قهرمان‌پور: قابل استفاده بودن اهرم NPT برای ایران چندان شفاف نیست
یک کارشناس مسایل بین‌الملل گفت: معنای سیاسی خروج از NPT در سطح افکار عمومی جهان این است که کشور خارج شونده از این معاهده قصد دارد از مسیر صلح آمیز منحرف شود از این رو چه کشور مذکور واقعا چنین قصدی داشته باشد یا نداشته باشد بر تصمیمش برای خروج از NPT تاثیر می‌گذارد.
رحمان قهرمان‌پور در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به مباحث مطرح شده در پی اعلام اینکه در صورت بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران در شورای امنیت، ایران گزینه خروج از NPT را در نظر می‌گیرد گفت: درباره پیمان NPT مسایل فنی مهمی وجود دارد که باید به آن توجه کرد. تحولات پس از جنگ سرد و مخصوصا بعد از تمدید دایمی این پیمان و به دنبال آن برگزاری کنفرانس‌های بازنگری پیمان منع اشاعه که وظیفه آن بررسی نحوه اجرای بهتر پیمان با توجه به پیشرفت‌های فنی است و هر پنج سال یک‌بار انجام می‌شود باعث شده است تفسیر از مواد این پیمان و مخصوصا ماده خروج یعنی ماده 10 تغییر کند.
وی ادامه داد: خروج از NPT بر اساس ماده 10 این معاهده با توجه به موارد فوق، دیگر اتوماتیک نبوده و مشکل‌تر از خروج در پیمان‌های دیگر شده است. در سال 2002 که کره شمالی NPT خارج شد شورای امنیت خروج کره شمالی را به رسمیت نشناخت و تا الان هم آن را تایید نکرده است چون در کنفرانس‌های بازنگری در NPT بحث شده بود خروج از NPT ارتباط مستقیمی با امنیت بین‌الملل دارد و چون متولی این کار بر اساس منشور سازمان ملل شورای امنیت است از این رو این شورا باید خروج را تصویب کند. بنا بر این خروج از NPT دیگر خودکار نیست و به صرف دادن یک یادداشت به شورای امنیت خروج عملی نمی‌شود.
قهرمان‌پور گفت: NPT یکی از فراگیرترین پیمان‌های بین‌المللی است که تنها چهار دولت عضو آن نیستند. بعد از امضای پیمان به مدت نامحدود در سال 1992 اساسا موضوع خروج از این معاهده مورد سوال جدی قرار گرفت. فرض بر این بود که خروج از NPT با تمدید نامحدود آن دیگر غیرممکن است اما بعدها با مساله عراق و کره شمالی سوالات مهمی مطرح شد که هم انحراف از مسیر صلح‌آمیز دشوار شود که برای آن پروتکل الحاقی را مطرح کردند و هم خروج مشکل شود. از این رو خروج از NPT دیگر مثل قبل آسان نیست. قبلا به لحاظ سیاسی صرفا مشکل داشت و به لحاظ حقوقی ایرادی نمی‌توانستند وارد کنند اما اکنون شرایط به گونه‌ای است که به لحاظ حقوقی نیز موضوع شفاف نیست. بعد از آنکه شورای امنیت خروج کره شمالی از NPT را تایید نکرد، رویه حقوقی به این شکل است که درباره کشورهای دیگر هم به همین شکل نظر خواهد داد.
وی در پاسخ به اینکه رییس دفتر رییس‌جمهوری نیز اعلام کرده که طبق نامه‌ای که رئیس جمهوری به سران کشورهای 1+4 نوشتند اگر آنها پرونده ایران را به شورای امنیت ببرند ایران تصمیمات سخت‌تری را اتخاذ می‌کند از جمله اینکه از برجام خارج می‌شود؟ گفت: درباره برجام و خروج از این توافق مساله پیچیده نیست و خروج کشورها از توافق‌ها و قراردادهای بین‌المللی، دو جانبه و چندجانبه خسارت حقوقی چندانی ندارد به ویژه در رابطه با بحث برجام مساله متفاوت است.
این کارشناس مسایل بین‌الملل با اشاره به ابهامات به وجود آمده بر سر اینکه واکنش قطعی ایران به بازگشت تحریم‌های بین‌المللی خروج از برجام است یا خروج از NPT است و یا NPT یکی از گزینه‌های ایران است، تصریح کرد: این ابهامات از این روست که تصمیم به خروج از NPT تصمیم آسانی نیست و تبعات ملی و بین‌المللی و منطقه‌ای زیادی دارد.
قهرمان‌پور در پاسخ به این پرسش که آیا خروج از NPT باید با این استدلال باشد که منافع عالیه کشور عضو NPT به خطر افتد؟ گفت: باید استنباط کنیم که منافع عالیه کشور تهدید می‌شود و به واسطه ماندن در این معاهده خطری کشور را تهدید می‌کند. اگر یک عضو با حمله نظامی یا تهدید به حمله نظامی مواجه شود می‌تواند از این پیمان خارج شود. اما ایران در زمان جنگ تحمیلی از این پیمان خارج نشد چون در آن زمان فعالیت هسته‌ای نداشت. مفهوم منافع "عالیه" در حقوق بین‌الملل شفاف است. در پیمان‌های بین‌المللی باید بین تعهدات و سود حاصل از عضویت یک کشور امضا کننده توازن و تعادل برقرار باشد وقتی این توازن به خطر می‌افتد منافع عالیه تهدید می‌شود. به عنوان مثال ایران ماده 2 NPT را اجرا می‌کند اما در مقابل ماده 4 که مربوط به همکاری‌های هسته‌ای دیگر کشورها با ایران و انتقال تکنولوژی و فن‌آوری هسته‌ای صلح آمیز است انجام نمی‌شود.
وی خاطرنشان کرد: در زمان مسوولیت آقای سلطانیه نماینده وقت ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مطرح شد که اگر تاسیسات هسته‌ای کشورها از سوی کشور یا کشورهای دیگر مورد تهدید قرار گیرند بر اساس NPT منافع عالیه کشور تهدید شونده مورد تهدید قرار گرفته است و می‌تواند موضوع ماده 10 NPT در دستور قرار گیرد.
این کارشناس مسایل بین‌الملل تصریح کرد: بر اساس مباحثی که در کنفرانس‌های بازنگری در NPT مطرح شده موضوع خروج از این معاهده ابهامات زیادی پیدا کرده است از جمله کشوری که قصد خروج از NPT بر اساس ماده 10 را دارد باید تمامی تعهدات و مسوولیت‌هایش در زمان عضویت در پیمان برقرار باشد، یعنی ان عضو در قبال اقدامات در زمان عضویت هم باید پاسخگو باشد.
قهرمان‌پور در پاسخ به این که خروج از NPT به معنای خروج از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است؟ اظهار کرد: این دو با هم متفاوت هستند. کره شمالی راسا با تصمیم خودش در جلسات آژانس شرکت نمی‌کند اما کرسی این کشور در آژانس وجود دارد چرا که شورای امنیت سازمان ملل مجوز خروج این کشور را تایید نکرده است. پاکستان و هند هم عضو پیمان منع اشاعه نیستند، اما عضو آژانس هستند.
وی تاکید کرد که مساله خروج از NPT بسیار حساس است و نظام باید تصمیم استراتژیک در این‌باره بگیرد. معنای سیاسی این اقدام در سطح افکار عمومی جهانی این است که کشور خارج شونده قصد دارد از مسیر صلح‌آمیز منحرف شود و این مساله چه کشوری واقعا این قصد را داشته باشد یا نداشته باشد بر تصمیم خروج از NPT تاثیر می‌گذارد.
او گفت: به نظر می‌آید ایران قصد دارد از این گزینه به عنوان ابزار بازدارندگی استفاده کند. "قابل استفاده" بودن این ابزار خیلی واضح و شفات نیست. ابهاماتی که پیرامون این موضوع وجود دارد دست تصمیم‌گیرندگان را می‌بندد. NPT پیمان بین المللی سخت و حساسی است و بیش‌ترین اعضا را دارد و رکن اساسی کنترل تسلیحاتی در دنیاست و خیلی کشورهای روی آن حساس هستند به ویژه کشورهای دارای سلاح هسته‌ای.
این کارشناس مسایل بین‌الملل خاطرنشان کرد: ایران به دنبال ایجاد بازدارندگی موثر است و این حرف در عین حال واکنشی است به تهدید سه کشور اروپایی برای فعال کردن مکانیسم ماشه. معتقدم اروپا تا سه الی چهار ماه آینده مکانیسم ماشه را فعال نخواهد کرد و دنبال حل مساله است اما این را هم می‌دانیم اروپایی‌ها در برابر آمریکا اراده لازم را ندارند. در هر صورت اگر برداشت تصمیم‌گیران کشور این است که به دوران پیش از برجام بازگردیم باید اقدامات لازم فنی از جمله غنی‌سازی 20 درصدی را هم در دستور کار قرار دهیم و به نوعی تمامی فعالیت‌ها را در همه سطوح به آن دوران بازگردانیم، در آن صورت است که همه چیز در توازن و تعادل با اقدامات طرف مقابل قرار می‌گیرد و عملا در نقطه صفر قرار می‌گیرم و آن وقت می‌توان بحث مذاکره را داشت، چرا که داشته‌ها و توانمندی‌های جدیدی شکل می‌گیرد.
قهرمان‌پور گفت: ریست کردن یا بازگشت به دوران پیش از توافق، یکی از گزینه‌هایی است که تصمیم‌گیران ایران می‌توانند در دستور کار داشته باشند اما همگان می‌دانیم که این تصمیم بزرگ و سختی است و ابعاد مهم ملی، چندجانبه و بین‌المللی دارد.
انتهای پیام