«مصر» گام بعدی دولت سیزدهم برای بسط همگرایی در منطقه

در جریان سفر اخیر سلطان عمان به کشورمان، روابط ایران و مصر یکی از محورهای اصلی مذاکرات میان مقامات عالی دو کشور بوده است و به نظر می‌رسد سلطان حامل پیامی از طرف قاهره بوده است.

خبرگزاری مهر، گروه سیاست - محمد مهاجرانی: روز گذشته در جریان دیدار حضرت آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی و «هیثم بن طارق آل سعید» سلطان عمان رهبر انقلاب اسلامی با اشاره به اظهارات سلطان عمان مبنی بر تمایل مصر برای از سرگیری روابط با جمهوری اسلامی ایران، تاکید کردند: ما از این موضع استقبال می‌کنیم و مشکلی در این زمینه نداریم.

همزمان با تشدید تحرکات دیپلماتیک دستگاه سیاست خارجی کشورمان در منطقه و گشایش‌های صورت گرفته در بیشتر پرونده‌ها، انتظارها برای حل و فصل یک پرونده قدیمی نیز افزایش پیدا کرده است و در روزهای اخیر موضوع توسعه روابط ایران و مصر مورد توجه بسیاری از رسانه‌ها قرار گرفته است.

دستور رئیس جمهور برای رابطه با مصر

بهادری جهرمی سخنگوی دولت نیز در جریان نشست خبری اخیر خود درباره اخبار اخیر مبنی بر احتمال برقراری روابط ایران و مصر و امکان ایجاد این تعامل تصریح کرد: دولت آماده توسعه روابط با مصر است. پس از فرمایش مقام معظم رهبری در اینباره، رئیس‌جمهور به وزارت خارجه دستور داد تا اقدامات لازم در این زمینه را انجام دهد.

در یک نگاه کلی، برخی از کارشناسان پس از آنکه ایران و عربستان ازسرگیری روابط سیاسی خود را اعلام کردند، انتظار داشتند به سرعت همین مسئله در موضوع مصر نیز اعمال شود؛ در صورتی که موضوع ارتباطات تهران و قاهره دارای پیچیدگی و اضلاع متفاوتی است.

روابط مصر و ایران با فراز و نشیب زیادی بر اساس ماهیت نظام سیاسی حاکم بر مصر روبرو بوده است. در دوره پادشاهی روابط میان طرفین محکم بود و گواه آن نیز ازدواج فوزیه خواهر ملک فاروق با شاه مخلوع ایران بود.

حمایت مصر از ملی شدن صنعت نفت ایران

در دوره جمال عبدالناصر نیز وی از دولت مصدق که غربی‌ها پس از ملی کردن صنعت نفت ایران وی را برکنار کردند، حمایت می‌کرد، هرچند در که در آینده روابط مصر با شاه ایران بشدت تیره شد، بالاخص پس از آنکه محمدرضا پهلوی در ارتباط ایران با رژیم صهیونیستی به‌شکل دوفاکتو خبر داد.

در دوره انور سادات و حسنی مبارک روابط دو کشور قطع شد. در دوره سادات وی با انقلاب اسلامی ایران مخالفت و از شاه مخلوع حمایت کرد. رژیم مبارک نیز همسو با سیاست‌های آمریکا و غربی‌ها در مسیر ضدیت با جمهوری اسلامی ایران حرکت کرد.

پس از انقلاب ژانویه 2011 و سرنگونی رژیم حسنی مبارک و روی کار آمدن اخوان المسلمین، روابط دو کشور شاهد پویایی بود و محمود احمدی نژاد رئیس جمهور سابق ایران به مصر رفت و به نظر می‌رسید که قرار است دوره جدیدی در روابط دو کشور آغاز شود.

امیدهای زودگذر برای برقراری روابط میان ایران و مصر

اما با عزل مرسی و روی کار آمدن عبدالفتاح السیسی وی تلاش کرد که در راستای جلب حمایت کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به ویژه سعودی‌ها از برقراری روابط با ایران پرهیز کند.

یکی از عوامل مهم و مؤثر در موضوع روابط ایران و مصر، مسئله سوریه است. مصر و سوریه دو کشور عربی با اشتراکات پر شمار تاریخ جهان عرب معاصر را رقم زده‌اند. حتی دو کشور در دوره‌ای از سال 1958 تا 1961 متحد شده و کشور جدیدی به نام «جمهوری متحد عربی» را تشکیل داده بودند.

در فروردین امسال فیصل المقداد وزیر امور خارجه سوریه در پاسخ به سفر چندی پیش سامح شکری همتای مصری خود به قاهره سفر کرد. سفر المقداد به قاهره، نخستین سفر رسمی وزیر امور خارجه سوریه به مصر از زمان آغاز بحران و توطئه خارجی این کشور در سال 2011 میلادی به شمار می‌آید.

در روزهای گذشته پایگاه نشنال به نقل از مقام‌های مصری گزارش داد ایران و مصر ظرف چند ماه آینده به عنوان بخشی از روند عادی‌سازی روابط اقدام به تبادل سفیر خواهند کرد.

دو مقام به پایگاه انگلیسی‌زبان «نشنال» گفته‌اند که بر سر دیدار «عبدالفتاح السیسی»، رئیس‌جمهور مصر و «سید ابراهیم رئیسی»، رئیس‌جمهور ایران توافق کلی حاصل شده است. این مقام‌ها گفته‌اند احتمال می‌رود این دیدار تا پایان سال جاری میلادی انجام شود.

15 اردیبهشت ماه نیز 2 منبع عراقی به وبگاه العربی الجدید گفتند که نمایندگانی از ایران و مصر یک ماه قبل‌تر در بغداد با یکدیگر دیدار کرده‌اند. منابع عراقی با بیان اینکه سطح هیأت‌های مذاکره کننده پایین بود، یادآور شدند که دولت عراق تلاش دارد میانجی‌گری بین ایران و عربستان سعودی را در خصوص ایران و مصر نیز تکرار کند. آن‌ها همچنین مدعی شدند که طرف ایرانی و مصری اصرار داشتند که خبر برگزاری این نشست به شکل رسمی اعلام نشود.

در همین راستا با مسعود اسداللهی کارشناس مسائل منطقه‌ای به گفتگو پرداختیم و وی در پاسخ به سوالی در خصوص چشم انداز آینده روابط ایران و مصر گفت: درست است که نقش مصری‌ها در چند دهه اخیر و بعد از پیمان کمپ دیوید تضعیف شده است اما به خاطر تاریخ و تمدن چند هزار ساله و نقشی که مصر در دوران عبدالناصر داشت، هنوز به دنبال نمایش رگه‌هایی از حرکت‌های مستقل دهند. وقتی بن سلمان جنگ را به یمن تحمیل کرد، رسماً از مصر خواست که مشارکت کند اما مصر نپذیرفت که در جنگ زمینی مشارکت کند و فقط چند ناوچه در اختیار آن‌ها گذاشت.

وی افزود: متأسفانه مصر به کمک‌های مالی امارات و عربستان نیازمند است، و مثلاً وقتی صحبت از سه جزیره ایرانی می‌شود، بیانیه را امضا می‌کند؛ ولی واقعاً اینطور نیست که پای کار باشد.

دستگاه امنیتی مصر در طول بحران سوریه از دولت سوریه حمایت کرد

این کارشناس مسائل سیاسی تصریح کرد: موردی که در ایران کمتر گفته شده این است که در طول دوران بحران سوریه، نظام مصر به خصوص دستگاه امنیتی و ارتش با سوریه بودند نه با مخالفین! حتی در زمان مرسی نیز وی از این مسئله خبر نداشت. آنچه در مصر اتفاق افتاد، انقلاب تمام عیار نبود. در واقع فقط حسنی مبارک با دو پسر و چند نفر از اطرافیانش در کاخ تغییر کردند و بقیه نظام مصر از جمله ارتش، دستگاه امنیتی و سیستم قضائی دست نخورده باقی ماند. زمانی که اخوان المسلمین در انتخابات پیروز شد و مرسی رئیس جمهور شد کودتا کردند و بساط همه این‌ها را جمع کردند و به زندان انداختند و هیچکس هم در دنیا از این‌ها حمایت نمی‌کند و در واقع تمام شدند.

وی افزود: در همان مقاطع دستگاه اطلاعاتی مصر، نظام سابق مصر اخوان المسلمین را دشمن خودش می‌دانست، نظام سوریه هم اخوان المسلمین را دشمن خودش می‌داند و به علت دشمن مشترک با هم همکاری می‌کردند. در دل بحران سوریه دستگاه اطلاعاتی مصر اطلاعات گروه‌های مخالف سوریه که در مصر بودند را به نظام سوریه می‌داد.

این کارشناس مسائل منطقه‌ای گفت: مثلاً اطلاعات کشتی لطف الله که از مبدا اسکندریه سلاح بار زد تا به طرابلس لبنان ببرد و سپس به خاک سوریه منتقل شود را، مصری‌ها به سوریه دادند و ارتش سوریه نیز به دولت لبنان اطلاع داد و آن را توقیف کردند.

اسداللهی گفت: لذا الان که شرایط برای برقراری رابطه با ایران فراهم شده، مصری‌ها نیز آماده برقراری رابطه هستند.

بدون شک یکی از موانع برقراری رابطه ایران و مصر، آمریکا و رژیم صهیونیستی هستند. واشنگتن و تل آویو به عنوان دشمنان سرسخت جمهوری اسلامی ایران هرگز به این مسأله روی خوش نشان نخواهند داد و تمام تلاش خود را برای جلوگیری از هر گونه تعامل میان کشورهای منطقه به عمل خواهند آورد. این محور منحوس در منطقه ایجاد پیوند میان تهران و سایر کشورهای منطقه را تهدیدی بزرگ برای موجودیت حیات رژیم صهیونیستی و همچنین منافع نامشروع آمریکا در منطقه می‌دانند. البته این تهدید و خطر در خصوص رابطه ایران و مصر در بالاترین سطح ممکن قرار دارد. زیرا مصر با قرارگیری در موقعیت خاص ژئوپلتیکی از طرفی در همسایگی با رژیم صهیونیستی قرار دارد و از طرف دیگر همواره با گروه‌های مقاومت در نوار غزه در ارتباط بوده است.

برقراری روابط ایران و مصر محور احتمالی سفر سلطان عمان

با توجه به تحولات اخیر و اظهارات مقامات عالی دو کشور، در سفر اخیر «هیثم بن طارق» سلطان عمان موضوع ارتباط ایران و مصر یکی از محورهای مذاکراتی میان دو طرف بوده است؛ البته وساطتت میان ایران و مصر توسط سلطان عمان تا حدودی محتمل است و پیش‌تر نیز عمان در دیگر پرونده‌های منطقه‌ای نقش میانجی را بر عهده داشته است. اما توجه به این نکته نیز ضروری است که روابط ایران و مصر بر خلاف روابط ایران و عربستان به صورت کامل قطع نیست و هم‌اکنون دفاتر حافظ منافع هر دو کشور در تهران و قاهره فعال است و در صورت نیاز به انجام مذاکرات و یا انتقال پیام، این کانال در دسترس‌تر است.

به نظر می‌رسد با توجه به میزبانی مصر از اجلاس سران دی 8 و توجه ویژه دولت سیزدهم به حضور فعال در سازمان‌های منطقه‌ای، این اجلاس احتمالاً زمینه‌ساز سفر رئیسی به قاهره و متعاقب آن دیدار با مقامات دو کشور فراهم گردد.