مهدوی کنی؛ سیاستمداری که راه میانه را برگزید / از وزارت کشور تا ریاست بر مجلس خبرگان رهبری

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، امروز 29 مهر یازدهمین سالروز درگذشت آیت‌الله محمدرضا مهدوی‌کنی در سال 1393 است.

بنابر روایت ایسنا، همزمان با آغاز قیام آیت‌الله سید روح‌الله موسوی خمینی در مهر 1341 و آغاز نهضت، به پیشنهاد تولیت وقت مسجد جلیلی به عنوان امام جماعت مسجد عهده‌دار مسائل شرعی مردم محله ایرانشهر و فردوسی تهران شد و به تدریج حضور پررنگ‌تری در مسائل سیاسی و اجتماعی عصر پهلوی پیدا کرد.

با اینکه از آغاز اقدامات تبیینی حجت‌الاسلام سید مجتبی میرلوحی معروف به نواب‌صفوی و تولد تشکل سیاسی او «جمعیت فداییان اسلام» در سال 1324 با این تشکل سیاسیِ جوان همراه شد، اما مشی و مرامش اعتدال و میانه‌روی بود و در منازعات محلی و حتی بعدها در اختلافات و دعواهای سیاسی، در جایی که به عنوان حَکَم و قاضی طرف مشورت قرار می‌گرفت و ریش‌سفیدی لازم بود، راه میانه را بر می‌گزید تا «نه سیخ بسوزد و نه کباب.» و در حد توان کاری کرد تا «هم خدا راضی باشد و هم بنده خدا.»

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا مهدوی‌کنی از طلاب و شاگردان مبارز در دوران نهضت امام خمینی در دوران قبل از انقلاب و از روحانیون مسوول در کمیته‌های انقلاب اسلامی، شورای انقلاب، وزارت کشور، شورای نگهبان، دانشگاه امام صادق (ع)، مجمع تشخیص مصلحت نظام و در نهایت دبیرکلی جامعه روحانیت مبارز تهران در دوران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بود.

او 83 سال بعد از تولدش و در بیست و پنجمین مراسم سالگرد ارتحال امام خمینی در تاریخ 14 خرداد 1393 سکته قلبی کرد و 4 ماه و نیم بعد در تاریخ 29 مهر 1393 دار فانی را وداع گفت.

محمدرضا کیست؟

حاصل ازدواج اسدالله و فاطمه در 14 مرداد 1310 در محله سرآسیاب روستای کن تهران متولد شد و چهارمین فرزند پسر خانواده بود و سه خواهر هم داشت. نام فامیلی اش ابتدا حاج‌باقری بود، اما بعدا به مهدوی‌کنی تغییر کرد.

او دبستان را از سال 1317 در مدرسه بهمن کن آغاز کرد و تا ششم ابتدایی در آن مدرسه درس خواند. بعد از آن به تشویق پدر به طلبگی علاقمند شد و از سال 1324 به مدت دو سال و نیم در مدرسه لرزاده و در ادامه در مدرسه سپهسالار نزد اساتید مختلفی از جمله حجت‌الاسلام علی‌اکبر برهان درس خواند. او در سال 1327 برای ادامه تحصیل به قم رفت و به مدارس علوم دینی، فیضیه و حجتیه رفت و دروس عالی حوزوی را نزد آیات عظام سید محمدحسین طباطبائی، سید حسین بروجردی، سید روح‌الله موسوی خمینی، صدرالدین صدر، سید محمد حجت و احمد خوانساری آموخت.

محمدرضا در قم هم‌مباحثه‌ای محمد محمدی گیلانی، محمد امامی کاشانی، محمود شمس و آقا شیخ محمود بود. آنان در سال 1327 تشکلی به نام «مجمع سیاسی طلاب» تشکیل دادند که به عنوان زیربنای فعالیت های سیاسی و مبارزه با تفکرات کمونیستی و ماتریالیستی مورد بهره‌برداری قرار گرفت. او در همان زمان با اعضای جمعیت فداییان اسلام آشنا شد و در کنار تحصیل علوم دینی و تبلیغی به مسائل سیاسی پرداخت.

مهدوی‌کنی در سال 1328 در سفری تبلیغی به کاشان اولین رویارویی خود را با مأموران رژیم پهلوی رقم زد. در این حادثه مورد ضرب و شتم قرار گرفت و یک روز بازداشت شد که واکنش شدید آیت‌الله العظمی بروجردی را در مقابل دولت در پی داشت.

وی یک سال بعد در سال 1328 با دختر آیت‌الله حاج شیخ زین‌العابدین سرخه‌ای ازدواج کرد و حاصل ازدواجش دو دختر و یک پسر بود.

مهدوی‌کنی 13 سال بعد موفق به اخذ درجه اجتهاد از اساتید و مراجع به‌نام حوزه علمیه قم شد و در سال 1340 به تهران برگشت. اولین مسوولیت او امام جماعت مسجد جلیلی تهران بود که به پیشنهاد تولیت وقت این مسجد منصوب و همزمان به تدریس دروس حوزوی در مدرسه مروی مشغول شد. مسجد جلیلی بعد از غائله قیام 15 خرداد سال 1342 و تبعید امام به ترکیه به کانونی برای سازماندهی فعالیتهای سیاسی مهدوی‌کنی تبدیل شد.

محمدرضا خود در خاطره‌ای از آن دوران نوشت: «شب 23 رمضان سال 1353 بود که در مسجد جلیلی مشغول مراسم احیا بودم که مرا به کلانتری احضار و بعد از آن به بوکان کردستان تبعید نمودند و پس از گذشت سه ماه مجددا از آنجا به مهاباد و بعد راهی تهران کردند.»

وی ضمن بیان مسائل مذهبی، به معرفی شخصیت امام خمینی به عنوان مرجع تقلید پرداخت. بیان فتوا و نظرات امام توسط وی در این مسجد، سبب برانگیخته‌شدن مأموران رژیم پهلوی و احضار پی‌درپی او به «کلانتری» و تحت کنترل قرار گرفتن وی شد.

در کنار فعالیت‌های تبلیغی به همراه حجج اسلام محمد حسینی بهشتی، محمد مفتح، عبدالکریم موسوی اردبیلی و اکبر هاشمی رفسنجانی مجموعه فعالیت‌های تحقیقاتی و مطالعاتی در زمینه علوم قرآنی و به اتفاق حجج اسلام سید محمود طالقانی، حسن لاهوتی، محمدجواد باهنر، مرتضی مطهری و اکبر هاشمی رفسنجانی جلسات دوره‌ای و مستمری را برای فعالیت‌های سیاسی و تبلیغی موثر انجام داد. با اطلاع حکومت از این اقدامات وی در سال 1348 ممنوع‌المنبر شد. با این حال مهدوی‌کنی به فعالیت‌های سیاسی خود در مسجد جلیلی ادامه داد و همین مسئله موجب شد بر اساس گزارش شهربانی کل کشور در تاریخ چهارم شهریور 1354 به اتهام برهم زدن آرامش و نظم عمومی و تایید این گزارش در کمیسیون حفظ امنیت اجتماعی تهران به سه سال تبعید به شهرستان بوکان محکوم شد.

با اوج‌گیری قیام مردمی علیه رژیم پهلوی او نیز در سازماندهی امور انقلاب دخالت بیشتری یافت و 3 ماه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی به دستور امام امت به عضویت شورای انقلاب درآمد و در همین کسوت به عضویت کمیته استقبال از امام درآمد و در 12 بهمن 1357 استقبال با شکوهی از امام انجام داد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز واسط بین شورای انقلاب و دولت موقت شد و در جلسات دولت شرکت کرد. پس از تشکیل کمیته انقلاب اسلامی به پیشنهاد آیت‌الله مطهری و به دستور امام به‌عنوان رئیس کمیته‌ی انقلاب اسلامی منصوب شد پس از آن در 21 آبان 1358 به عنوان مشاور و وزیر کشور منصوب شد و پس از استعفای دولت موقت به عنوان کفیل ریاست جمهوری و در کسوت سرپرست وزارت کشور اولین انتخابات مجلس شورای اسلامی و اولین انتخابات ریاست جمهوری را برگزار کرد.

پس از انتخاب سید ابوالحسن بنی‌صدر به عنوان اولین رییس جمهور نظام نوپای سیاسی ایران آیت‌الله مهدوی‌کنی در تاریخ 20 شهریور 1359 به عنوان وزیر کشور از مجلس شورای ملی رأی اعتماد گرفت. در پی عزل ابوالحسن بنی‌صدر از ریاست جمهوری در تیر 1361 بار دیگر در ریاست جمهوری محمدعلی رجایی در 14 مرداد 1360 به عنوان وزیر کشور ابقاء شد. او از 10 آبان 1360 در کسوت دبیر کل جامعه روحانیت مبارز تهران انتخاب شد. وی در همان سال به همراه برخی شخصیت‌های سیاسی و علمی دانشگاه امام صادق (ع) را تاسیس کرد و ریاست آن را بر عهده گرفت.

14 اردیبهشت 1368 زمانی است که آیت‌الله مهدوی‌کنی از سوی امام به عضویت شورای بازنگری قانون اساسی انتخاب شد. او در انتخابات 17 اسفند 1389 هیأت رئیسه مجلس خبرگان رهبری شرکت کرد و به عنوان رئیس این مجلس انتخاب شد.

وی آثار مکتوبی در زمینه تاریخ قرآن و اقتصاد اسلامی دارد. همچنین تقریرات دروس اصول و فقه امام خمینی را به عربی ترجمه کرد، اما هیچ یک از این آثار به چاپ نرسید. نکته‌های آغاز در اخلاق عملی تنها اثر منتشر شده از وی است.

او پس از شرکت در بیست و پنجمین مراسم ارتحال امام خمینی در تاریخ 14 خرداد 1393 سکته قلبی کرد و چهار ماه و نیم بعد در تاریخ 29 مهر 1393 در 83 سالگی دار فانی را وداع کرد.

29218