طرح روسی مذاکرات هسته‌ای
جنگ 12روزه بین ایران و اسرائیل، معادلات پرونده هسته‌ای را دستخوش تغییرات جدی کرده است. یکی از مهم‌ترین مسائلی که مطرح است درخواست غرب برای ادامه همکاری ایران با آژانس و همچنین چگونگی ادامه مسیر غنی‌سازی اورانیوم در داخل ایران است. در این مسیر شاهد فعال شدن جبهه‌هایی در شرق و غرب و منطقه برای میانجی‌گری بین ایران و آمریکا و حتی آژانس و آرام کردن اوضاع هستیم.
دیدار عصر پنج‌شنبه سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه و مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا در کوالالامپور و رایزنی درباره مساله ایران در این قالب قابل ارزیابی است. البته مسکو چندی است که تلاش می‌کند نقش پررنگی را در کاهش تنش ها بین ایران و آمریکا و کمرنگ شدن خطر دوباره جنگ ایفا کند. در‌حالی‌که یکی از محورهای مهم گفت وگوی وزرای خارجه روسیه و آمریکا بحث ایران بوده، روبیو گفت وگوی خود با لاوروف را «صریح» و «مهم» توصیف کرد.
طبق گزارش خبرگزاری روسی «ریانووستی»، وزارت امور خارجه روسیه درباره دیدار دو وزیر خارجه نوشت: «روبیو و لاوروف به‌تفصیل در مورد حل‌وفصل مساله اوکراین و همچنین وضعیت پیرامون ایران و سوریه گفت وگو کردند.» پیش‌تر، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، اعلام کرده بود که روسیه پیشنهاد داده است اورانیوم غنی شده مازاد از ایران را به منظور فرآوری و بازگرداندن برای استفاده در نیروگاه های هسته ای خارج کند. از این زاویه است که اهمیت این دیدار دوچندان است، چرا که مسکو از مدت‌ها قبل به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین مکان‌هایی نام برده می‌شد که می‌تواند اورانیوم ایران طی یک توافق متوازن، در آنجا نگهداری شود.
در همین ارتباط معاون وزیر امور خارجه روسیه اعلام کرد که ایران، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و آمریکا پیشنهاد مسکو برای خارج کردن اورانیوم غنی شده مازاد ایران به منظور فرآوری و تبدیل آن به سوخت موردنیاز رآکتور را دریافت کرده اند، اگرچه هنوز جزئیات آن مورد بحث قرار نگرفته است. به گزارش «ایسنا»، سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه، در گفت وگویی بیان کرد که ایران، آمریکا و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیشنهاد روسیه برای خارج کردن اورانیوم غنی شده مازاد از این کشور را دریافت کرده‌اند و مورد توجه آنها قرار گرفته است، اما به این موضوع هنوز با جزئیات پرداخته نشده است.
خبرگزاری ریانووستی گزارش داد که معاون وزیر امور خاجه روسیه در گفت وگویی با ریانووستی اعلام کرد: این پیشنهاد را به هر دو طرف ایرانی و آمریکایی منتقل کرده ایم و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز از آن مطلع است. هدف آن حل دو مشکل به صورت همزمان است؛ یکی مربوط به این است که طرف ایرانی، همان‌طور که می دانیم، اصرار جدی بر حفظ حق انجام دادن غنی سازی در خاک خود دارد. از سوی دیگر، می بینیم که مخالفان تهران نگرانی زیادی درباره انباشت اورانیوم غنی شده در سطحی بالاتر از حد معمول مورد استفاده برای ساخت سوخت رآکتورهای هسته ای در خاک این کشور ابراز می‌کنند.
ریابکوف خاطرنشان کرد اگر روسیه بتواند این مواد را صادر کرده و کارهای لازم را روی آن برای تولید سوخت انجام دهد یا آن را به یک محصول تجاری قابل فروش تبدیل کند آنگاه هر دو مشکل به‌طور موثر حل خواهند شد. او افزود: هنوز مشخص نیست گفت وگوها چگونه پیش خواهد رفت - البته اگر اصلا ادامه بیابد - و در چه چارچوبی انجام خواهد شد. هنوز به جزئیات این‌گونه اقدامات عملی نرسیده ایم. اما همه طرف های ذی‌نفع این پیشنهاد را دریافت کردند و شاید بتوان گفت آن را بازتابی از جدیت تلاش ها و نیات ما در این زمینه دانستند.
شروط تهران
اظهارات مقامات کرملین به‌عنوان نشانه‌ای از یک تحول در حال وقوع در شرایطی است که رئیس‌جمهور ایران پیش‌تر در گفت‌وگو با رئیس شورای اروپا شرط هرگونه همکاری جدید با آژانس را عدم‌تعرض و تجاوز جدید به ایران خوانده است.
مسعود پزشکیان در تماس تلفنی شامگاه چهارشنبه آنتونیو کوستا، رئیس شورای اروپا، با اشاره به سابقه همکاری های گسترده و مبتنی بر اصول میان ایران و آژانس در سال‌های گذشته، گفت که ادامه این همکاری ها، مشروط به اصلاح رفتارهای دوگانه در قبال پرونده هسته ای ایران است. تکرار هرگونه تجاوزی نیز با پاسخی قاطع تر و پشیمان کننده تر مواجه خواهد شد.
رئیس جمهور در پاسخ به نگرانی رئیس شورای اروپا درباره توقف همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بر پایبندی ایران به اصول گفت وگو، دیپلماسی، احترام متقابل و چارچوب های حقوق بین‌الملل تاکید کرد و مصوبه اخیر مجلس شورای اسلامی را واکنشی به رفتارهای جانبدارانه و غیرحرفه ای مدیرکل آژانس انرژی اتمی دانست.
پزشکیان افزود: «عدم‌رعایت اصل بی طرفی در ارائه گزارش ها، چشم پوشی از حمله آشکار به تاسیسات هسته ای کشورمان و سکوت در برابر نقض قوانین بین‌المللی، از جمله مصادیقی است که جایگاه و اعتبار آژانس را با تردید مواجه می‌کند و منجر به تصویب چنین قانونی در مجلس شورای اسلامی شده است. طبعا یکی از انتظارات کشورها در قبال عضویت در نهادهای بین‌المللی نظیر آژانس انرژی اتمی، بهره مندی متوازن از حمایت ها و مزایای عضویت در آنهاست؛ در غیر این صورت، عضویت یا عدم‌عضویت در این نهادها، فاقد ارزش و توجیه خواهد بود.»
در این گفت وگوی تلفنی، آنتونیو کوستا با اشاره به تمایل اتحادیه اروپا به یافتن راه حل های دیپلماتیک برای حل مسائل موجود و گسترش همکاری با جمهوری اسلامی ایران، گفت: «با جنابعالی کاملا موافقم که سازمان‌های بین‌المللی باید از هرگونه استاندارد دوگانه اجتناب کنند. اتحادیه اروپا احترام عمیقی برای تاریخ، تمدن و فرهنگ ملت ایران قائل است و آمادگی کامل برای گفت وگو و همکاری دارد.»
عراقچی: جزئیات غنی‌سازی قابل مذاکره است
همزمان وزیر خارجه ایران در گفت وگو با یک نشریه فرانسوی درباره بحث غنی سازی در ایران تاکید کرد که اصل غنی سازی هم حق و هم نیاز ایران است، اما این جزئیات را می‌توان در یک توافق متعادل، متقابل و تضمین شده مذاکره کرد. سیدعباس عراقچی، در گفت وگو با نشریه فرانسوی «لوموند»، شروط تهران برای هرگونه مذاکره تازه با آمریکا را اعلام کرد.
عراقچی تاکید کرد: «ایران همچنان پذیرای گفت وگو با واشنگتن در مورد مساله هسته ای است، مشروط بر اینکه ایالات متحده ضمانت هایی در برابر هرگونه حمله ارائه دهد، به احترام متقابل پایبند باشد و اشتباهات را به رسمیت بشناسد.» وزیر امور خارجه ایران همچنین با توصیف توانمندی موشکی ایران به عنوان «قدرت دفاعی و بازدارندگی» هرگونه مذاکره درباره این موضوع را رد کرده است.
عراقچی با اشاره به اینکه «دیپلماسی یک خیابان دوطرفه است»، افزود: «این ایالات متحده بود که مذاکرات را متوقف کرد تا به حمله نظامی روی آورد. بنابراین ضروری است که مسوولیت اشتباهات به رسمیت شناخته شود و نشانه روشنی از تغییر در رفتار مشاهده شود. ما باید اطمینان حاصل کنیم که در بحبوحه مذاکرات، ایالات متحده در آینده حمله نظامی انجام نخواهد داد.» وزیر امور خارجه ایران در پاسخ به سوالی درباره زمان بعدی مذاکرات با آمریکا تصریح کرد: «در‌حال‌حاضر، تبادلات دیپلماتیک از طریق برخی کشورهای دوست یا میانجی در حال انجام است.»
او در پاسخ به سوالی درباره ایده ایجاد یک کنسرسیوم بین ایران و دیگر کشورهای منطقه برای «ایجاد یک برنامه هسته ای غیرنظامی» تاکید کرد: «تنها شرط ما این است که حقوق و منافع مردم ایران نادیده گرفته نشود. ایران بارها اعلام کرده است که آماده است برای توسعه فناوری هسته ای صلح آمیز خود با هر کشور مسوول، به‌ویژه همسایگان خود، وارد گفت وگو و همکاری شود.» عراقچی همچنین در پاسخ به سوالی ادعایی درباره آمادگی ایران برای محدودسازی برنامه غنی سازی اورانیوم خود تاکید کرد: «ما غنی سازی اورانیوم را براساس حقوق خود تحت پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای پیش می بریم و همیشه گفته ایم که هیچ قصد نظامی نداریم.»
وزیر امور خارجه ایران تصریح کرد: «سطح غنی سازی براساس نیازهای ایران تعیین می‌شود. در چارچوب برجام، ما سطحی را در یک رقم واحد تعیین کرده ایم. سپس، با توجه به اینکه کشور فروشنده، آرژانتین، به تعهدات خود در مورد راکتور تحقیقاتی تهران که برای تولید دارو و رادیودارو استفاده می‌شود، عمل نکرده است، غنی سازی 20درصد را تکمیل کردیم، اما فقط برای این کاربرد. سپس به 60درصد رسیدیم تا نشان دهیم که تهدید و فشار راه حل نیستند.»
دیدار لاوروف با همتای چینی
همزمان با این تحولات و در راستای فعال شدن دیپلماتیک مسکو در میانه تنش‌ها، وزارت امور خارجه چین نیز از دیدار میان وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، و وزیر امور خارجه روسیه در کوالالامپور خبر داد. طبق گزارش خبرگزاری رویترز، وزیر خارجه چین در این دیدار به همتای روس خود گفت: «چین و روسیه باید برای یافتن یک راه حل دیپلماتیک برای مساله هسته ای ایران تلاش کنند.»
از دیگر سو امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه و کر استارمر، نخست وزیر انگلیس در بیانیه ای مشترک پس از سی وهفتمین نشست رهبران این کشور در لندن که در آن موضع دو طرف درباره مسائلی از جمله همکاری دوجانبه، دفاع و امنیت اروپا و مناقشات منطقه ای و فرامنطقه ای اعلام شده، بیان کردند که به همراه آلمان در چارچوب تروئیکای اروپا به تلاش برای دستیابی به یک توافق درباره برنامه هسته ای ایران ادامه خواهند داد که دربرگیرنده منافع امنیتی مشترک این شرکای اروپایی باشد.