متفکر آزاد: سطح جهش ویروس کرونا شائبه برانگیز است / مدیریت دنیا از غرب به شرق تغییر کرد

به گزارش خبرنگار پارلمانی خبرگزاری فارس، میزگرد پسا کرونا در ایران (بررسی بخش‌های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، سیاست خارجی، بین‌المللی و آثار و تبعات آن) در خبرگزاری فارس برگزار شد.

در این میزگرد روح الله متفکرآزاد منتخب مردم تبریز در مجلس یازدهم و ابوالفضل عمویی منتخب مردم تهران در مجلس یازدهم حضور داشتند که اظهارات آنها به صورت مجزا منتشر می‌شود.

سوالات و پاسخ‌های روح الله متفکرآزاد منتخب مردم تبریز در مجلس یازدهم در این میزگرد در ذیل آمده است:

فارس: برخی کارشناسان معتقدند که ویروس کرونا طراحی شده بشر برای ضربه زدن به برخی کشورهاست؛ آیا اسنادی وجود دارد که ثابت کند این اقدام حمله‌ای بیولوژیک است؟

متفکر‌آزاد: اگر ما بخواهیم ویروس کرونا را تهدیدی زیستی و یا اعمال جهش اتفاق افتاده باشد و یا مهندسی ژنتیک شده بدانیم شواهدی مانند توالی یابی کل ژنوم را باید در اختیار داشته باشیم تا بتوانیم با سایر توالی‌یابی‌های دیگر در دنیا آن را مقایسه کنیم تا متوجه شویم که آیا این ویروس برای ملتی خاص تهیه شده است یا خیر؟ شواهد و اسناد خاصی هم اکنون در اختیار ما نیست.

با دانش فعلی و اطلاعات علمی روز نمی‌توانیم به صراحت بگوییم که ویروس کرونا برای ملت ایران طراحی شده است یا برای دیگر ملت‌ها.

** سطح جهش ویروس کرونا شائبه برانگیز است

بسیاری از دانشمندان دنیا معتقدند سطح جهش این ویروس، بسیار شائبه برانگیز است؛ من با احتیاط های علمی در این باره صحبت می‌کنم لذا نمی‌توانیم بدون شواهد متقن نظراتی را بیان کنیم اما اخیرا کتابی را را به همراه برخی همکارانم ترجمه کرده‌ایم که در دست انتشار است که در فصول مختلف در مورد ویروس‌های مختلف مورد استفاده در جنگ‌های بیولوژیک اشاره کرده‌ایم.

جالب است بگویم بیش از 60 سال است که ویروس کووید شناخته شده است که خانواده آن ویروس سارس و ویروس مرس است اما هیچ فصلی در مورد کرونا وجود ندارد؛ نویسنده این کتاب یکی از دانشمندان ارتش آمریکاست که تحصیلات بیولوژیک دارد و در زمره محققین این حوزه محسوب می‌شود.

** تفکر تنازع برای بقا عامل طراحی ویروس کرونا

طراحی این ویروس ممکن است اگر جنایت تلقی شود جنایت علیه بشریت محسوب شود نه علیه ملت خاصی؛ اگر میزان ورشکستگی شرکت‌های بیمه را ملاحظه کنیم و به کاهش قیمت نفت و وضعیت اقتصاد جهانی و روی کار آمدن دولت‌های ملی‌گرا در دنیا را ملاحظه کنیم به ما پالس‌هایی می‌دهد تفکری که قائل به تنازع برای بقا است شاید خدای نکرده طراحی خاصی برای شیوع این ویروس انجام داده است؛ این شایدها بسیار مهم هستند.

موضوع کووید19 اگر بیوتروریسم باشد یا نباشد، تهدیدی زیستی محسوب می‌شود که یا منشا طبیعی دارد یا غیرطبیعی؛ کووید 19 برای ما و دنیا تهدیدی زیستی محسوب می‌شود و باید تلاش‌های زیادی برای بررسی جوانب مختلف آن صورت گیرد.

** قیاس اثرات اقتصادی کرونا با فروپاشی دیوار برلین

دانشمندانی که درباره تهدیدات زیستی تحقیق می‌کنند این موضوع را از جوانب مختلف بررسی می‌کنند تا الگوهای مدیریت بحران و همچنین مدلینگ نحوه مواجهه با چنین بحرانی در قرن حاضر را برای ما روشن کنند.

ما مشابه ویروس کووید 19 را در قرن حاضر البته نه به اندازه شیوع جهانی آن داشته‌ایم که مربوط به ویروس آنفلوآنزای اسپانیا در سال 1917 داشتیم. ضمن اینکه برخی از کارشناسان اثرات اقتصادی ویروس کووید 19 را با فروپاشی دیوار برلین مقایسه می‌کنند.

برای بررسی کمیت و کیفیت بحران، مدیریت بحران، شقوق این مدیریت بحران و همچنین اثرات اقتصادی کویید 19باید بررسی‌های بیشتری صورت گیرد. مانیتورینگ مواجهه ما با بحران کووید 19 کجاست؟ ما باید یک نقشه کلان برای مواجهه با کرونا داشته باشیم. ضمن اینکه متاسفانه توصیف وظایف هم مشخص نیست.

** باید از بحران کرونا فرصت بسازیم

مدیریت اقتصادی کشورمان برای مواجهه با کووید 19 کجاست؟ مدیریت افکار عمومی و ارزاق و معیشت مردم در این بحران کجاست؟ مدیریت جلوگیری از گسترش کرونا در کشورمان از ابعاد فیزیکی، میدانی و نظامی باید بررسی شود.

ما باید با مدیریت بحران و برگزاری رزمایش‌های متعدد مقابله‌ای با کووید 19 از تهدیدی که علیه کشورمان ایجاد شده است فرصتی ایده‌آل بسازیم.

فارس: کشورهای بزرگ در مورد بحران کرونا مدیریت‌های متفاوتی داشتند و حتی برخی از کارشناسان معتقدند که فاتحان کرونا در آینده در این باره تاریخ را خواهند نوشت؛ شما مدیریت غرب و شرق را در این باره چگونه دیدید؟

متفکر‌آزاد: چند دیدگاه پس از کرونا در معادلات قدرت دنیا مطرح است که یکی از آنها این است که معتقدند فرایند جهانی شدن و جهانی سازی تغییر پیدا کرده و عملا موج آن تغییر کرده است؛ برخی‌ها معتقدند که این جهانی شدن نیست که به محاق می‌رود بلکه آمریکاست که به محاق رفته است.

** کرونا مدیریت دنیا را از غرب به شرق تغییر داد

فرایند جهانی شدن و نظامات حاکم بر دنیا پس از کرونا منجر به بروز یک پدیده جدید شوک مانند و زلزله مانند شده است که این پدیده توانسته در فضای ژئوپلتیک، ژئواستراتژیک و سایر حوزه‌ها خود را نمایان کند ضمن اینکه ما را با تغییر بزرگی مواجه کرده است که این تغییر بزرگ شیفت راهبری دنیا از غرب به شرق است و عملا مدیریت دنیا از غرب به شرق سوئیچ کرده است.

در موضوع مدیریت کرونا در دنیا می‌گویند که مدیریت چین در ابتدای شیوع کرونا افتضاح بوده ولی بعد از آن به خوبی توانسته موضوع را مدیریت کند. ضمن اینکه مدیریت کره جنوبی را هم تائید کرده‌اند. مدیریت سنگاپور و تایوان را هم به عنوان مدیریت‌های موفق بحران کرونا مثال می‌زنند. در حالی که عنوان می‌شود که اروپا که پیشران تمدنی برای آمریکا محسوب می‌شود شاهد غرق در مشکلات کرونا است؛ وضعیت در آمریکا به مراتب بدتر و بغرنج‌تر است.

**فاتحان کرونا تاریخ پساکرونا را می‌نویسند

این یک قاعده است که فاتحان، نویسندگان آینده هستند که چه اتفاقی افتاده است؛ فاتحان جنگ جهانی دوم بودند که نظم نوین جهانی را پدید آوردند لذا فاتحان کرونا هم به دنیا می‌گویند چه خبرهایی در این دوران بوده است. عملا فاتحان پساکرونا به سمت چین شیفت خواهند کرد که البته این یک دیدگاه است.

دیدگاه بعدی آن است که این فرایند متوقف شده و ملی‌گرایی در دنیا رشد خواهد کرد و خود را بیشتر نشان می‌دهد،؛ در این رشد ملی‌گرایی ما مواجه با یک سری خواسته‌ها مواجه خواهیم بود که معتقدند کرونا به این روند شدت بخشید.

**شیوع کرونا منجر به محاق رفتن اتحادیه اروپا شده

به قدرت رسیدن ترامپ در آمریکا و سیاست‌های ملی‌گرایانه‌اش به ویژه در حوزه اقتصاد؛ دولت جانسون در انگلستان و تلاش‌هایش برای خروج از اتحادیه اروپا در طول 3 تا 4 سال گذشته و همین طور برخی دولت‌های ملی‌گرا در اروپا و راستگراهایی که در حال قدرت گرفتن و شکل‌گیری در این قاره است تمایل برای بروز این اتفاق داشتند.

این دسته معتقدند که شیوع کرونا به این موضوع کمک کرده است؛ هزینه روانی و بستر سازی انگلستان برای خروج از اتحادیه اروپا بسیار سنگین است و این نشان داد که شیوع ویروس کرونا منجر به محاق رفتن اتحادیه اروپا شده است.

** بخشش بدهی دولت‌های اروپایی برای سرپا ماندن اتحادیه

احتمالا اتحادیه اروپا عملا برای سر پا نگهداشتن خودش مجبور به بخشودگی بدهی‌های کشورهای تحت نظرش خواهد شد و ممکن است بدهی‌های اسپانیا، ایتالیا و یونان که بدهی‌های سنگین به اتحادیه اروپا داشتند به دلیل اجبار برای سر پا نگهداشتن این اتحادیه با بخشودگی بدهی مواجه شوند وگرنه عملا فاتحه این اتحادیه خوانده است. این هم دیدگاه دوم است که معتقد است جهانی شدن در حال توقف بوده و ملی‌گرایی رشد خواهد کرد.

دیدگاه سوم آن است که هیچ اتفاقی رخ نمی‌دهد بلکه یک توقف و سوییچ در یک فرایند عملیاتی شده است؛ این دیدگاه می‌گوید که صرفا مکانیزم‌ها و تاکتیک‌ها تغییر خواهد کرد و فرایند مسیر خود را ادامه می‌دهد.

** امنیت ملی آمریکا بدون تعامل با دیگران ناقص است

در نشریه فارین پالیسی یک تحلیلگر آمریکایی که فکر کنم «جوزف نای» بود اعلام کرد ترامپی که در سال 2017 کل راهبرد و سیاست‌های امنیت ملی آمریکا را اعلام کرد مبنی بر اینکه باید با ابرقدرت‌های دنیا نزاع کرد تا هژمونی آمریکا باقی بماند اما شیوع کرونا نقصیه این راهبرد را به ما نشان داد به طوری که امنیت ملی آمریکا بدون تعامل با دیگران امکان اجرایی شدن را ندارد.

من معتقدم شیوع کرونا یک زلزله جدی است که به مرور خود را آرام خواهد کرد. ضمن اینکه معتقدم در این زلزله سیاسی مدل توسعه سیاسی مصطلح که چندین دهه در دنیا با آن حکمرانی کردند هم اکنون زیر سؤال رفته است؛ همه نویسندگان مدل‌های توسعه به دنبال آن هستند ببینند این مدل جایگزین چیست؛ لذا آنهایی که مدل بومی دارند می‌توانند آنرا حتی جهانی کنند.

فارس: تاثیرات کرونا در بازار نفت منجر به آن شده است که افت شدیدی را در مشاهده کنیم؛ تاثیرات کرونا در میان مدت و کوتاه مدت در بازار نفت چگونه است؟‌

متفکرآزاد: درباره اقتصاد دنیا پس از کرونا باید بگویم که قیمت تمام شده نفت برای تولید کنندگان خلیج فارس برای مثال عربستان، ایران، عراق، کویت و امارات چیزی حدود 10 دلار است اما همین قیمت برای شل حدود 30 تا 40 دلار است؛ وقتی ما با بحران اقتصادی مواجه هستیم پیش‌بینی آن است که نفت‌هایی که گران تمام می‌شود مجبور هستند تولید خود را متوقف کرده و یا مهار کنند؛ بازگشت به نفت خاورمیانه هم جدی خواهد شد. حداقل در میان مدت و کوتاه مدت این موضوع خود را نشان خواهد داد.

** چین از قیمت پایین نفت استقبال می‌کند

اتفاق اقتصادی بعدی در پساکرونا این است که ما به دلیل وابستگی بسیار تقلیل یافته‌مان به نفت به دلیل موضوعات تحریمی شاید کمترین تنش را از این بحران به صورت مستقیم نسبت به همسایگان و سایرین داشته باشیم؛ اما به صورت غیرمستقیم تاثیراتی را خواهیم دید. به طور مثال عراق که شاید یکی از بزرگترین وارد کنندگان کالاهای غیرنفتی ایران محسوب می‌شود متاثر از کاهش قیمت نفت خواهد شد. که این موضوع برای جمهوری اسلامی که صادر کننده کالا به بغداد است تاثیر خواهد داشت.

سابقه نشان داده که آمریکا برای ناامن سازی در عراق پروژه‌هایی خواهد داشت که می تواند تاثیراتی هم بر ایران بگذارد چرا که یکی از بازارهای اصلی مصرف کالاهای غیرنفتی‌مان، عراق است ضمن اینکه چون چین علاقمند به نفت ارزان است می‌کوشد اقتصاد خود را مجددا راه‌اندازی کند لذا از ارزان بودن قیمت ارزان نفت حمایت خواهد کرد.

**باید در رکود فعلی، قیمت نفت پایین نگه داشته شود

قیمت تمام شده نفت برای شل که هم اکنون بالا رفته به ظاهر به نفع آمریکا نیست اما من معتقدم که چون نفت برای آمریکا کالایی استراتژیک محسوب می‌شود تلاش می‌کند جلوی آنرا بگیرد؛ ایالات متحده می‌کوشد با خرید نفت ارزان، جبران ضعف اقتصادیش را کند و عملا شاید نتوانیم بگوییم به ضرر آن است. ولی در بلندمدت و با راه افتادن چرخ‌های اقتصادی آمریکا قیمت نفت افزایش خواهد یافت. ولی باید در رکود فعلی، قیمت نفت پایین نگه داشته شود.

فارس: در دوران بحران کرونا خیلی از شرکت‌های خارجی تعطیل شده و یا سرمایه‌های خود را در سرزمین‌های غیرمادری جمع کردند؛ آیا دولت‌ها و اقتصادها به سمت ملی گرایی گام برداشته‌اند؟

متفکرآزاد:‌ زنجیره توزیع و زنجیره تامین کالا در دنیا متاثر از کروناست؛ این موضوع به جهانی شدن ربط مستقیم دارد چرا که زنجیره تامین کالا توسط شرکت‌های چند ملیتی در حال اجراست؛ شرکت چند ملیتی چون نیروی کار ارزان را در چین دیده، امکانات خود را به آنجا برده و کارخانه احداث کرده است.

**کرونا در دنیا بازگشت به خودکفایی را رواج داد

برخی دیگر از این شرکت‌ها، چندین محصول را در کشورهای دیگر تولید می‌کنند؛ آنها یک بخشی از محصول کشاورزی را در یک کشور و بخش دیگر را در کشور دیگر تولید می‌کند؛ چرا که آن شرکت بین‌المللی به دنبال آن است که قفسه همه فروشگاه‌ها را تامین کند و بر همین اساس نزدیک‌ترین بازار مصرف را در نظر گرفته و عملا خودکفایی در دنیا زیر سؤال رفته است در حالی که کرونا در دنیا بازگشت به خودکفایی را رواج داده است که این موضوع سیاست‌های ملی‌گرایانه اقتصادی خواهد بود.

شرکت‌ها در دوران پساکرونا در حال جمع و جور کردن پاهای خود در خیلی از کشورها خواهند بود و عملا می‌خواهند سرزمینی عمل کنند و البته معنای این موضوع آن نیست که حتما این اقدام در بلندمدت اینگونه باشد چرا که آنها به سمت انبار داری قوی‌تر گام برخواهند داشت. هر چند که این موضوع منجر به کاهش سود آنها شده و حاشیه سود آنها را پایین می‌آورد ولی به جهت ثبات و تحمل پذیری و آنکه بتوانند در سختی‌ها خود را سرپا نگه دارند بسیار مؤثر است.

** اقتصادهای ملی بعد از کرونا شکل می‌گیرند

ژاپن اعتبار 3 میلیارد دلار برای انتقال شرکت‌هایش از چین به داخل کشورش پس از بحران کرونا در نظر گرفته است؛ این در حالی است که در آمریکا به دستور ترامپ قرار است شهرک‌های تجاری - صنعتی جدیدی برای بازگشت شرکت‌هایی که از چین به آمریکا می‌آیند ساخته شود که علامت‌های بزرگی در اقتصادهای دنیا محسوب می‌شود.

ما شاهد اقتصادهای ملی و قدرتمندی در دوران پساکرونا در دنیا خواهیم بود که البته این قدرتمندی به لحاظ سود و کمیت شرکتی نخواهد بود بلکه شکل‌گیری اقتصادهای ملی است و عملا دولت‌ها در دوران پساکرونا قدرت خواهند گرفت.

** قدرت‌ها و دولت‌های موفق در کرونا، در پسا کرونا هستند

اقتصادهای دنیا به سمت اداره کردن قدرت‌های فراملی یا سازمان‌های فراملیتی می‌روند که عملا آنها به سمت قدرت گیری باز خواهند گشت حداقل در کوتاه مدت یا میان مدت اینگونه خواهد بود؛ قدرت‌ها و دولت‌هایی می‌توانند در دوران کرونا موفق باشند که در دوران پساکرونا موفق‌تر بوده و خودی نشان دهند.

کرونا از یک منظر برای چین منفعت داشت و از منظری دیگر ضرر؛ شرکت‌های خارجی در حال خروج از چین هستند و به دنبال بازگشت سرمایه‌های خود و سرمایه‌گذاری در کشورهای مبدا هستند.

فارس: تاثیر اقتصاد ایران از بحران کرونا را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

متفکرآزاد: آسیب ایران در موضوع کرونا نسبت به بقیه خیلی نبوده است چرا که اقتصاد جمهوری اسلامی در شرایط فعلی خیلی به اقتصاد دنیا وصل نبوده است زیرا تحریم هستیم. ضمن اینکه ما قبل از تحریم‌ها هم خیلی به اقتصاد جهانی متصل نبودیم که البته بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول هم این موضوع را تصدیق می‌کنند.

** بدهی خارجی ایران 8 میلیارد دلار؛ ترکیه 460 میلیارد 

بدهی خارجی ایران نسبت به بدهی خارجی برخی کشورهای دیگر چیزی نیست. این در حالی است که ما در شرایط فعلی فقط 8 میلیارد دلار بدهی خارجی داریم که برخی‌ها آن را صفر تلقی می‌کنند؛ این در حالی است که چالش بحران اقتصادی و کاهش ارزش ملی پول ایران و ترکیه با یکدیگر یکسان است در حالی که بدهی خارجی ترکیه 460 میلیارد دلار است که این موضوع این پیام را به ما می‌دهد که می‌توانیم اقتصاد ایران در دوران پساکرونا را مدیریت کنیم.

در شرایط پساکرونا یک استراتژی عمومی جهش تولید که مقام معظم رهبری فرمودند می‌تواند کارساز باشد؛ وقتی رهبر معظم انقلاب چنین استراتژی را برای سال جاری تبیین کردند یقین دارم که با توجه به بازار مصرف 700 میلیونی ایران با 15 کشور پیرامونی خود معانی بسیاری برای ما دارد لذا خروج از این بحران برای کشورمان به صورت خیلی جدی در حال بروز آثار خود است.

فارس: در دوران همه‌گیری کرونا در دنیا برخی کشورها مانع صادرات محصولات خود شدند و حتی برخی دولت‌ها به سمت احتکار داخلی رفتند؛ تحلیل‌تان از نگاه به داخل و نجات اقتصادی برخی کشورها چیست؟

متفکرآزاد: کرونا نشان داد نظم نوینی در دوران پساکرونا شکل خواهد گرفت؛ این نظم مبتنی بر نگاه لیبرالی که آمریکای‌ها منادی آن بودند؛ دیگر نخواهد بود بلکه این نظم مبتنی بر تعاملات بین‌المللی جدید است؛ دولت‌ها دوست خواهند داشت با حفظ حریم‌ها قدرت داخلی خود را ارتقا دهند ضمن اینکه قدرت اقتصادی خود را افزایش دهند تا بتوانند تعاملات چند سویه موثر داشته باشند؛ هند در شرق آسیا این کار را بعد از کرونا شروع کرده است و بعد از کرونا وارد تعامل با دیگران شده است.

** انبار و احتکارهای جهانی از پیامدهای اقتصادی کرونا

دولت‌ها به این سمت گام برمی‌دارند که مدیریت جدید در صحنه داشته باشند تا بتوانند نفت ارزان خریداری کرده و اقتصاد خود را احیا کنند؛ البته مشخص نیست این رویه تا چه زمانی ادامه خواهد داشت.

یکی دیگر از پیامدهای اقتصادی کرونا انبار کردن‌ها و احتکارهای جهانی است که خود را نشان داده است؛ قزاقستان به عنوان یکی از تولید کنندگان گندم در دنیا جلوی صادرات خود را گرفته است ضمن اینکه صادرات روغن آفتابگردان از صربستان هم چنین وضعیتی دارد؛ این آمارها طبق گزارش نشریه بلومبرگ در 25 مارس است. همچنین ویتنام هم جلوی صادرات برنج را گرفته است؛ کشورها به دنبال انبارداری داخلی و نگاه به داخل مرزها و نجات دادن خود هستند.

فارس: میزان بیکاران در آمریکا نشان داد که آسیب‌های زیادی از بحران کرونا دیده است؛ چرا ایالات متحده نتوانست آسیب‌های اقتصادی این ویروس را کنترل کند؟‌

متفکرآزاد: پیش‌بینی اولیه از نرخ بیکاری بعد از شیوع کرونا در آمریکا 2 برابر شد. این در حالی است که پیش از شیوع کرونا ایالات متحده 6 میلیون بیکار داشت. که پیش‌بینی اولیه 2 برابر شدن میزان بیکاران و رسیدن آن به 12 میلیون بود اما بر اساس آخرین آمار طبق اعلام روزنامه واشنگتن پست تعداد بیکاران این کشور به 22 میلیون رسیده است و حتی آسوشیتدپرس در ماه مارس این میزان را 10 میلیون عنوان کرده بود ولی این آمار در اواخر آوریل به 22 میلیون رسیده است ضمن اینکه ایالات متحده برای مهار کردن آسیب‌های اقتصادی کرونا2 تریلیون دلار اعتبار در نظر گرفته است. خیلی از کارشناسان معتقدند تا تابستان این اقتصاد بیشتر نمی‌تواند دوام بیاورد چرا که این بحران بسیار جدی است.

رکود تورمی در دنیا بحران‌های بسیار جدی ایجاد کرده است این در حالی است که همین رکود تورمی در دهه 30 میلادی منجر به فلج کردن آن شده بود. لذا باید تلاش کنیم از این چالش و تهدید یک فرصت سازیم.

فارس: آسیب شناسی مدلینگ رفتاری برخی دولت‌ها در بحران کرونا می‌تواند اطلاعات خوبی به ما بدهد؛ سبک زندگی ایرانیان در این قضیه نیازمند معرفی به جهانیان است؛ شما با این نظر برخی کارشناسان موافق هستید؟

متفکر‌آزاد: مدل و الگویی که در مدیریت بحران کرونا از سوی مردم و نظام بهداشت و درمان نشان داد و هم بعد از آن هم در مورد جهش تولید رخ خواهد داد ثابت کرده و خواهد کرد که اگر بتوانیم به موقع حرکت کنیم می‌توانیم به شکل‌گیری و معرفی بهتر الگوی جمهوری اسلامی به عرصه بین‌الملل کمک کنیم.

نظم جدید جهانی از سوی کشورهایی دنبال خواهد شد که حرفی برای گفتن در دوران پساکرونا داشته باشند.

** اندیشه‌ورزان مدل جایگزین نظام بین‌الملل طراحی کنند

نگاه آسیب‌شناسی مدلینگ رفتاری در بحران کرونا در کشورمان باید داشته باشیم؛ یکی از جدی‌ترین مباحثی که باید در این باره به آن بپردازیم آن است که در چنین پدیده‌هایی که حوزه مدیریت محیطی و پیرامونی و مدیریت در منطقه به دولت‌ها اجازه داده شود؛ دولت سعی کند آزادی عمل به مدیران بخش‌های مختلف داده و مدیران منطقه‌ای بتوانند بر اساس زیست بوم محل خود تصمیم‌گیری کنند.

جمهوری اسلامی در بحران کرونا به خوبی توانست موضوع را مدیریت کند چرا که سبک زندگی مردم ما بسیار خوب بود؛ هم اکنون زمان آن است که دانشگاه‌های ایران و حوزه‌های علمیه کشورمان و مراکز اندیشه‌ورز برای مدل جایگزین نظام بین‌الملل طراحی‌های خود را انجام داده و آن را به دنیا عرضه کنند.

با تمام صدماتی که ما و دنیا از بحران کرونا دیده‌ایم اما می توانیم فرصت خوبی برای احیای کشورمان برای خروج از تحریم‌های ظالمانه آمریکا و خروج از وضعیت اقتصادی داشته باشیم.

انتهای پیام /

کرونا مدیریت ویروس سیاست خارجی اقتصاد بحران ایران چین آمریکا روح الله متفکرآزاد