تعامل به دوران کرونا منحصر نخواهد شد و لایو در حال تبدیل به یک ارتباط رسانه‌ای دو طرفه و هیجان برانگیز است. بدون هیچ کنترل و محدودیت رسانه‌ای (تنها یک ساعته بودن زمان) آدم‌های روبروی یکدیگر می‌نشینند و بدون هیچ گونه محدودیت فرمی و محتوایی درباره هر آنچه می‌خواهند صحبت می‌کنند. امکانی که در رسانه‌های رسمی حتی قابل‌تصور نیز نیست.

رسانه‌های رسمی دوباره با رقیب سرسختی مواجه شده‌اند و دوباره به زحمت زیادی افتاده‌اند تا مشتریان همیشگی شب‌هنگام خود را حفظ کنند. تلویزیون فعلا به «نون. خ» امیدوار است؛ رادیو به پخش گفتگوها و موسیقی‌های شبانه و دیگر شبکه‌های مجاتزی نیز به بحث و گفتگوهای شکل گرفته زیر پست‌ها. اما اینستاگرام زودتر از همه فکر کرده است و فعلا در حال بردن سود زودتر فکر کردن ش است.