سرود صاحب شهر شد / معضل پلی بک گریبان سرود را گرفته است
امین صافی‌زاده مدیر مجموعه «شهر سرود» معتقد است که گروه‌های سرود به شدت نیازمندِ آموزش‌های تخصصی دارند تا بتوانند اجراهایشان را به صورت زنده و با کیفیت روی صحنه ببرند.
خبرگزاری تسنیم - سرود یکی از اتفاقات هنری در کشور ماست که حضور پررنگی در طول دوران انقلاب اسلامی داشته است. سرودهای دوران انقلاب و سرودهایی که در طول هشت سال دفاع مقدس ساخته و پخش شد، برای همیشه در حافظه شنیداریِ ایرانیان ثبت شده‌اند. سرود جریانی هنری اجتماعی است که مختصِ دوران خاصی نیست و می‌تواند تا همیشه کارایی داشته باشد. اهمیت سرود، هنگامی نمایان می‌شود که متوجهِ تاکیدات مقام معظم رهبری در پرداختن به آن باشیم. با این حال مشکلات و انتقاداتی هم به جریان سرود در کشورمان وجود دارد. از جمله مهمترین انتقادها در این زمینه، کیفیت پایینِ اغلبِ سرودها و نگاهِ غیرحرفه‌ایِ گروه‌ها به این مقوله است. بسیاری از گروه‌های سرود، اجراهایشان را به صورت پلی‌بک به صحنه می‌برند و مهمترین دلیل این مسئله، عدمِ تربیتِ حرفه‌ایِ نوجوانانِ عضو گروه‌های سرود است. یعنی بیشتر اعضای گروه‌های سرود، آموزش‌های لازم در زمینه خواندن، سُلفژ و صداسازی را پشت سرنگذاشته‌اند. از سوی دیگر نداشتن متولیِ متمرکز برای سرود، گاهی موجبِ موازی‌کاری و هدررفتِ بودجه‌ها شده است.
حالا مرکز آوای انقلاب اسلامی یا همان «ماوا» تصمیم به تاسیس مجموعه‌ای با عنوان «شهر سرود» گرفته است. مجموعه‌ای که می‌تواند به بالارفتن کیفیتِ سرود در کشور کمک کند و از سوی دیگر به متولی مهمی در این حوزه تبدیل شود. برای آشنایی بیشتر با مجموعه «شهر سرود» پای صحبت‌های امین صافی‌زاده نشستیم تا برنامه‌هایشان برای این مجموعه را جویا شویم و از سوی دیگر چالش‌ها و آسیب‌های موجود در عرصه سرود را با او در میان بگذاریم. در ادامه حاصل گفت‌وگو با امین صافی‌زاده مدیر شهر سرود را می‌خوانید:
شهر سرود فعالیت‌هایش را در زیرمجموعه مرکز آوای انقلاب اسلامی - «ماوا» آغاز کرده است. چرا عنوان «شهر سرود» را برای این مجموعه انتخاب کرده‌اید؟
مرکز آوای انقلاب اسلامی یا همان ماوا، چندین سال است که به صورت تخصصی در زمینه سرود در حال فعالیت است و یکی از مجموعه‌های دغدغه‌مند بوده که رسیدگی به امور سرود؛ از جمله ارکان سرود، گروه‌های سرود و عوامل تولید قطعات سرودی برای این مجموعه موضوعیت داشته است. از سوی دیگر به مضامین و محتواهایی پرداخته که در راستای اهداف انقلاب اسلامی باشد.
سرود ژانری موسیقایی است که گفتمان دارد و راهبردی و کاربردی است و صرفا جنبه سرگرمی ندارد. طبق بیانات مقام معظم رهبری، رسیدگی درست به فضای سرودی کشور را برای خودش لازم دانست و از این رو ضرورت داشت که تشکیلات سازمان دهی شده‌ای تشکیلات سرودی را دنبال کند.
این اتفاقات دست به دست هم داد تا ما به این نتیجه برسیم که تشکیلاتی با عنوان «شهر سرود» را شکل دهیم. «شهر سرود» جامعه‌ی سرودی هست که شهروندانی دارد و این شهروندان تشکیل دهنده این شهر سرود خواهند بود. از نظر سازمانی در این شهر، شهروندان درجه یک و دو و سه را خواهیم داشت.
شهروندان درجه یک عوامل اصلی سرود مانند اعضای گروه‌ها، مربی سرود و سرپرست گروه‌ها و حتی مربیِ پرفورمنس هستند. عواملی مانند تنظیم‌کننده، آهنگساز و شاعر شهروندان درجه دو را تشکیل می‌دهند. خانواده سرودی‌ها که همراهان اصلی اجراهای سرودی هستند و نوجوانان‌شان را برای حضور در برنامه‌ها و تجمع‌ها همراهی می‌کنند؛ شهروندان درجه سه را تشکیل می‌دهند.
این تعریف کلی شهر سرود است. ما براساس همین تعریف، نقشه راهی برای این مجموعه تعریف کرده‌ایم. نکاتی که ما روی آن تاکید داشتیم این بود که بتوانیم از تمام ظرفیت‌های کشور استفاده کنیم و فقط روی تهران متمرکز نباشیم. ما به تازگی برنامه تلویزیونی استعدادیابیِ هماهنگ را تمام کرده‌ایم که دستاوردهای سرودی بسیاری داشت. یکی از این دستاوردها تولید آثاری زیبا بود. از سوی دیگر استعدادهایی به عنوان تکخوان کشف شدند. برنامه هماهنگ به ما ثابت کرد که در تمام نقاط کشور گروه‌های سرود توانمندی داریم. مربیان سرودی داریم که واقعا عاشق هستند و گاهی از هزینه‌های شخصی برای گروه‌های سرود خرج می‌کنند. متاسفانه این استعدادها و توانایی‌ها به علت عدم توجه، در حد همان استان باقی مانده‌اند. شاید اگر بیشتر به این گروه‌ها و استعدادهای پرداخته شود، شاید بسیار بیشتر از این‌ها می‌توانند بدرخشند.
در برنامه هماهنگ با پدیده «میناب» مواجه شدیم که در نقشه کشور ما بخش کوچکی در بندرعباس باشد. اما همین میناب، آنقدر گروه سرود دارد که خودشان به صورت سالانه جشنواره محلی سرود برگزار می‌کنند. حسینه‌ای در میناب دبیرخانه جشنواره‌شان شده و خانه‌های مردم هم محل اسکانِ گروه‌ها است.
در همین برنامه با دکتر نکویی از استان کرمان آشنا شدیم که گروه سرودشان تا مرحله نیمه‌نهایی هم پیش آمد. این گروه از استان کرمان مقام بین‌المللی هم دارد. گروه «کُرال تهران» با سرپرستی آقای نکویی در حد گروه‌هایی مانند بی‌تی‌اس در حال فعالیت است. ما وظیفه داشتیم که زوتر سراغ‌شان برویم و استعدادشان را جلوی قاب دوربین بیاوریم. وقتی ما گروهی به این خوبی داریم، نیازی نیست به گروه‌های خارجی غبطه بخوریم.
هدف اصلی «شهر سرود» پرداختن به تمام توانمندی‌های کشور است. البته که ضعف‌هایی هم در عرصه سرود وجود دارد که شهر سرود به عنوان مرجعِ این بخش و با توجه به ظرفیت‌ها و امکان مالی که دارد، این ضعف‌ها را برطرف کند.
یکی از مباحث اصلی در عرصه سرود، فضای آموزش است. مربیان سرود کسانی هستند که از نظر صنفی، شغلی ندارند و عملا کارشان جهادی است و درآمد خاصی هم از این کار نصیب‌شان نمی‌شود. مربی سرود از جمله کسانی هستند که عاشق کارشان هستند. گاهی منزل مربی سرود محل تمرین سرود است و بخشی از حقوق‌شان را صرف تشکیل گروه‌ها می‌کنند.
"عزیزم حسین" را خدا عزیز کرد و به قلب بچه‌ها نشستالبته برخی از گروه‌های سرود و مربیان‌شان درآمدهای خوبی از راه اجراهای سرودی دارند.
تعداد این گروه‌ها بسیار اندک است و چنین گروه‌هایی بیشتر در تهران هستند. برخی از گروه‌ها آثارشان را به شکلی متفاوت تولید می‌کنند و کارشان را به خوبی معرفی می‌کنند و حتی گاهی آثارشان به شدت دیده می‌شود. اما چنین گروه‌هایی کمتر از پنج درصدِ کل جامعه سرود هستند.
مد نظر ما مربیان عاشقی هستند که برای گروه‌ها وقت می‌گذارند. این مربیان گاهی با نقص در آموزش مواجه هستند؛ یعنی در نُت‌خوانی، سُلفژ و انتخاب صداها آموزش‌های لازم را ندیده‌اند و کارشان بیشتر ذوقی و سلیقه‌ای و گاهی تجربی است.
ما با گروهی مواجه شدیم که بسیار توانمند بودند اما هنگام اجرا، فالش می‌خواندند. ما گاهی مجبور می‌شدیم که تکخوانِ گروه را تغییر دهیم. اگر مربی این گروه آموزش‌های لازم را دیده بود، چنین مشکلاتی در این گروه‌ها به وجود نمی‌آمد.
ضعفی که شما به آن اشاره می‌کنید، سال‌هاست که گریبانِ سرود را در کشورما گرفته است. علت بسیاری از پلی‌بک‌ها در اجراهای سرود همین مسئله‌ی عدمِ آموزش صحیح است. اعضای گروه‌های سرود معمولا آموزش لازم برای درست خواندن و استفاده درست از صدایشان را ندیده‌اند. ما در خبرگزاری تسنیم بارها به این نکته اشاره کرده‌ایم و گفته‌ایم که لازم است گروه‌های سرود، آموزش‌های تخصصی ببینند. حال شما چه برنامه‌ای برای آموزشِ مربیان سرود و اعضای گروه‌ها دارید؟
در شهر سرود بنای ما بر برادری است. ما آمده‌ایم تا به معنای واقعی «جبهه فرهنگی انقلاب» را به تصویر بکشیم و دو هدف بزرگ داریم. ما به شدت از موازی‌کاری پرهیز می‌کنیم؛ یعنی اگر بدانیم که سازمان دیگری مشغول انجام کاری است که مد نظر ماست، بلافاصله ما کارمان را متوقف می‌کنیم. اگر بتوانیم به کمک آن سازمان می‌رویم.
ماوا در گذشته پیش‌قدمِ فعالیت‌هایی شده که در ابتدا با مخالفت‌هایی مواجه می‌شد اما با گذر زمان که آن فعالیت با استقبال مواجه می‌شد، ارگان‌های دیگر هم در همان مسیر قرار می‌گرفتند. امروز اگر کاری انجام دهید و بعد ارگان‌های دیگر سراغ همان کار بیایند، بلافاصله آن کار را متوقف می‌کنید و به سمت فعالیت دیگری می‌روید؟
ما به عنوان نهادی انقلابی، مرکز آوای انقلاب اسلامی هستیم و وظیفه ما ترویج شعاعر فرهنگی است. یعنی کاری انجام دهیم که به درد خانواده‌های ایرانی بخورد. اگر ما آغازگر جریانی باشیم و بعد سازمان دیگری بیاید و آن جریان را ادامه دهد، ما استقبال می‌کنیم. یادم هست که ایده‌ای داشتم درباره یک پکیجِ فرهنگی خاص. تهیه کننده آن پروژه همزمان با سازمان دیگری مشغول کار بود و دست برقضا زودتر از پروژه ما با آن سازمان پروژه دیگری را آغاز کرد که از ایده من استفاده کرده بود. بعدها که با آن تهیه کننده مواجه شدم، از من عذرخواهی کرد که در این پروژه از ایده من استفاده کرده است. من به او گفتم که هدف من ترویج این مسئله بود و تو در پروژه‌ی دیگری این مسئله را انجام دادی و از او تشکر کردم.
پویش «سلام فرمانده» حرکتی مردمی و موفق بود. معتقدم که پشت این پویش اخلاص خاصی بود. حالا درست است که پروپاگاندای رسانه‌ای هم با این پویش همراه شد اما اخلاصی که با این حرکت بود علت موفقیتش شد. اگر دقت کنید مرکز ماوا، قبل از پویش «سلام فرمانده»، پویشِ «عزیزم حسین» را داشت. ما اصلا در این فضا نبودیم که ما اول چنین حرکتی را شروع کرده‌ایم. دیدگاه ما این بود که «سلام فرمانده» و «عزیزم حسین» هر دو مال ما هستند.
ما در چنین شرایطی به دنبال این می‌رویم که فکر و ایده‌ی تازه‌ای را شروع کنیم.
مرکز سرود دفتر موسیقی وزارت ارشاد هم ارگانی است که به طور اختصاصی در زمینه سرود فعالیت می‌کند. شما با این مرکز هم ارتباط دارید؟
ما به شدت به دنبال همسان کردن فعالیت‌هایمان در عرصه سرود هستیم. در «شهر سرود» و در بخش آموزش، فعالیت‌هایمان را به طول کاملا هماهنگ با مرکز سرود وزارت ارشاد پیش می‌بریم. مرکز سرود وزارت ارشاد اقداماتی در زمینه آموزش انجام داده و جلسات مشترکی در این زمینه داشته‌ایم.
این مرکز برنامه‌های آموزشی به صورت تصویری تولید کرده‌اند و با دعوت از استادان عرصه موسیقی، برنامه‌های آموزشی تصویری را تهیه کرده‌اند.
ما برای بحث آموزش به گروه‌های موسیقی برنامه‌ی راهی برای خودمان داریم. تولید محتوای تصویری یکی از مراحل ابتداییِ این کار است و ما به طور حتم به این تولیدات تصویری نیاز داریم.
وزارت ارشاد به همت آقای جلیلی زحمات زیادی کشیده‌اند و ویدیوهای آموزشی با حضور برخی از استادان این حوزه تهیه کرده‌اند. ما برای اینکه موازی کاری نکنیم، این بخش را با مرکز موسیقی وزارت ارشاد پیش خواهیم برد. جلسات متعددی با آقای جلیلی (مسئول دفتر سرود وزارت ارشاد) داشته‌ایم تا آنچه این مرکز تولید می‌کند منطبق با خواسته‌های ما هم باشد. اگر این اتفاق بیافتد ما دیگر در این زمینه کاری انجام نمی‌دهیم و هزینه‌ها را نگه‌میداریم برای اتفاقی تازه‌تر...
مرحله بعدی آموزش گروه‌های سرود، مرحله متوسطه است. در استان‌های محروم که از حداقلِ امکانات و آموزش‌ها برخوردار نیستید، ما در این زمینه ورود می‌کنیم و وورکشا‌پ‌های حضوری برای مربیان سرود در استان‌ها برگزار می‌کنیم و برای این امر هم از استادن شناخته شده استفاده خواهیم کرد.
در مرحله سوم که بخش پیشرفته‌ی آموزش‌ها است، طی اردوی چند روزه با مرکزیت یک استان و با حضور همه مربیان سرود؛ میزبان برگزاری دوره‌ای حرفه‌ای برای مربیان سرود در سراسر کشور هستیم.
امید داریم که با سپری کردن این سه دوره و با آزمون‌هایی که در هر مرحله برگزاری می‌شود، گوهینامه‌هایی به مربیان سرود بدهیم.
بحث آموزشی که مد نظر شما و وزارت ارشاد است، براساس متد آوازی موسیقی کلاسیک غرب است یا براساس آواز ایرانی پیش می‌روید؟
من جزئیاتش را نمی‌دانم و مطمئن نیستم که وزارت ارشاد چه چیزی مد نظرش هست.
شما خودتان در مرحله متوسطه، آموزش موسیقی براساس موسیقی کلاسیک غرب مد نظرتان است یا از مدرسان موسیقی ایرانی استفاده می‌کنید.
ما از آموزش سلفژ و موسیقی غرب نمی‌توانیم پرهیز کنیم. الان اصلی‌ترین ابزاری که در آموزش سلفژ به کار می‌آید، پیانو است و این موسیقی غرب است و نُت‌خوانی براساس آن انجام می‌شود. در مرحله مقدماتی پرهیز از این موضوع اجتناب‌ناپذیر است. مثل این می‌ماند که برای آموزش شنا بگوییم، آب نباشد!
اما در مرحله متوسطه آموزش‌ها، سراغ آواز ایرانی می‌رویم. در اینجا محتوا شکل می‌گیرد. در مرحله متوسطه و پیشرفته بیش از اینکه در فضای آوازخوانی و نُت‌خوان باشیم، تمرکزمان را روی محتوا می‌گذاریم. در مرحله پیشرفته سراغ موسیقی اصیل ایرانی می‌رویم و در اجراها و پرفورمنس‌های تلاش می‌کنیم که آن فضای اصیل ایرانی خودمان را داشته باشم.
«شهر سرود» جایی مجزا از ماواست؟ یا زیرمجموعه ماوا محسوب می‌شود؟
در حال حاضر شهر سرود مرکز آوای انقلاب اسلامی هستیم. بانی و ابداع کننده این ایده و پروژه خودِ مرکز ماوا است. دغدغه اصلی آقای خداپرست به عنوان قائم‌مقام مرکز ماوا و مهدی جعفری مدیر مرکز ماوا این است که سرود متولی داشته باشد. البته ما خودمان را متولی سرود نمی‌دانیم، اما تلاش می‌کنیم که بتوانیم به عرصه سرود کمک کنیم.
ما نمی‌گوییم که متولی هستیم، چرا که وقتی از متولی بودن سخن می‌گوییم عده‌ای صدایشان در می‌آید که شما کی هستی که متولی باشی! این عزیزان تازه یادشان می‌آفتد که آنها هم مسئولیتی داشته‌اند و تا الان خواب بوده‌اند و انجام نداده‌ام. به همین دلیل خودمان را متولی نمی‌نامیم که این دوستان ناراحت نشوند. ما حامی و اسپانسر هستیم و به صورت تخصصی در حوزه سرود فعالیت می‌کنیم.
با وجود «شهر سرود» خود ماوا در حوزه سرود فعالیت خواهد کرد؟
فعالیت‌های مرکز ماوا گسترده است و به سرود خلاصه نمی‌شود. در حوزه موسیقی پاپ اخیرا، قطعه «عشق کوفی» را با صدای مصطفی راغب تهیه کرده است. در بخش موسیقی رپ هم سرمایه‌گذاری‌هایی انجام شده و در زمینه برندسازی مشغول حمایت از برخی از هنرمندان هستیم.
سال گذشته قطعه «حاج قاسم» در ژانر موسیقی رپ تولید و منتشر شد.
از سوی دیگر ژانر مداحی را داریم که کارهایی مانند «شب‌های دلتنگی» و «غروب آدینه» مجموعه‌های به شدت موفقی بودند. پس از این برنامه‌ها بود که «زیر نور ماه» شروع به فعالیت کرد.
ماوا در عرصه سرود فعالیت‌های بسیاری داشته است. گاهی هم دیده می‌شود که در عرصه موسیقی پاپ و دیگر ژانرها هم ورود می‌کند. اما در حوزه موسیقی ایرانی و موسیقی نواحی و به طور کلی موسیقی‌های اصیل، خیلی فعالیت نمی‌کند. این در حالی است که موسیقی‌های اصیل ظرفیت‌های زیادی برای جذب مخاطب دارند. علت این کم‌کاری در این عرصه چیست.
در این بخش کم‌کار بوده‌ایم اما بی‌کار نبوده‌ایم. مرکز ماوا مخاطبانی دارد که همیشه توقع محصولاتی دارند که به شدت دیده شوند و خنثی نباشند. موسیقی اصیل ایرانی هم بخش مهمی از فرهنگ و اصالت ماست. در فضاهایی که ما تولید محتوا داریم، موسیقی ایرانی برای مخاطب ما خنثی به نظر می‌آید.
مخاطب ما انتظار شنیدن اثری مثلا در ژانر موسیقی راک را دارد، نه اثری که آوازی باشد. این مسئله موجب می‌شود که ما در تصمیم‌هایمان به این سمت برویم. کارهای ما به صورت واکنش سریع است.
ما امسال قطعه سحوری را داشتیم که آوازش را سیدمحسن حسینی خوانده بود و بارها هم در صدا و سیما پخش شد. انتشار این کار شاید باعث غافلگیری مخاطبان ما شد.
در برنامه هماهنگ محوریت کار روی موسیقی نواحی بود. در فینال این برنامه قطعاتی از موسیقی گیلان، خراسان، میناب و اهواز اجرا شد. در برنامه هماهنگ توانستیم از موسیقی نواحی به خوبی استفاده کنیم. قصد داریم با همین گروه‌های سرود، کنسرتش را در مهرماه برگزار خواهیم کرد.
نگاه شما را درک می‌کنم که دغدغه جذب مخاطب را دارید و برای این کار بیشتر تمرکزتان روی موسیقی پاپ است. اما نباید از ظرفیت‌های موسیقی ایرانی غافل شد؛ فراموش نکنیم که در همین تیرماه سال جاری کنسرتی با سازهای ایرانی روی صحنه می‌رود و طیِ چندین شب اجرا، 20 هزار نفر به دیدن آن می‌نشینند. یا از سوی دیگر کنسرت علیرضا قربانی برگزار می‌شود که حدود 30 سانس تمدید شد. همه این‌ها نشان‌دهنده ظرفیت‌های موسیقی ایرانی در جذب مخاطب است. در بخش موسیقی نواحی هم گروه‌هایی وجود دارد که مخاطبان بسیاری دارند. شاید نیاز به نگاهی دقیق‌تر در این زمینه وجود دارد تا ماوا بتواند کارهای بزرگی در عرصه موسیقی اصیل هم انجام دهد.
نقد شما را پذیرفتم و حتما روی این مسئله کار می‌کنیم. ولی باید توجه داشته باشیم که ماوا هم ظرفیت‌های محدودی دارد. گاهی گمان می‌شود که ماوا سازمانی عریض و طویل است. اما تشکیلات ماوا در کل 5 تا 10 نفر است. خیلی از این اتفاقات بزرگی که رقم می‌خورد، حاصل لطف و عنایت خدا و اهل بیت است.
ارگان‌های دیگر به طور موازی در عرصه سرود فعالیت می‌کنند. گاهی هم دیده می‌شود که ملودی‌ها کپی است و کیفیت آثار پایین است. از نظر شخص شما، داشتن متولی برای سرود لازم است؟ یا همین رویه کنونی را باید ادامه داد که هر ارگانی می‌تواند در عرصه سرود به فعالیت بپردازد.
به طور حتم سرود به یک متولی نیاز دارد. وقتی سرود مورد توجه خاص مقام معظم رهبری قرار می‌گیرد یعنی از موضوعات اساسی انقلاب است. ما در حال پیگیری هستیم که بتوانیم یک اتحادیه یا یک صنف برای سرود ایجاد کنیم.
یکی از اصلی‌ترین کارهایی که می‌توانیم بکنیم این است که فضای شخصی را کنار بگذاریم تا سازمان‌های مختلف همکاری لازم را با هم داشته باشند. اگر گفت‌وگوی لازم بین سازمان‌ها ایجاد شود، هم موازی‌کاری‌ها حذف می‌شود و هم خدمت به جامعه سرود بیشتر می‌شود.
