مصوبات تورم‌زای کمیسیون تلفیق

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، 21 آذر گذشته، لایحه بودجه توسط دولت تقدیم نمایندگان مجلس شد و 14‌دی کمیسیون تلفیق رسما کار خود را کلید زد. از زمان شروع به کار کمیسیون تلفیق، تغییرات گسترده‌ای در بند‌ها و تبصره‌های مختلف لایحه بودجه به‌وجود آمده و دامنه تغییرات آنقدر گسترده بود که چندی پیش وزیر امور اقتصادی و دارایی نسبت به این موضوع واکنش نشان داد و تاکید کرد تغییر در اعداد و ارقام بودجه نه‌تن‌ها وابستگی بودجه به نفت را افزایش می‌دهد بلکه تحریم‌پذیری اقتصاد را بالا می‌برد. بررسی لایحه بودجه نشان می‌دهد سقف درآمد‌های نفتی 100‌هزار میلیارد تومان افزایش یافته و این چالشی برای دولت‌سیزدهم در سال آینده خواهد بود. از سوی دیگر باید توجه داشت قیمت نفت در لایحه بودجه 70دلار تعیین شده و این در حالی است که قیمت نفت در بودجه کشور‌های حاشیه خلیج‌فارس که صادر‌کننده نفت هستند 60دلار تعیین شده است. تغییرات در تبصره‌16 لایحه بودجه در کمیسیون تلفیق آنقدر زیاد بود که علی صالح‌آبادی رئیس‌کل بانک‌مرکزی در نامه‌ای به رهبر انقلاب اعلام کرد تصویب این اعداد و ارقام به اقتصاد آسیب می‌زند. پس از نامه رئیس‌کل بانک‌مرکزی به رهبر معظم انقلاب درباره تکالیف مازاد بر شبکه بانکی در مصوبات کمیسیون تلفیق بودجه که سبب افزایش پایه پولی و تورم می‌شود، رهبر معظم انقلاب دیروز به مجلس دستور دادند در بودجه به بانک‌ها تکالیف مازاد بر توان بانکی وارد نشود. از این رو در این گزارش بررسی‌کرده ایم که تغییرات تبصره‌16 چه تاثیری در وضعیت اقتصادی دارد. در تبصره‌16 لایحه بودجه آمده، بانک‌مرکزی جمهوری اسلامی ایران از طریق بانک‌های دولتی، خصوصی و موسسات اعتباری غیربانکی مکلف به پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه از محل 100‌درصد مانده سپرده‌های قرض‌الحسنه و 50‌درصد سپرده‌های جاری شبکه‌بانکی پس از کسر سپرده قانونی به موارد مندرج در قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی ازجمله قانون برنامه ششم توسعه است. موضوعات و ذی‌نفعان، میزان تسهیلات پرداختی، دوره بازپرداخت ازجمله موضوعاتی است که در آیین‌نامه اجرایی این بند که توسط سازمان برنامه و بودجه کشور با همکاری بانک‌مرکزی جمهوری اسلامی ایران و معاونت امور مناطق محروم حداکثر تا یک‌ماه پس از ابلاغ این قانون تهیه و به تصویب هیأت‌وزیران می‌رسد، تعیین می‌شود. این تبصره در کمیسیون تلفیق بودجه تغییرات زیادی داشت. دیروز رئیس مجلس شورای اسلامی از نامه مقام معظم رهبری به نمایندگان درخصوص پرهیز از تحمیل تکالیف مالایطاق به بانک‌ها در لایحه بودجه پیرو نامه رئیس‌کل بانک‌مرکزی به ایشان خبر داد. محمدباقر قالیباف با اشاره به برخی جزئیات نامه رئیس‌کل بانک‌مرکزی به مقام معظم رهبری گفت: همان‌طور که رئیس بانک‌مرکزی نیز یکشنبه گذشته در صحن مجلس تاکید داشتند، در تبصره‌16 لایحه بودجه 1401 تکالیفی برای بانک‌ها مشخص‌شده که بعضی از تکالیف نسبت به سال‌1400 تا دو برابر افزایش پیدا کرده است. وی افزود: اگر ما شاهد گرانی و بالا رفتن نرخ کالا‌ها و خدمات در سطح جامعه هستیم همه به تکالیف مالایطاق برمی‌گردد که از سوی دولت و مجلس شورای اسلامی به بانک‌ها تحمیل می‌شود. زمانی که این تکالیف به بانک‌مرکزی و سایر بانک‌ها تحمیل می‌شود نتیجه آن افزایش پایه پولی و تورم است. رئیس مجلس تصریح کرد: در همین زمینه مقام معظم رهبری نیز پیرو نامه هشدار آمیز رئیس‌کل بانک‌مرکزی دیروز به‌صورت مکتوب به بنده و سایر نمایندگان هشدار دادند که تکلیف مالایطاقی به بانک‌ها داده نشود؛ البته این هشدار ایشان هم به مجلس و هم به دولت است. وی گفت: گاهی دولت به بانک‌ها فشار می‌آورد و آن بانک‌ها نیز ناچار به اضافه برداشت از بانک‌مرکزی می‌شوند؛ درست است که در این موارد دولت تکلیفی به بانک‌مرکزی نداشته و پولی از بانک مرکزی نگرفته، اما به بانک‌ها تکلیف کرده است که باعث فشار به بانک مرکزی می‌شود. قالیباف با بیان اینکه نباید تکلیف اضافی به بانک مرکزی اعمال شود تاکید کرد: در بازنگری مجدد تبصره‌16 در کمیسیون تلفیق باید به تذکر مقام معظم رهبری و خواست بانک‌مرکزی توجه شود؛ بنابراین کمیسیون تلفیق براساس ماده‌153 جزء 1‌و‌2 بند «ی» را با این شرایط مجددا مورد بررسی قرار دهد و به صحن مجلس بیاورد. حمید‌رضا حاجی‌بابایی، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس درباره تبصره 16 گفته در تبصره‌16 از محل تبصره‌14، صندوقی به نام بیماری‌های صعب‌العلاج ایجاد کردیم و 25هزار میلیارد تومان سرمایه برای آن در نظر گرفتیم که 20هزار میلیارد تومان از محل تسهیلات تبصره16 به صورت 4درصد و 5هزار میلیارد تومان از محل تبصره14 بلاعوض است، یعنی سال آینده می‌توانیم به 500هزار نفر تا 50میلیون تومان به صورت بلاعوض یا وام 4درصدی پرداخت کنیم. رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس درباره افزایش تسهیلات تکلیفی بانک‌ها در لایحه بودجه1401 گفت: تبصره16 قرض‌الحسنه است، بانک‌مرکزی تا حدود 200هزار میلیارد تومان را پذیرفت، اما نظر کارشناسان 360هزار میلیارد تومان بود که کمیسیون تلفیق هم رأی داد، تبصره16 برای اولین‌بار برای اشتغال خرد، استانی شده است. وی درباره افزایش بند‌های قانونی به تبصره‌ها در لایحه بودجه‌1401 گفت: بیشتر بند‌های قانونی، نظارتی است. حدود 15بند در تبصره2 اضافه کردیم که تمام آن‌ها نظارتی است.

مصوبات تورم‌زای تلفیق

خالص بدهی بانک‌ها به بانک‌مرکزی یکی از متغیر‌های اثر‌گذار بر پایه پولی و رشد نقدینگی است. اضافه برداشت بانک‌ها از بانک‌مرکزی به دلیل بی‌انضباطی دولت قبل در سه سال اخیر افزایش شدیدی داشت و به بالای هزار هزار میلیارد ریال رسید، اما با روی کار آمدن دولت‌سیزدهم در اصلاح این روند گام‌هایی برداشته شد که امروز در نزولی‌شدن نرخ تورم خود را نشان می‌دهد. علی صالح‌آبادی، رئیس کل بانک مرکزی در نخستین گفت‌و‌گوی رسانه‌ای خود پس از انتصاب در این سمت گفته بود تلاش می‌کنیم با کنترل پایه پولی و همچنین جلوگیری از اضافه برداشت بانک‌ها از منابع بانک مرکزی، بازار را کنترل کنیم و با کمک شبکه بانکی از اضافه برداشت بانک‌ها جلوگیری شود. یکی از علت‌های رشد نقدینگی و نرخ تورم، افزایش اضافه برداشت (بدهی) بانک‌ها از بانک‌مرکزی است که تسهیلات تکلیفی بانک‌ها یکی از علت‌های افزایش این بدهی بوده است. کارشناسان می‌گویند که تسهیلات تکلیفی باید متناسب با منابع بانک‌ها باشد تا منجر به افزایش بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی و خلق پول و در نتیجه تورم نشود. بانک‌ها با جمع‌آوری پس‌انداز و سپرده‌های مردم و پرداخت آن در قالب تسهیلات به فعالیت‌های اقتصادی نقش مهمی در تامین نقدینگی تولید و فعالیت‌هایی دارند که امروز با کمبود منابع مواجه هستند. این تسهیلات در رشد اقتصادی، رشد تولید، سرمایه‌گذاری و ایجاد اشتغال اثر‌گذار است. نتایج نشان می‌دهد که نقش تسهیلات غیرتکلیفی بانک‌ها بر رشد اقتصادی (سرمایه‌گذاری و رشد تولید) به‌مراتب بیشتر از تسهیلات تکلیفی بوده است.

زیاندهی بانک‌ها

متاسفانه موضوع تسهیلات تکلیفی سال‌هاست که در قالب تبصره‌های بودجه جا خوش کرده و بانک‌ها را مکلف به تامین مالی می‌کند. برخی صاحبنظران نیز معتقدند که ریشه زیان‌دهی بانک‌های دولتی به تسهیلات تکلیفی برمی‌گردد با این حال کمیسیون تلفیق لایحه بودجه‌1401 تکالیفی برای بانک‌ها تعیین کرد؛ هر چند این کار با رفع و گره‌گشایی از برخی مشکلات مردم دیده می‌شود، اما وقتی متناسب با واقعیت‌ها نباشد خود را در نرخ تورم نشان می‌دهد و معیشت مردم را تحت‌فشار قرار می‌دهد؛ البته بانک‌ها وظیفه تامین مالی خرد را هم بر عهده دارند، اما نباید به‌گونه‌ای تکلیف‌تعیین شود که باعث افزایش بدهی و ناتراز بانک‌ها شود. کمیسیون تلفیق در تبصره16 و از محل تبصره14 دولت را موظف به تشکیل صندوق بیماری‌های خاص و صعب‌العلاج جهت کمک به بیماران کرده که مبلغ 20هزار میلیارد تومان آن از منابع پس‌انداز و جاری قرض‌الحسنه و جاری شبکه بانکی جهت پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه را به صندوق بیماری‌های خاص و صعب‌العلاج برای کمک به بیماران صعب‌العلاج، سرطانی، خاص و زوج‌های نابارور به صورت 4درصد و مبلغ 5هزار میلیارد تومان برای پرداخت به بیماران فقیر و معسر تحت‌پوشش نهاد‌های حمایتی از محل تبصره‌14 بلاعوض اختصاص داده و این در حالی است که در کمیسیون تلفیق بودجه مجلس علاوه بر افزایش رقم وام ازدواج، سایر تسهیلات تکلیفی بانک‌ها نیز در لایحه بودجه سال آینده افزایش یافته است؛ البته تصمیمات کمیسیون تلفیق با هدف کمک به مردم اتخاذ‌شده، اما به علت کمبود منابع بانک‌ها، اجرای این تکالیف سبب اضافه برداشت بانک‌ها از بانک‌مرکزی، افزایش نقدینگی و تورم خواهد شد. تسهیلات تکلیفی متناسب با منابعی که در اختیار بانک‌ها قرار می‌گیرد، برقرار باشد تا مردم عزیز مکدر نشوند و صفی شکل نگیرد و باعث نارضایتی شود. این گفته کورش پرویزیان، رئیس کانون بانک‌ها و موسسات اعتباری خصوصی درمورد تسهیلات تکلیفی است. وی می‌گوید در شبکه بانکی، قانون محور اصلی کار است، اما تقاضای کلی ما از مجموعه قانونگذاران کشور و روسای سه‌قوه این است که تسهیلات تکلیفی در حداقل خودش باشد؛ چراکه تسهیلات تکلیفی به‌طور کلی کارآیی شبکه‌بانکی و منابع مردم را کاهش می‌دهد. پرویزیان با بیان این‌که بانک‌ها در حوزه قرض‌الحسنه ازدواج یا کسب‌وکار‌های کوچک و سازمان‌های حمایتی نهایت همکاری و همراهی را دارند، گفت: تسهیلات خرد اصولا برای رفع نیاز‌های ضروری مردم اعم از کسب‌وکار‌های کوچک و خانوادگی مطرح است که باید روش‌هایی را برای اعطای تسهیلات به‌کار بگیریم که مردم با کمترین سختگیری به آن دسترسی داشته باشند.

تکالیف تورمی

به گفته کارشناسان، کمیسیون تلفیق بودجه در بررسی لایحه وام 220میلیونی ودیعه مسکن، وام 440هزار میلیارد تومان مسکن، وام 150میلیونی ازدواج و وام 200هزار میلیارد تومان اشتغال را در جلسات خود مصوب کرده است. اساسا 70درصد تسهیلات بانکی برای سرمایه در گردش و ماهیت کوتاه مدتی دارد، اما کمیسیون تلفیق حجم عجیب و غریبی از تسهیلات بانکی با بازپرداخت 10و20ساله را در بودجه سال آینده تکلیف کرده که از منابع بانکی باید پرداخت شود. رشد مانده تسهیلات بانکی در سال99 حدود 800هزار میلیارد تومان بوده، اما تقریبا به همین میزان هر سال به رشد مانده تسهیلات کشور از محل این وام‌ها اضافه می‌شود. باوجود این کسری ذخایر بانک‌ها و تشنگی بخش‌های اقتصادی به دلیل شوک کرونا و شوک‌های ارزی در دولت قبل و... طبیعتا اعطای این وام‌ها نشدنی و محال است، مگر به قیمت رشد ذخایر بانک‌ها؛ این یعنی خلق پایه پولی بی‌سابقه توسط بانک‌مرکزی و ابرتورم‌های بی‌سابقه‌ای که تا حالا تجربه آن را نداشته‌ایم.

خلق نقدینگی

علی صالح‌آبادی، رئیس‌کل بانک‌مرکزی که اخیرا در صحن مجلس حضور پیدا کرده بود از نمایندگان مجلس خواست عدد‌ها را به گونه‌ای تنظیم نکنند که بانک‌ها نتوانند پاسخگوی آن عدد و ارقام باشند، زیرا اگر اعداد غیرواقعی باشد، بانک‌ها موظف هستند که قانون را به اجرا درآورند و زمانی که بانک‌ها با کسری منابع ناشی از این موارد روبه‌رو شوند، نتیجه آن اضافه برداشت و پایه پولی و بعضا نارضایتی مردم هم ممکن است که پیش آید. بررسی‌ها نشان می‌دهد بانک‌ها 170هزار میلیارد به بانک‌مرکزی بدهکارند در حالی که می‌توان به سمت تخصیص بهتر و شفافیت خدمات و تسهیلات حرکت کرد. همچنین اضافه برداشت بانک‌ها عامل رشد نقدینگی و نبودشفافیت می‌شود که ریشه این موارد در تسهیلات تکلیفی است. با افزایش تسهیلات تکلیفی، بدهی دولت به بانک‌ها افزایش پیدا می‌کند و درنتیجه با اضافه برداشت، بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی افزایش می‌یابد که باز هم یکی از اجزای پایه پولی بالا می‌رود. آن‌طور که رئیس‌کل بانک‌مرکزی می‌گوید در بودجه سال‌آینده در تبصره‌16 و سایر بند‌های الحاقی حدود 1200همت تسهیلات تکلیفی دیده شده است. کل تسهیلاتی که شبکه بانکی از ابتدای امسال تاکنون پرداخت‌کرده حدود 2300همت بوده است که 67درصد آن برای سرمایه در گردش بنگاه‌های تولیدی استفاده شده؛ بنابراین 1200همت تسهیلات تکلیفی موجب ناترازی خواهد شد. صالح‌آبادی گفته مقرر‌شده بانک‌مرکزی، سازمان برنامه و وزارت اقتصاد با هماهنگی یکدیگر و متناسب با تورم و نقدینگی، به‌گونه‌ای رفتار کنند که فشاری بر شبکه بانکی وارد نشود و نباید اجازه دهیم بانک‌ها بدون ضابطه خلق نقدینگی کنند. ضمن اینکه بانک‌ها براساس ویژگی‌ها و پارامتر‌ها و شرایط خود با هم متفاوت هستند. همه دستگاه‌های دولتی و غیردولتی باید در این زمینه همکاری کنند و انتظار ما از مجلس در این زمان که در زمان تصویب بودجه قرار داریم این است که بودجه سال آینده ناتراز بسته نشود.

منبع: جام جم