سفیر ایران در وین: مانع اصلی احیای برجام فقدان تصمیم‌گیری سیاسی آمریکاست
عباس باقرپور اردکانی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در وین درگفت وگو با مجله سیاسی اقتصادی اتریشی «دیپلماسی و تجارت» به سوالات این رسانه درباره روابط دو جانبه تجاری و اقتصادی دو کشور پاسخ داد.
به گزارش ایسنا، متن این گفت وگو به شرح زیر است: سطح روابط میان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری اتریش چگونه است؟ آیا بهبود این روابط را امکانپذیر می‌دانید؟
ایران و اتریش 164 سال روابط دیپلماتیک دارند. این روابط با امضای نخستین معاهده دوستی بین دو کشور آغاز شد و به دنبال آن به گشایش سفارت اتریش در تهران در سال 1872 و پس از آن، سفارت ایران در وین انجامید. البته روابط ایران و اتریش قدمت طولانی‌تری دارد. مکاتبات رسمی میان سلسله صفویه و سلطنت هابسبورگ‌ها و همچنین تبادل نمایندگان دیپلماتیک بین دو طرف در قرن‌های 16 و 17 نشان می‌دهد که سابقه این روابط به بیش از پنج قرن پیش برمی‌گردد. در قرن نوزدهم روابط دوجانبه ما به ویژه در حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی و علمی توسعه یافت و پس از آن ملت‌های ما روابط محکم و پایداری را ایجاد کرده‌اند. ایران کشوری با منابع طبیعی عظیم، فرهنگ و تمدنی غنی و تاریخی، جاذبه‌های گردشگری شگفت‌انگیز و جمعیتی فرهیخته است. ایران سالیان سال، دومین شریک تجاری اتریش در خارج از اروپا بود و اتریش هم در زمره پنج شریک تجاری برتر ایران قرار داشت. روابط دوجانبه کنونی چندوجهی است. باتوجه به ظرفیت‌های فراوان هر دو کشور در بسیاری از حوزه‌ها، مانعی برای گسترش روابط دوجانبه نیست. فرصت و مزیت بزرگی که ما امکان بهره‌وری از آن را داشته‌ایم، حضور ایرانیان فرهیخته و برجسته ساکن اتریش است. گفته می‌شود بالغ بر 40000 ایرانی در اتریش زندگی می‌کنند که در میان آن ها بیش از دو هزار پزشک و تعداد زیادی از مهندسین، اساتید دانشگاه، محققین، بازرگانان و فعالان دیگر حوزه‌های حرفه‌ای حضور دارند. ما به وجود آنان مفتخریم و مقامات عالی‌رتبه اتریش نیز همواره به نقش برجسته آنان در جامعه اتریش اذعان دارند. از نظر اقتصادی، ایران از فرصت‌های متعددی برای سرمایه‌گذاری در حوزه‌های انرژی، حمل و نقل جاده‌ای و ریلی، کشاورزی، بانکداری و بیمه، گردشگری، پژوهش و فناوری برخوردار است و علاوه‌براین در زمینه علوم نوین از جمله فناوری زیستی، فناوری نانو، زیست پزشکی، هوافضا و دیگر حوزه‌های نوین نیز پیشرفت‌های چشمگیری داشته است. از طرف دیگر ما از اکوسیستمی پیشرفته شامل استارت‌آپ‌های برجسته و فعال برخورداریم. علاوه بر نکات یاد شده، ایران و اتریش به طور مشترک ساختارها و سازوکارهای دوجانبه متعددی را برای تقویت همکاری‌های فیمابین ایجاد کرده‌اند. وضعیت بین‌المللی کنونی نیز فرصت‌هایی را برای ارتقاء بیش از پیش همکاری‌های اقتصادی ایجاد کرده است. تنها به عنوان یک نمونه، ایران به دلیل برخورداری از ذخایر گازی جهان، منبع ثابتی در معادله پیچیده تامین انرژی جهانی است که نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد. از این رو، ما آماده‌ایم تا با تکیه بر سود متقابل، همکاری خود را تقویت کنیم.
مذاکرات هسته‌ای وین از ماه مارس امسال در وضعیت متزلزلی قرار گرفته است. بعد از اتفاقات اخیر، چشم‌انداز حصول توافقی جدید بیش از قبل مورد تردید است. می‌توانید به ما بگویید چه چیزی منجر به بروز چنین وضعیت حساسی شد؟
این دور از مذاکرات زمانی آغاز شد که دولت آمریکا فهمید، سیاست پیشین آنها یعنی خروج از برنامه جامع اقدام مشترک 2015 (برجام) در ماه مه 2018، یک اشتباه استراتژیک و سیاستی شکست خورده بوده است و از همین‌رو تمایل خود برای بازگشت به برجام را اعلام کرد. از آنجا که کارزار فشار ترامپ از دستیابی به اهداف اعلام‌شده ناکام ماند، آقای بایدن سریعاً و به طور علنی با آن مخالفت کرد و قول ایجاد تغییرات داد. با وجود این، مایه تأسف است که میراث شرم‌آور ترامپ یعنی تحریم‌های غیرانسانی علیه مردم عادی کشور ما در دولت کنونی آمریکا نیز هنوز هم ادامه دارند. واقعیت تلخ این است که ما بیش از 4 سال است که اساسا بهره‌ای از مزایای برجام نبرده‌ایم و برخی دولت‌ها از جمله کشورهای اروپایی، به تعهدات خود پایبند نبودند؛ تاسف‌بارتر اینکه آنها چشمان خود را به روی تحریم‌های غیرقانونی و غیرانسانی ایالات متحده که در حکم تروریسم اقتصادی علیه مردم ایران هستند، بسته‌اند. بعد از خروج ایالات متحده از توافق که نقض آشکار قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد بود، ایران همچنان و بیش از یک سال به طور کامل به برجام پایبند بود. حتی فرصت کنونی موجود برای بحث در خصوص بازگشت به توافق نیز به دلیل آن است که ایران مسئولانه و دوراندیشانه عمل کرد. در جریان مذاکرات وین، ما حداکثر انعطاف را نشان دادیم و حتی با هدف شکسته‌شدن بن‌بست، راه‌حل‌های نوآورانه‌ای ارائه کردیم تا مسائل باقیمانده حل شوند. طی رایزنی‌های فشرده‌ای که هفته گذشته با نماینده ارشد امور خارجی و سیاست امنیتی اتحادیه اروپا، جوزف بورل در تهران داشتیم، توافق کردیم که به طور غیرمستقیم و از طریق اتحادیه اروپا و با هدف فائق آمدن بر آخرین موانع در مذاکرات، به طور غیرمستقیم با ایالات متحده دیدار کنیم. برای برگزاری مرحله بعد مذاکرات، مانند گذشته با هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا در تماس خواهیم بود. به محض اینکه طرف‌های دیگر به تمامی تعهدات خود به شکل کامل، موثر و قابل راستی‌آزمایی عمل کنند، ایران هم اقدامات خود را باز خواهد گرداند. با این حال رنج‌های مردم ایران که نتیجه کوتاهی و قصور طرف‌های دیگر در اجرای تعهداتشان بوده، قابل جبران نیستند. بیماران، به خصوص کسانی که به بیماریهای نادر مبتلا هستند، از تحریم‌های غیرانسانی که شامل تجهیرات پزشکی و دارویی نیز می‌شوند، رنج زیادی برده‌اند. چگونه می‌توان رنج و درد این بیماران بیگناه را بازگرداند؟ این بی‌عدالتی از حافظه مردم ایران پاک نمی‌شود. با وجود این، در صورتی که همه طرف‌ها به طور کامل به تعهدات خود عمل کنند، ما نیز آماده خواهیم بود تا به تعهدات خود با پاییندی کامل عمل کنیم؛ ایران تصمیم سیاسی خود را گرفته است. در حال حاضر، مانع اصلی (بازگشت به برجام) فقدان تصمیم‌گیری سیاسی از سوی ایالات متحده است. این واقعیت را بسیاری افراد دیگر نیز تصدیق کرده‌اند. اکنون توپ در زمین ایالات متحده است و واشنگتن باید نگران از دست رفتن فرصت موجود باشد.
35 کشور عضو شورای حکام، با 30 رأی موافق، 3 رأی ممتنع (هند، پاکستان، لیبی) و دو رأی مخالف (چین و روسیه) قطعنامه‌ای را به تصویب رساندند. موضع رسمی ایران در قبال این قطعنامه چیست؟
براساس گزارش مربوط به اجرای پادمان‌ها در سال 2021، از مجموع کل بازرسی‌های آژانس که در این سال در سرتاسر جهان انجام شده، 22 درصد آنها مربوط به ایران بوده است، در حالیکه ایران تنها 3 درصد از کل تجهیزات تحت پوشش آژانس در کل جهان را در اختیار دارد. همکاری کامل ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، این سازمان را قادر ساخته تا از طریق قویترین فرآیندهای راستی‌آزمایی، نظارت و شفافیت که در خصوص یک کشور اعمال شده، آگاهی و شناخت خود از تاسیسات ایران را حفظ کند. به رغم این همکاری بی‌سابقه و فعالانه با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، پاسخ آژانس نه مناسب بود و نه سازنده. ایران از آخرین گزارش آژانس شگفت‌زده شد، چرا که ما به تمامی پرسش‌های آژانس به طور کامل و از روی همکاری پاسخ دادیم. در حالی که کل این موضوع مبتنی بر ادعاهای بی‌اساس و اطلاعات غلطی است که توسط بدنام‌ترین رژیم منطقه ارائه شده‌اند که خودش عضو NPT هم نیست و هرکاری که در توانش باشد برای از بین بردن برجام انجام می‌دهد. با وجود همکاری سازنده ایران با آژانس، ایالات متحده و سه کشور اروپایی برای تصویب قطعنامه در جلسه اخیر شورای حکام فشار آوردند. ما معتقدیم که قطعنامه آژانس سیاسی بوده و تاثیرات منفی بر روند مذاکرات جاری خواهد داشت و عواقب این مساله به عهده بانیان قطعنامه خواهد بود. تصویب این قطعنامه شاهدی بر اثبات این مدعا است که فشار و مطامع سیاسی برخی کشورها، جنبه فنی کار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تحت الشعاع خود قرار داده است. این قطعنامه زنگ خطری برای اعتبار و یکپارچگی آژانس، نظام پادمانی و رژیم منع گسترش است. سخنگوی وزارت خارجه ایران روز دوشنبه 13 ژوئن (23 خرداد)، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، رافائل گروسی را به «ملاقات با افراد غلط» متهم کرد و با اشاره به سفر وی به اسرائیل گفت: «این گونه اقدامات، دستاوردهای سازمان‌های بین المللی را بی‌اعتبار می‌کند. بر پایه اساسنامه سازمان بین‌المللی انرژی اتمی، رئیس آن سازمان وظیفه دارد تا استقلال و بی‌طرفی آن را تضمین کند». در ادامه، ایران بر دیدار گروسی از اسرائیل به‌عنوان دلیلی برای اقدام خود تاکید می‌کند. چرا وقتی صحبت از همکاری آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با دیگر کشورها می‌شود، ایران اینقدر انحصارگرا است؟
رژیم اسرائیل دست به اقدامات ظالمانه، توسعه‌طلبانه و جنایتکارانه‌ای در منطقه می‌زند. این رژیم هم چنان مردم بیگناه از جمله زنان و کودکان را در فلسطین اشغالی مورد حمله و کشتار قرار می‌دهد. اخیراً، خانم شیرین ابواکله، روزنامه‌نگار کهنه‌کار فلسطینی را به طرز بی‌رحمانه‌ای به شهادت رساندند. در واقع، شهرت این رژیم به خاطر جنایت‌هایش، سیاست‌های آپارتایدی، جنایات جنگی، جنایت علیه بشریت، استفاده از زور علیه کشورهای منطقه و فراتر از این‌ها، به خاطر سابقه شوم و سیاه در توسعه، تولید و ذخیره انواع مختلف سلاح‌های غیرانسانی از جمله سلاح‌های کشتار جمعی است. این رژیم در تلاش است تا فعالیت‌های ثبات‌زدا، خبیثانه و تروریستی خود در منطقه را پنهان کند. این فعالیت‌ها شامل عملیات مخفیانه، اقدامات خرابکارانه علیه برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای و همچنین ترور نفرت‌انگیز شهروندان بیگناه ایرانی و دانشمندان هسته‌ای ایران با هدف پیشبرد نیات شیطانی خود در منطقه است. جای تاسف است که دولت‌های غربی در قبال زرادخانه‌های هسته‌ای رژیم اسرائیل و همچنین در برابر فعالیت‌های مکرر تروریستی و خرابکارانه آن سکوت کرده‌اند؛ سکوتی که به رژیم اسرائیل جرئت داده تا بدون هیچ کیفری به جنایات خود ادامه دهد. در چنین وضعیتی و درحالیکه رژیم اسرائیل بیش از 250 بمب هسته‌ای در اختیار دارد و عضو هیچ یک از معاهدات خلع سلاح و کنترل تسلیحات از جمله NPT نیست و از قراردادن تاسیسات و فعالیت‌های هسته‌ای خود تحت نظارت‌های پادمانی آژانس، اجتناب می‌کند، می‌بینید که درست در آستانه نشست شورای حکام، مدیرکل آژانس بین‌الملل انرژی اتمی به طور رسمی از اسرائیل دیدار می‌کند؛ دیداری که به هیچ وجه نمی‌توان آن را بی‌طرفانه و غیرسیاسی تلقی کرد. از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به عنوان تنها نهاد نظارتی بین‌المللی هسته‌ای و از مدیرکل آن انتظار می‌رود که حرفه‌ای، بی‌طرفانه و مستقل عمل کنند. از زمان شروع جنگ میان روسیه و اوکراین، بحران اقتصادی در سراسر جهان ملموس است. علی‌رغم شرایط اقتصاد جهانی، وزارت نفت ایران اعلام کرده که ایران هم‌اکنون روزانه بیش از یک میلیون بشکه نفت خام و میعانات گازی صادر می‌کند و حتی اگر چین نفت بیشتری از روسیه خریداری کند، ایران همچنان مشتریان خود را از دست نخواهد داد. به نظر شما، صرف نظر از رشد صادرات نفت خام، آیا بحران اقتصادی در جهان باعث ایجاد تورم در ایران خواهد شد؟
همانطور که در بیانیه وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران نیز تصریح شده، هرچند صادرات نفت کشور ممکن است تحت تاثیر تغییر و تحولات بازار قرار گیرد، اما صادرات مذکور با چالشِ افت جدی مواجه نشده و تنها ممکن است جغرافیای بازار تغییر کند. در خصوص عوامل اصلی و عمده ایجاد آشفتگی در بازار جهانی انرژی و همچنین مخاطره موجود در تامین امنیت انرژی، نباید از تحریم‌های غیرانسانی آمریکا علیه ایران به عنوان یکی از دارندگان بزرگترین ذخایر نفت و گاز در جهان غافل شد. با این حال ما برای خنثی‌سازی این تحریم‌های غیر قانونی تلاش کرده‌ایم و در نتیجه، علی‌رغم تغییر و تحولات ایجاد شده، فروش نفت ما در سطح بالایی باقی مانده است. در مجموع، ایران در دو ماهه نخست سال جاری تقویم ایرانی نسبت به مدت مشابه سال گذشته، 40 درصد بیشتر مشتقات نفت خام، گاز طبیعی و میعانات گازی به فروش رسانده است. همچنین به رغم آن‌که کارزار به اصصلاح «فشار حداکثری» تحریم‌های ترامپ، در دوره بایدن هم ادامه دارد، دریافت درآمدهای حاصل از فروش نفت خام و سایر محصولات نیز قابل توجه است. جمهوری اسلامی ایران همواره تاکید داشته که برای تامین امنیت عرضه با محوریت منفعت مصرف‌کنندگان، بایستی از سیاسی‌نمودن حوزه انرژی و تحریم تولیدکنندگان خودداری شود. به هم زدن امنیت انرژی و تشدید نوسانات بازار یک بازی باخت - باخت برای همه بازیگران این عرصه است. بازگشت روزافزون و کامل نفت ایران به چرخه بازار جهانی می‌تواند به میزان قابل توجهی پاسخگوی نیاز مصرف‌کنندگان بوده و ثبات و تعادل را در بازارهای بین‌المللی انرژی به همراه داشته باشد. ما آمادگی داریم تا نقش خود را در این مقطع حساس ایفا کنیم. در خصوص تورم و دیگر متغیرهای اقتصادی، همانطور که شاهد هستیم، بسیاری از کشورها از جمله کشورهای اروپایی تحت تأثیر منفی بحران اوکراین قرار گرفته و به ویژه در حوزه‌های انرژی، تامین کالاهای اساسی و تورم شرایط بسیار سختی را تجربه می کنند. ایران نیز از این قاعده مستثنی نبوده، هرچند تاثیر بحران اوکراین بر نرخ تورم در ایران، به نسبت سایر کشورها کمتر بوده است.