علت افزایش فروش نفت در دولت سیزدهم چیست؟

هرچند آمار رسمی از فروش نفت وجود ندارد، اما شواهد نشان از افزایش فروش نفت در ماه‌های گذشته دارد که بخشی از آن به علت به‌کارگیری روش‌های بازارسازی نفت و بخشی به علت کاهش تحریم‌ها بوده است.

به گزارش خبرنگار مهر، هرچند تکمیل زنجیره ارزش و جلوگیری از خامفروشی نفت از جمله برنامه‌های اصلی دولت سیزدهم بیان شده، اما با توجه به اینکه نفت‌محور بودن اقتصاد کشور واقعیتی انکار ناپذیر است، وزارت نفت در این مدت پس از شروع به کار تمام تلاش خود را برای افزایش فروش نفت کرده و شواهد نشان می‌دهد در افزایش فروش نفت موفق بوده است.

سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور کشور ماه گذشته در حاشیه سفر استانی خود به هرمزگان با اشاره به راهکارهای دولت برای دور زدن تحریم‌ها گفت: صادرات نفتی ایران به حدی افزایش یافته که ما دیگر نگران صادرات آن نیستیم، صادرات نفت در دولت سیزدهم 40 درصد افزایش یافته و پول حاصل از صادرات نیز در حال بازگشت به کشور است.

همچنین محسن خجسته مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت نیز در این باره گفت: در دولت سیزدهم هم صادرات نفت خام و هم صادرات میعانات گازی افزایش خوبی یافته است. از گفتن اعداد و ارقام صادرات معذور هستم، فقط در همین حد می‌توانم توضیح دهم که وضع بهتر شده است. گزارش‌های ماهانه از صادرات نفت و میعانات گازی ایران به مقام‌های ارشد کشور ارسال می‌شود و آنها در جریان جزئیات قرار دارند.

وی تأکید کرد: درآمدهای حاصل از صادرات نفت هم به کشور برمی‌گردد، یعنی وصول مطالبات انجام می‌شود. ما در شرکت ملی نفت ایران وظیفه داریم نفت را بفروشیم و پولش را تحویل بانک مرکزی دهیم. این بانک مرکزی است که تصمیم می‌گیرد از این پول چه استفاده‌ای ببرد و چه اجناسی را وارد کند. آنچه وظیفه شرکت ملی نفت است به‌درستی در حال انجام است، زیرا پول حاصل از فروش نفت را دریافت می‌کنیم.

خجسته مهر پیش‌تر نیز وعده داده بود ظرفیت تولید نفت ایران تا پایان سال 1400 به میزان پیش از تحریم‌ها برسد.

در کنار گفته‌های مسئولین آمارهای مؤسسات بین‌المللی نیز نشان می‌دهد که فروش نفت ایران در ماه‌های گذشته افزایش چشمگیری داشته است. در روزهای گذشته نیز اداره گمرک چین آمار واردات نفت از ایران را منتشر کرد که نشان می‌داد این کشور در ماه دسامبر بیش از 260 هزار تن نفت (معادل 9/ 1میلیون بشکه) از ایران وارد کرده است. این نخستین بار از دسامبر سال 2020 است که متحد استراتژیک ایران به واردات نفت ایرانی تحت تحریم‌های آمریکا اذعان می‌کند.

مؤسسه ردیابی کشتی‌های ورتسکا نیز مدعی شده که چین نزدیک به 4 میلیون بشکه نفت ایران (2 میلیون بشکه در دسامبر و 2میلیون بشکه در ژانویه) را طی هفته‌های گذشته در بندر جنوبی ژانجیانگ در مخازن ذخیره‌سازی دولتی تخلیه کرده است.

مقدار واقعی فروش نفت بیش از میزان اعلام شده است

در همین راستا مجیدرضا حریری در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه پس از وضع تحریم‌های نفتی توسط ترامپ، یک سال بود که چین آمار رسمی را منتشر نمی‌کرد، گفت: دلیل آن هم این است که بارها مقامات چینی، از وزارت خارجه تا وزارت بازرگانی اعلام کرده که ما تحریم‌های یک جانبه آمریکا علیه ایران را قبول نداریم.

وی افزود: به همین خاطر هم گمرک چین در همه سال‌ها، به جز یک بازه حدوداً یک ساله، آمار خرید رسمی نفت از ایران، که بخشی از میزان واقعی است، را اعلام کرده است.

حریری تأکید کرد: تا پیش از این هم شرکت‌های ردیابی نفتکش‌ها مرتب اعلام می‌کردند که حدود 600 هزار بشکه نفت در روز به چین صادر می‌شود. مقداری که چین اعلام کرده حدود 60 هزار بشکه در روز است که مشخص است میزان واقعی بیش از مقدار است.

بررسی گزارش‌های ماهانه اوپک از میزان تولید نفت کشورها نیز حاکی از افزایش قابل توجه صادرات نفت کشور است. با توحه به ثابت بودن ظرفیت پالایشی نفت ایران (1.7-1.8 میلیون بشکه در روز)، افزایش تولید به معنای افزایش صادرات نفت ایران است.

بازارسازی نفت؛ رمز حفظ بازار نفت از تحریم‌ها

در روزهای گذشته نیز در فضای مجازی بحثی پیرامون کم و کیف افزایش فروش نفت صورت گرفت. عبدالناصر همتی، رئیس کل اسبق بانک مرکزی در توییتی مدعی شد که با رفتن ترامپ فروش نفت افرایش پیدا کرده و نقش دولت سیزدهم را در افزایش فروش به چالش کشید. در مقابل کارشناسان معتقدند در ماه‌های گذشته اقداماتی که جهت بازارسازی و بازاریابی فروش نفت انجام شده در افزایش فروش مؤثر بوده است.

در رابطه با اهمیت بازارسازی نفت محمد صادق جوکار، مدیر مؤسسه مطالعات انرژی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر گفت: موضوع بازارسازی برای نفت خام در دنیا، چه برای کشورهایی مثل ما که شرایط خاصی دارند و چه تمام کشورها، از دو جهت اهمیت دارد؛ یک دلیل این است که بازار اصطلاحاً در حال Over supply شدن است؛ یعنی متناسب با شرایط گذار انرژی عرضه از تقاضا پیشی می‌گیرد و تا سال‌های آینده پیش‌بینی می‌شود که به پیک تقاضا خواهیم رسید. نتیجه این بحث این است که موضوع امنیت انرژی به سمت تأمین منافع مصرف‌کننده پیش می‌رود.

وی افزود: دلیل دوم هم این است که افزایش تقاضا عموماً از سمت کشورهایی است که یا نوظهور آسیایی هستند یا آسیایی غیر OECD و مدل تقاضای نفتی‌شان مثل مدل کشورهایی نیست که تاکنون نفت می‌فروختیم. در واقع کشورهایی که تاکنون سطح اقتصادی بالایی نداشتند، سهم واردات نفت در تعاملات خارجی شأن بالاست و عمدتاً توان اقتصادی شأن پایین‌تر است و از همین رو واردات نفت را به باقی مؤلفه‌های تجاری‌شان گره می‌زنند.

جوکار با بیان اینکه 6 شیوه بازارسازی نفت وجود دارد، افزود: با توجه به اینکه ما در سال‌های گذشته با عوامل مختلفی از جمله تشدید و یا تعلیق تحریم‌ها و عوامل ژئوپلتیکی متعددی درگیر بودیم، شیوه‌های بازارسازی نفت برای ما از اهمیت بالاتری برخوردار است.

مدیر مؤسسه مطالعات انرژی تصریح کرد: در واقع بازارسازی به معنی پیگیری رویه‌ها و برنامه‌هایی برای تثبیت تعاملات تجارت نفتی است؛ به گونه‌ای که امکان حذف آن را دشوار سازد و حتی اگر تحریم‌ها اعمال شود، به دغدغه کشور ثالت تبدیل می‌شود. در بازارسازی به این سوال پاسخ می‌دهیم که چرا مثلاً کشوری مثل هند باید بیاید و از ما نفت بخرد.

جوکار افزود: بر خلاف کشور ما که دولت‌های گذشته به این مطالب توجه نمی‌کردند، ضرورت آن را برخی کشورهای عربی و عرضه‌کنندگان بزرگ از جمله روسیه زودتر احساس و اقدام کردند. در واقع من معتقدم تحریم عامل نیست، تحریم‌های امروز ناشی از عدم بازارسازی در گذشته بوده، و تحریم اگر در آینده تشدید شود ناشی از عدم بازارسازی در امروز است.

وی در رابطه با علت افزایش همکاری‌ها با روسیه و خرید نفت چین از ایران گفت: یک دلیل آن این است که در سند موقت امنیت ملی آمریکا که در مارس 2021 منتشر شد تعارضات آمریکا با چین و روسیه جدی تر شده است و از همین رو معتقدم اشتیاق برای تعامل بیشتر از آن سمت است.

جوکار ادامه داد: یک موضوع دیگر که در بحث کاهش تحریم‌ها باید مدنظر قرار داد، این است که در بسیاری از کشورها، کاهش تحریم آمریکا به علت کم شدن اثر و اصطلاحاً حفظ ابرو و حفظ شاکله تحریم است. یعنی دولت در ماه‌های اخیر اقدامات و انسجام بخشی‌هایی انجام داده است که آن طرف را مجبور به عقب نشینی کرده است. بنابراین کاهش تحریم‌های آمریکا به معنی این است که شکنندگی خود را نشان می‌دهد نه اینکه بگوییم ما کاری انجام نداده‌ایم.

وی با اشاره به تکثر کشورهایی که از ابزار تحریمی آمریکا علیه آنها استفاده شده است، افزود: همانطور که ریچارد نفیو هم در کتاب هنر تحریم‌ها اشاره می‌کند که چهارچوب تحریم‌های ما در حال شکستن بود، الان هم می‌گوئیم که این اتفاق در حال افتادن است.

آسان‌تر شدن تحریم‌ها، دلیل دیگر افزایش فروش

همچنین سید محسن قمصری، نماینده اسبق ایران در اوپک در گفت و گو با خبرنگار مه رمعتقد است اگر بازاریاب و فروشنده نفت را مانند یک راننده در نظر بگیریم، دولت‌ها باید جاده و زیرساخت آن را فراهم کنند. بنابراین این تصور غلطی است که فکر کنیم فروشندگان به تنهایی می‌توانند فروش نفت انجام دهند.

وی افزود: نکته دیگر اینکه در حال حاضر توازن عرضه و تقاضا به هم ریخته و قیمت نفت از 70 دلار به 90 دلار رسیده و با توجه به نقش غیرقابل انکار نفت ایران، آسان‌تر کردن تحریم‌ها از جانب کشورهای تحریم‌کننده نیز یکی از دلایل افزایش فروش نفت باشد.

البته قمصری در پایان گفت: به نظر بنده هرچه مسائل و آمار و ارقام فروش نفت خام کشور کمتر گفته شود بهتر باشد، زیرا این مطالب مصرف داخلی دارد ولی از آن طرف ممکن است نیروهایی که مارا تحریم کردند به دنبال سرنخ آن می‌گردند، سعی خود را برای فشار بر ما افزایش دهند.