منوچهر متکی: سازمان های بین المللی هیچ مشکلی از جوامع بشری را نمی توانند حل کنند
به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری فارس، منوچهر متکی وزیر اسبق امور خارجه ایران در دومین روز از چهاردهمین نشست سالانه اندیشمندان و استادان درس انقلاب اسلامی دانشگاه‌های کشور ضمن تبریک عید بزرگ مبعث گفت: برانگیختگی و تحول، شاخص روشن این عید است و شکل گیری انقلاب تکاملیِ آغازین اسلام است. امام راحل (ره) در همان الگوگیری و با تمسک به همان دو محوری که پیامبر عظیم الشأن اسلام (ص)، آن تحول بزرگ را به وجود آورد، حرکت جدیدی را در دوره ما ساماندهی کرد. تکوین امت و تأسیس دولت، دو مرحله کاملاً مشخص و تقسیم شده دوران نبوت پیامبر اعظم (ص) است. وی اظهار کرد: در مدت 13 سال، آیات مکی قرآن به تدوین نظام نامه، معرفی احکام، دستورات و توزیع آن ها همراه با آگاهی و خودسازی ملتی که بناست بعدها امپراطوری های روم و ایران و بعدها جهان را تحت تأثیر خود قرار دهد، منجر شد. امام امت هم در 15 سال بعد از شکست ظاهریِ 15 خرداد 42، در تبعید، به تبیین مبانی حکومت اسلامی پرداخت و همراه با آن، یاران و رهروان خود را ساماندهی کرد و در 22 بهمن 57 انقلاب اسلامی در الگوگیری از انقلاب آغازین اسلام شکل گرفت و این روزها چهل و پنجمین سالگرد پیروزی این انقلاب را شاهدیم. ان شاءالله مردم ما علی رغم فراز و نشیب هایی که خصوصاً در یکی دوسال اخیر با آن مواجه بودند، با لطف خداوند و انفاس قدسیه امام (رحمت الله علیه) و هدایت های عبد صالح، رهبر معظم انقلاب (مدظله العالی)، هم در 22 بهمن و هم در 11 اسفند، حماسه های دیگری را خلق خواهند کرد. وزیر اسبق امور خارجه گفت: تأسیس جامعه ملل و سازمان ملل در طی جنگ های جهانی اول و دوم، بشارت نظام مندی جدیدی را در حکمرانی جهانی داد که به جای فضای استعمار کهن که استعمارگران مستقیماً در کشورهای تحت سلطه خود حاضر می شدند و حکمرانی می کردند، استعمار نو که مبارزات ضد استعماری، آن ها را از مستعمراتشان بیرون کرد، با تربیت رهبران خودکامه و وابسته به خود از سوی استعمارگران، دوران جدیدی از حکمرانی را با حفظ منافعشان تجربه می کردند، که مبارزات ضد استبدادی، بساطشان را در دنیا با مشکل مواجه کرد. دور جدید حکمرانی بر اساس منافع قدرت ها، شکل و شمایل جدیدی پیدا کرد. سازمان ملل و متعاقباً ساختارهای مختلف در حوزه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، امنیتی و دفاعی، تلاش کرد همه ارکان حکمرانی در کشورها و نظام های مبتنی بر دولت - ملت را تحت تأثیر قرار دهد.
وی اضافه کرد: سازمان های تخصصی بین المللی در موضوعات گوناگون حکمرانی، مباحثی را مورد بررسی قرار داده و چارچوب هایی را تدوین نمود و آرام آرام در فضای جدیدی که با پیوستن کشورها ایجاد می کردند، آن ها را لازم الاجرا می کردند و اعضای اجرایی آن را در دنیا به وجود می آوردند. اینجا یک کشور و یک قدرت به حسب ظاهر نبود که نظرات و دیدگاه های خود را بر دیگران تحمیل می کند، بلکه به ظاهر در یک سامانه دموکراتیک با حضور کشورها و تصویب در سازمان بین المللی، آرام آرام این نظام نامه جدید حکمرانی شکل گرفت. وی به شکل گیری نهادهای مختلف بین المللی اشاره کرد و گفت: مباحث کارگری در (ILO)، مباحث بهداشتی در (WHO)، مباحث صنعتی در (UNIDO)، مباحث هسته ای در (IAEA) و دیگر موضوعات بین المللی که حوزه های حکمرانی کشورها بود، از طریق این سازمان های بین المللی در محتوا ساماندهی شده و در اجرا مراحل لازم الاجرایی خود را طی می کرد. تصور می شد که آنچه را غرب طی چند قرن، تلاش کرد به عنوان نظام نامه حکمرانی به دیگران دیکته کند، الآن در یک فضای بین المللی جای خود را باز می کند. مهم نبود در یک کشور حزب چپ بر سر کار است یا راست، بنا بود حکمرانی ها بر اساس آن نظام نامه شکل بگیرند و ساماندهی شوند و در حوزه های خود کشورداری کنند. این فعال سیاسی در ادامه به ایرادات نظام مندی های بین المللی اشاره کرد و گفت: قدری که تأمل کنیم، دو نکته بسیار مهم به عنوان دو اشکال اساسی بر این نظام مندی در فضای بین الملل وجود دارد. اشکال اول؛ مبانی، اصول و قواعدی بود که اساس تصمیم سازی در این سازمان های تخصصیِ مختلف بین المللی بود. غرب تلاش کرد، این مبانی و اصول را تقریباً جهان شمول کند. در جهان بینی، سکولاریسم جای هر باور دیگری را می گیرد و مکتب تبیین کننده آن مبانی و چارچوب ها، لیبرال دموکراسی غرب بود.
وی گفت: این اولین اشکال محتوایی این نظام مندیِ جدید بین المللی بود. اشکال دوم؛ عناصر و مجریانی بودند که نوعاً یا مستقیماً از غرب بوده و یا وابسته به غرب بودند و مأموریت اصلی آنان این بود که آن مفاهیم را جا بیندازند. واگذاری بخشی از حاکمیت ملی کشورها به این محیط در حال نضج گیری و شکل گیریِ بین المللی مأموریتی بود که اتفاقاً سازمان ملل موظف به اجرای آن بود.
متکی افزود: در سال 1990 میلادی آقای «پطرس غالی» دبیر کل سازمان ملل، اجلاسی را در نیویورک برگزار کرد. اجلاس نشست سران کشورهای عضو شورای امنیت که 15 کشور در این نشست شرکت کردند. دستور کاری تحت عنوان Agenda for Peace آماده کرد به معنای «دستور کاری برای صلح»، و در نشست مذکور، آن را ارائه کرد.
وی ضمن آن مطرح کرد که تحولات بین المللی، بسته بودن حکمرانی ها را در محدوده های مرزی و ملی کشورها، از هم، گسسته است و بایستی حکمرانی کشورها در معرض و مرئای بین المللی، با نظامات بین المللی همراه و هم جهت شود. لذا دولت ها باید سازمان های بین المللی را در بخشی از حاکمیت هایشان شریک بدانند. به نظر می رسید این نظام مندی جدید، جهان شمولیِ حکمرانی و یا حکمرانیِ جهانی، پایه و اساس خوبی برایش تعریف شده است، چیزی که جامعه بشری به طرف آن در حال حرکت است و آن، حکومت و حکمرانیِ جهانی است که امروز در دستور کار محافل علمی و بین المللی است.
متکی با بیان اینکه انقلاب اسلامی تَرَکی در این نگاه ایجاد کرد، گفت: امام (ره) این جهان شمولی را که پایه اول مشکل آن، از همان جهان بینی شروع می شود، متفاوت کرد. آقای تافلر (نویسنده و آینده‌پژوه آمریکایی) در کتاب "جابجایی در قدرت"، به بازیگران جدید در عرصه بین المللی اشاره می کند و اظهار می‌دارد، زمانی که امام (ره) فتوای قتل سلمان رشدی را صادر کرد، برخی به لحاظ مواضع حقوقی بین المللی ایراد وارد کردند و به صدور چنین فتوایی اعتراض کردند. اما اینها عمق حرکت امام (ره) را نفهمیدند.
وی افزود: حرف امام (ره) این بود که اگر شما به دنبال جهان شمول کردن حکمرانی خود در اقتصاد، سیاست و رسانه ها هستید، ما به دنبال جهان شمول کردن هدایت برای انسان ها هستیم، و پس از آن مبانی را از حوزه جهان بینی به بعد، مورد تعرض و ایراد قرار داد. آن نظام با هدایت قدرت های بزرگ، دنیای آرامی را برای ابرقدرت هایی که دیروز در مبارزات ضد استعماری و ضد استبدادی بر منافع خود هراسناک بودند، رقم می زد. آنها به راحتی می توانستند شعار دهند که " امروز همه روی جهان (آزادی) زیر پر ماست." به عبارتی جهان تحت اراده ماست! این فضا با مسائل جدید و با انقلاب اسلامی در جهان مواجه شد. دین باوری و خداباوری وارد معادلات شد. وزیر امور خارجه ایران در دولت‌های نهم و دهم گفت: یک زمانی در نشست حقوق بشر در تهران، از یکی از افرادی که اعلامیه جهانی حقوق بشر را در سال1948 امضا کرده بود، از کانادا دعوت کردیم، در صحبت هایی که انجام شد، یک سری نقدهایی نسبت به مبانی و شکل اعلامیه جهانی حقوق بشر گرفته شد؛ جالب است یکی از اشکالات شکلی این بود که در میان نویسندگان اعلامیه جهانی حقوق بشر، حتی یک نفر از جهان اسلام حضور نداشت. تنها فردی که از خاورمیانه حضور داشت، یک استاد مسیحی از دانشگاه آمریکایی بیروت بود. شخص مدعو اندکی به فکر فرو رفت و گفت صحبت های شما درست است اما این که می گویید چرا در میان نویسندگان و صاحب نظران کسی از جهان اسلام حضور ندارد، به این دلیل است که زمانی که ما آن اعلامیه را می نوشتیم، در جهان اسلام کسی صحبت های کنونی شما را مطرح نمی کرد.
وی افزود: انقلاب اسلامی این مفاهیم و موضوعات را به میان آورد که بعدها ما در قالب کنفرانس اسلامیِ آن زمان و سازمان همکاری کشورهای اسلامی، اعلامیه اسلامی حقوق بشر را به تصویب رساندیم و آن را در سازمان ملل نیز ثبت کردیم. شاید بسیار قوی نباشد اما ایران بانی آن بود. فضا و موضوعات جدیدی مطرح شد. کسانی که گمان می کردند قدرت بلامنازعه بودنشان و تحمیل اراده هایشان که به تنهایی و به عنوان یک قدرت مقدور نبود، اکنون از طریق سازمان های بین المللی در حال اعمال است. کلاه سبزها، کلاه آبی ها و کلاه سفیدها؛ مباحث زیست محیطی، مباحث حقوق بشری و مباحث نزاع های بین کشورها را دنبال می کنند. کسانی در ماجرای بالکان، نه برای کرواسی و نه یوگسلاوی سابق، بلکه برای بوسنی و هرزگوین، یک حکمرانی ویژه و خاص تعریف می کنند. وی به نگارش قانون اساسی در لبنان و بوسنی اشاره کرد و گفت: در لبنان که قصد داشتند قانون اساسی را بنویسند، یا نظام نامه طائفی برای حکمرانی تعریف کنند، این شروط را گذاشتند که نخست وزیر باید اهل تسنن باشد، رئیس پارلمان شیعه باشد و رئیس جمهور مارونی باشد، در بوسنی و هرزگوین سه رئیس جمهور و در واقع شورای ریاست جمهوری تعیین کردند که هر کدام از مسلمان، کروات و صِرب حضور داشته باشند. دست به کارهایی زدند که نشان از نگرانی هایشان دارد. وقتی به موضوعات واقعی در حوزه های مختلف برخورد کردند، سابق چنین بود که، راحت آن را حل و فصل می کردند. اما ریشه های بحران جدید و مباحث جدید مبتنی بر آگاهی هایی که در بین ملت ها تولید می شد، کار را برای آنان سخت کرد. حکمرانی را بر آنان سخت کرد.
وی ادامه داد: اینها ده ها سال از این موزاییک هایی که در خاورمیانه فرش کرده بودند، آرامش داشتند؛ حکومت ها، شیخ نشین ها و اعراب به گونه ای دیگر، اما همه در راستای مطامع و منافعشان بود. این فضا به هم خورد و آنها هر چه تلاش کردند، نمی توانستند مشکلات را با نظاماتی که برای اداره جهان ایجاد کرده بودند، حل کنند. ناچار متوسل به زور شدند و به اصل خود بازگشتند و شعاری که "منطق ما قدرت است" را سر دادند. اما امام (ره) فرمود: "قدرت ما منطق ماست". یعنی قدرت ِ منطق امام در برابر منطقِ قدرت مستکبران و آمریکا رویاروی هم قرار گرفت. متکی خاطرنشان کرد: امام (ره) بر مبنای انقلاب اسلامی برگرفته از انقلاب آغازین پیامبر (ص)، آگاهی بخشی و ملت سازی، تکیه انقلاب بر مردم و مردمی بودن همراه با اسلامی شدن، تلاش می نمود و این ویژگی را در صحنه بین المللی نیز دنبال کرد. نهضت فلسطینی که ده ها سال در مبارزات پراکنده به صورت بسیار محدود و چریکی و در قالب برخی ترورها و اقدامات صورت می گرفت، به یک نهضت به معنای واقعی تبدیل شد. نهضت فلسطین، این دو عنصر اسلامی کردن نهضت و مردمی کردن نهضت را مثل انقلاب اسلامی در ایران، از تسلط دیگران خارج کرد. بودجه روزنامه النهار و... هرکدام از یک کشور تأمین می شد. رویکرد جدیدی که در تحولات جهانی به وجود آمد، آرام آرام نظامات را دچار مشکل نمود.
وی افزود: مقام معظم رهبری از سال ها پیش، بحثی را تحت این عنوان که «دنیا نیازمند یک نظام نوین بین المللی است» مطرح نمودند. اکنون دستور کار جدی که مطرح است این است که ما در هم فکری ها، هم‌افزایی ها و اندیشکده هایمان بررسی نماییم که چگونه می توان این نظامات جدید را تبیین نمود و نقش ایران چه می تواند باشد و چه جایگاهی را برای ایران می توان تعریف کرد؟ اکنون رهبران غربی معتقدند، نظم کهن دیگر قابل دوام نیست.
وی افزود: در نشست سفرای فرانسه، رئیس جمهور فرانسه گفت که ما تاکنون جهان را با یک نظمی اداره می کردیم لیکن در حال حاضر جوابگو نیست. این بحث مطرح است که کدامیک صحیح است؟ «نظم نوین بین المللی» یا «نظام نوین بین المللی»؟ آنچه غرب به آن اذعان دارد، نظم نوین بین المللی است. یعنی مبانی و نظام بین المللی وجود داشته باشد. به عبارتی ما در ساختار نظمی که بر اساس آن نظام ایجاد کردیم، تغییراتی به وجود آوریم و کشورهای جهان سوم را دخیل کنیم؛ اما اصل قصه ای که باید تغییر کند، نظام بین المللی است. وزیر اسبق امور خارجه با بیان اینکه به هم خوردن یک نظام بین المللی به معنای جنگ نیست، بلکه به معنای تعاریف جدید و ساز و کار و سازماندهی جدید در نظام بین المللی است، گفت: امروز غزه تقریباً نماد مصاف دو نگاه، دو تمدن، دو فرهنگ و دو خاستگاه متفاوت است. انگلیس در "بیانیه بالفور" به دنبال این بود که عصاره و چکیده ای از حکمرانی غرب را در دل اسلام به وجود آورد؛ دموکراسی، پیشرفت، برخورداری ها و شرایط جدیدی که در اسرائیل جهت سرمایه گذاری به وجود آورده بودند، القا کرده بودند که اینجا جزیره باثبات و امنی برای فعالیت های اقتصادی است. تلاش می کنند یک گوشه ای مانند غزه را حذف کنند. در شش سال، 13 هزار فلسطینی را به شهادت رساندند. «طوفان الأقصی» این خواب آرام را آشفته کرد و شرایط را تغییر داد. اینها مؤلفه های جدیدی هستند که قواعد را تغییر می دهند. وی گفت: امروز غزه و حماس، نماد جامعه اسلامی، فرهنگ اسلامی و مقاومت اسلامی است، و اسرائیل، سمبل لیبرال دموکراسی و تمدن غرب است و این دو در یک فضای کاملاً نابرابر در مصاف یکدیگرند.
متگی گفت: تعابیری که سید حسن نصرالله از طوفان الأقصی و مبارزه غزه دارد، تعابیر زیبایی است و تبلور آشکار اسلام و آمدن آن به صحنه‌ی اثرگذاری است. همه، طراحی های خود را کردند و اکنون آمریکایی ها به دنبال آن هستند که این قضیه خاتمه یابد. این مسأله خاتمه نمی یابد بلکه آغاز جدیدی است.
وی افزود: عربستان گفته بود که ما 15 روزه کار یمن را تمام می کنیم که یک سال بعد "کالین پاول"، وزیر خارجه وقت آمریکا گفت "عربستانی ها ما را فریب دادند، گفتند 15روزه تمام می کنیم اما یک سال گذشته است." و شش سال نیز گذشت. کشوری که نه هواپیما دارد، نه تانک دارد و دائماً آن را بمباران می کردند چطور کارشان تمام نشد. امروز یمن با همان وضعیت، ناو آمریکا را هدف قرار می دهد. زمانی اگر یک ناو آمریکایی از این ساحل مدیترانه به آن ساحل مدیترانه می رفت، از شدت رعبی که ایجاد کرده بودند، دو حکومت عوض می شد. اکنون چه تحولی در یمن به وجود آمده است؟! وزیر امور خارجه ایران در دولت‌های نهم و دهم تصریح کرد: دو اتفاق در حال وقوع است؛ اولاً کسانی که داعیه ابرقدرتی داشتند، ابرقدرت بودن به دو توانمندی است؛ نخست این که، آنچه را که می خواهند محقق کنند، و دوم این که، جلو آنچه را که نمی خواهند بگیرند. آمریکایی ها بیش از بیست سال است که هر چه را که می خواهند نمی توانند به آن دست یابند و جلو هر آنچه را هم که نمی خواهند، نمی توانند بگیرند.
وی افزود: اینکه مقام معظم رهبری از سال ها قبل بحث افول آمریکا را مطرح می کنند، دقیقاً یک تصویربرداری از شرایط و واقعیت امروز آمریکاست. پس در بازگشت به سلطه گری، قدرت ها و ابرقدرت ها نمی توانند پاسخ دریافت کنند. جورج بوشِ پسر، گفت ما برای دو هدف به افغانستان می رویم؛ ریشه کن کردن تروریسم و ازبین بردن مواد مخدر. مواد مخدر که 900 درصد افزایش یافت و تروریسم هم گسترش یافت؛ آنها تروریسم را در جهان گسترده کردند و بعد از بیست سال، مفتضحانه از آن بیرون رفتند. می خواستند به خودکامگی قدیم و خود محوری و قدرت مداری و زورمداری رجعت کنند که در بیست سال گذشته نتیجه ای نگرفتند. وی با بیان اینکه امروز این باور وجود دارد که ساز و کار سازمان های بین المللی و سازمان بین الملل، هیچ مشکلی از جوامع بشری را نمی توانند حل کنند، گفت: یک زمانی کوفی عنان در سفر به ایران، مأموریت داشت که در کنیا حضور یابد. آن زمان مصادف با انتخابات 88 بود. در آنجا با برگزاری انتخابات، اختلاف و بحرانی در نتیجه انتخاباتشان پیش آمده بود. پنج هزار نفر کشته شدند که کوفی عنان برای حل اختلاف به آنجا رفت و گفت پیروز انتخابات رئیس جمهور و بازنده انتخابات، نخست وزیر شود. در زیمبابوه نیز همین سیاست را اجرا کردند. در سفر به ایران، از وی پرسیده شد چرا دبیران کل سازمان ملل و مدیران پایین تر روز به روز ضعیف و ضعیف تر شده اند؟ گفت زمانی اعضای دائم شورای امنیت پیشنهاد داده بودند عنوان ژنرال از دبیر کل حذف شود و در سطح یک منشی شود، در حالی که دبیران کل در سال های گذشته اثرگذار بوده اند. به صورت مجموعه ای، بن بست ایجاد شده است، حوزه ابرقدرتیِ قدرت های بزرگ که بعد از سازمان ملل به ابراز وجودشان برای حل مسائل رو آورده اند، ناموفق بوده اند؛ که آخرین آن غزه است. متکی خاطرنشان کرد: غزه یک پایان نیست، بلکه یک آغاز است. اسرائیل پس از این، یک شب آرام سر بر بالین نخواهد گذاشت. برای دریای سرخ، یمن و منطقه باید اندیشه جدیدی کنند. ورود دوباره ابرقدرت ها با ویترین، اسم و تهدید خودشان در بیست سال گذشته با شکست مواجه شده است.
وی اضافه کرد: سازمان ملل و افکار عمومی جهان به این نتیجه دارد می رسد که با این ساز و کار که روزی تصور می شد می تواند حلال مشکلات باشد، اکنون به بن‌بست رسیده است. زمان، زمانِ آزاداندیشان، مسلمانان متعهد، اساتید، بزرگان و اندیشمندانی است که برای مقطع کنونی جهان، اندیشه بلندی را به پرواز درآورند و چاره جویی کنند.
پایان پیام /