همه چیز درباره حذف رشته نمایش هنرستان سوره

«نگاه طالبانی»، «حذف دختران از نمایش»، «نه به حذف تئاتر» و...؛ اینها فقط عبارت‌هایی بود که در چندروز اخیر و در واکنش به حذف رشته نمایش از هنرستان دخترانه سوره، وابسته به حوزه هنری به‌وجود آمد.

به گزارش ایسنا، روزنامه «فرهیختگان» در ادامه نوشت: دامنه این واکنش‌ها آنقدر گسترده شد که شبکه‌های فارسی‌زبان خارج از ایران هم به آن پرداختند و این تصمیم را به تغییر دولت‌ها ربط دادند و رویه تازه دولت ابراهیم رئیسی؛ تحلیلی که البته از ناآشنایی با ساختار کشور می‌آمد و عدم اطلاع از زیرمجموعه‌ها. هنرستان سوره دختران و پسران، هنرمندان زیادی را در سال‌های اخیر به سینما و تلویزیون ایران معرفی کرده است. این را می‌شود از واکنش بسیاری از بازیگران فهمید؛ از هوتن شکیبا و سجاد افشاریان تا بهاره افشاری و الهام پاوه‌نژاد. اما این‌بار انگار یک اتفاق در بدترین زمانش افتاده بود و واکنش‌ها هم البته طبیعی نبود و نیست.

حذف رشته نمایش برای دختران در هنرستان سوره با بازگشت طالبان و همچنین استقرار دولت ابراهیم رئیسی همزمان شد و آن را فارغ از زمان ثابت انتخاب و تعیین رشته‌های دانشگاهی در تابستان به یکدیگر نسبت دادند و کسی هم انگار حال و حوصله شنیدن حقیقت را ندارد. البته این واکنش برخی از گروه‌های مردمی سابقه تاریخی هم دارد. آنها حذف برخی شاخه‌های هنرهای نمایشی مانند تعزیه و هنرهای آیینی و سنتی در دانشگاه‌ها و همچنین پایین‌بودن سطح کیفیت آموزشی رشته هنرهای نمایشی در دانشگاه‌ها، پذیرش بی‌رویه دانشجو در رشته‌های مرتبط، تعطیلی سوره 2 و همچنین حذف رشته موسیقی از هنرستان موسیقی سوره را دیده‌اند و این تصمیم جدید را هم در همان پازل می‌گنجاندند. فضا آنقدر سنگین شد که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که متولی اصلی حوزه تئاتر است، در اطلاعیه‌ای تاکید کرد که هنرستان‌های سوره زیر نظر حوزه هنری اداره می‌شود و حذف رشته نمایش از هنرستان سوره ارتباطی با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ندارد و حساب خودش را از حوزه هنری جدا کرد.

فعالان تئاتری هم در یک فضای احساسی برای آموزش رایگان این دختران اعلام آمادگی کردند و دیگران نیز از کمک بی‌دریغشان به دخترهای جامانده از تحصیل در رشته نمایش خبر دادند.

خبر حذف رشته نمایش و بازتاب‌هایش باعث شد روابط عمومی حوزه هنری پاسخگو شود و حسام حسینی، مدیرکل ارتباطات و رسانه حوزه هنری در صفحه اینستاگرامی‌اش این‌گونه نوشت: «رفقا، اساتید و همکاران عزیز سلام، در خبرها آمده که هنرستان سوره ثبت‌نام دختران در رشته هنرهای نمایشی را ممنوع کرده! خب شما بهتر می‌دانید که ما فقط یک هنرستان داریم آن‌هم مخصوص دختران. پس خبری از تبعیض جنسیتی نیست. باز هم بهتر از من می‌دانید که در سلطه و سیطره کرونا آموزش تئاتر بیشتر از هر رشته دیگری پیچیده، پرخطر و دشوار شده و مسئولیتش بزرگ‌تر از چیزی است که بتوان به عهده گرفت. گذشته از این با هزار احترام برای شور بچه‌ها به تئاتر و دلسردی‌شان از این خبر، متأسفانه طی سال‌های گذشته آمار ورود به رشته هنرهای نمایشی در دانشگاه‌ها از میان هنرجوهای سوره خیلی خیلی کمتر از استاندارد بوده. این یعنی کار ما و کیفیت آموزش ما به اندازه انگیزه این بچه‌ها خوب نبوده. حالا کرونا و ضعف کیفی ما باعث شده فرصتی پیدا کنیم برای فکر کردن دوباره و طراحی برای بهبود شرایط. یک تنفس کوتاه. خلاصه که ما طالبان نیستیم...» همین جمله آخر کافی بود تا قیاس‌ها بیشتر شود و بسیاری از هنرمندان تئاتری هم از این پاسخ قانع نشدند و آن را دخالت در سرنوشت دختران علاقه‌مند به تئاتر دانستند.

واکنش‌ها به تصمیم حوزه

هنرمندان تئاتری و حتی آنها که در تئاتر فعالیتی هم نداشتند، به این تصمیم واکنش نشان دادند. محمد مساوات، نمایشنامه‌نویس و کارگردان تئاتر، درباره اظهارات حسینی نوشت: «دیگر گیج شده‌ایم، نمی‌دانیم باید با چه کسی حرف بزنیم، نمی‌دانیم برای چه اعتراض می‌کنیم وقتی گوش شنیدن نیست، نمی‌دانیم سکوت بهتر است یا حرف، امید یا نا امیدی، اما می‌دانیم بدترین موجودی که در برابرش قرار می‌گیریم کسی است که فکر می‌کند صلاح تو را بیش از تو می‌خواهد، تاکید می‌کنم بدترین! امان از این دایه‌گان مهربان‌تر از مادر!»

علی‌اصغر دشتی، مدرس و کارگردان تئاتر هم یکی از هنرمندانی بود که از حذف رشته نمایش از هنرستان سوره انتقاد کرد و در صفحه شخصی‌اش نوشت: «حوزه هنری سال‌ها پیش گرایش بازیگری را به دلایل واهی از دانشگاه سوره حذف کرد. سال‌های سال بچه‌های کارگردانی در دانشگاه با سختی نبود بازیگر مواجه بودند. زمان گذشت تا دانشگاه‌های دیگر رشته‌ای شدند و بازیگری - کارگردانی در هم ادغام و به یک رشته تبدیل شدند. مدتی دانشگاه سوره به همان روال قبل پیش رفت تا زمانی که گویا گفتند باید رشته بازیگری - کارگردانی داشته باشید. حوزه هنری هم چون نمی‌خواست بازیگری داشته باشد، زد آن یکی چشم را هم کور کرد و کارگردانی را هم حذف کرد و الان چندین و چند ترم است که دانشگاه سوره ورودی کارگردانی ندارد...»

جالب اینکه از سوی دانش‌آموزان و فارغ‌التحصیلان هنرستان سوره خطاب به محمدمهدی دادمان، رئیس حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی نامه‌ای نوشته شد و بیش از 500 نفر آن را امضا کردند. در متن این نامه و خطاب به رئیس حوزه هنری آمده است: «این روزها که تن بی‌جان تئاتر با چنگ و دندان برخی اهالی به سختی ایستاده و هنوز دخترانی بودند که به امید ساختن دوباره تئاتر، پس از شرایط سخت نقشه می‌کشیدند تا تمام زخم‌های بدنه تئاتر را التیام بخشند، خبری تمام دانش‌آموزان سابق، فعلی و شاید آینده هنرستان سوره را در بهت فروبرد؛ «حذف رشته نمایش از هنرستان سوره دختران.»

موانع بسیاری بر سر راه دختران وجود دارد. خواهشمندیم ضربه محروم شدن از تحصیل در رشته اصیل نمایش را بر روح استعدادهای آینده که از ساختمان هنرستان سوره بیرون می‌آیند وارد نکنید. زحمات معلمان باسواد و زحمتکش، ناظمان دلسوز و مدیریت درست و بجای این هنرستان که بیش از 20سال برای زنده نگه داشتن این رشته تلاش کردند را پایمال نکنید و بگذارید رشته نمایش همچنان مانند سال‌های گذشته برای تحصیل آکادمیک هنرمندان آینده باقی بماند.

حذف رشته نمایش از هنرستان می‌تواند آغازی برای نابودی نمایش از دانشگاه‌ها و در آینده‌ای نه‌چندان دور، حذف کلی آن از عرصه هنر کشور باشد، لذا ما، امضاکنندگان این کارزار، درخواست داریم از این اقدام جلوگیری کرده و مانع اجرایی شدن تصمیم حذف رشته نمایش از هنرستان سوره گردید. با تشکر.»

رحمت امینی، کارگردان و استاد تئاتر که سال‌ها در حوزه هنری مسئولیت بخش تئاتر را برعهده داشته است، با انتشار نامه‌ای سرگشاده به محمدمهدی دادمان، رئیس حوزه هنری این‌طور نوشت: «بدون مقدمه به اصل مطلب می‌پردازم و تاسف عمیق خود را از اخذ تصمیمی عجولانه که سرنوشت نسل‌های آینده دختران مستعد این مرزوبوم را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اعلام می‌دارم. آقای دادمان اگر در سازوکارهای مدیریت و آموزش هنرستان دخترانه سوره و در رشته نمایش، مسائل و مشکلاتی وجود دارد که نتوانسته وضعیت مطلوب موردنظر شما را حاصل کند و به تعبیر مجموعه تحت‌نظرتان، خروجی این رشته، آن‌چیزی نیست که حوزه هنری می‌خواهد، راهش پاک کردن صورت‌مساله نیست؛ که معمولا آسان‌ترین روش مدیریت است، بلکه تلاش برای حل مساله است که در اینجا با تقویت یا تغییر کادر مدیریت آموزش و تمرکز بر رفع مسائل و مشکلات قطعا قابل‌تحقق است... ضمنا حتی حذف و تعلیق موقتی و کوتاه‌مدت این رشته، نامش ایجاد تنفس نیست، بلکه گرفتن راه نفس بخشی از دختران جوان است که با هزار امید و آرزو درپی دستیابی به اهداف علمی و هنری خود هستند.»

حذف رشته نمایش موقتی و فنی است

در ادامه، گفت‌وگو با حسام‌الدین حسینی مدیرکل ارتباطات و رسانه حوزه هنری درباره این موضوع را می‌خوانید:

می‌خواهیم بدانیم که آنچه واقعا اتفاق افتاد چه بود؟ مبنای آنچه در رسانه‌های مختلف به صورت پست اینستاگرامی یا اخبار در رسانه‌های خارج می‌بینیم چیست و چرا و چقدر فاصله این دو روایت زیاد است؟

یک مختصری از بحث بیان می‌کنم. ایده راه‌اندازی هنرستان سوره اواخر ریاست آقای زم در حوزه هنری مطرح شد، مساله چه بود؟ دوستان می‌خواستند همان راهی که در هنرستان هنرهای زیبا در پیش از انقلاب طی شده بود را در حوزه هنری طی کنند و با همان شیوه جذب استعداد برای هنر انقلاب کنند. منتها یک چالش‌هایی وجود داشت، ازجمله چالش‌های قانونی که اختیار مدارس و قوانین‌مداری تحت ید آموزش‌وپرورش است و حوزه هنری نمی‌توانست خودش کاری کند. حوزه هنری به لحاظ مالی اجازه نداشته بودجه‌ای را در هنرستان خرج کند، بنابراین مجموعه‌ای از هنرستان‌های غیرانتفاعی شکل گرفت که ذیل همان دروس و شرایط آموزش‌وپرورش بود و فقط مجوز تاسیس را از حوزه هنری گرفته بود که تعداد آن زیاد بود یعنی از اوایل دهه 70 شروع شد و در شهرهای مختلف بود. چنانکه دانشگاه سوره هم در شهرهای مختلف ایجاد شد. این هنرستان‌های غیرانتفاعی چون دخل و خرج آنها به صورت خصوصی اداره می‌شد و وابسته به ثبت‌نام هنرجو بود یکی‌یکی طی سالیان سال تعطیل شده است، یعنی استقبال نشد و نتوانستند اداره کنند و تعطیل شده است. این کاملا طبیعی است. وضعیت تمام رشته‌ها غیر از تجربی و ریاضی در مقطع دبیرستان یا هنرستان‌ها همین‌طور است. همه سودای پزشک شدن دارند.

مسائلی که قبلا پیش آمده به بودجه ربط داشت؟

قبلی‌ها فقط به بودجه ربط داشت. هنرستان‌هایی که طی سالیان تعطیل شده مدرسه غیرانتفاعی بوده و دخل و خرج آنها با هم سازگار نبوده و تعطیل شده است. حوزه هنری هم به لحاظ قانونی اجازه ندارد پولی خرج کند. ضمن اینکه اگر اجازه هم داشت پولی نداشت مگر اینکه قانون‌گذار هم بودجه‌ای اختصاصی اختصاص دهد و هم این اجازه را به حوزه هنری بدهد که شما حق دارید پول خود را صرف هنرستان‌داری کنید. الان در تهران یک هنرستان دخترانه سوره وجود دارد که تبعا توسط مدیر هنرستان اداره می‌شود، مثل همه مدارس دیگر خودگردان است و در سیاست‌های کلی ممکن است با مجموعه آموزش حوزه هنری در تهران با ستاد و در شهرستان‌ها با حوزه هنری آن استان هماهنگ باشند. کما اینکه الان بلوایی سر ماجرای هنرستان سوره اصفهان ایجاد شد که آقای شاهمرادی توضیحاتی دارد و پیج ایشان را می‌توانید ببینید. همین الان در هنرستان دخترانه سوره اصفهان رشته هنرهای نمایشی دایر است یعنی اینکه می‌گویند حوزه هنری با بحث هنرهای نمایشی مساله دارد خیلی امر دقیقی نیست.

بعضی‌ها هم پستی گذاشته‌اند با هشتگ نه به حذف رشته نمایش هنرستان سوره. بعضی جاها نوشته‌اند این تصمیم و حذف نشان از عزم راسخ وزیر پیشنهادی بر حذف‌های سختگیرانه‌تر سانسور است. یعنی کسانی که این انتقاد را می‌کنند تا این اندازه از موضوع دور هستند؟ یعنی در فضای مبهمی هستیم؟

در واقع فضا خیلی شفاف است. من به خاطر مسئولیت اخلاقی نمی‌توانم اسم ببرم ولی یکی از خبرنگاران مشهور تئاتر اصلاح‌طلب با من تماس گرفته و گفته آنقدر که من می‌فهمم این صحنه طبیعی نیست. یعنی واکنش‌هایی که دیده می‌شود واکنش طبیعی به یک خبر نیست. اینکه به این سرعت وارد رسانه‌ها شود و به این شکل واکنش نشان دهند درحالی که از اساس این خبر غلط است یا ربط دادن به وزیر و طالبان و... غلط است.

حتی در جایی نوشتند این اتفاق هم‌عرض کاری است که طالبان دیروز و امروز در حق دختران افغان انجام داده است و می‌دهد.

حالا ماجرای طالبان چیست؟ ماجرای طالبان این است، چون فکر می‌کردم در چهارشنبه و پنجشنبه یک زمزمه‌هایی شده بود و برخی از هنرجوها متن‌هایی نوشته بودند و در همه متن‌هایی که هنرجوهای سابق نوشتند که در آن متاثر از ترند این روزهای فضای اخبار گفته بودند این حرکت یک حرکت طالبانی است. در استوری که من گذاشتم پاسخ رسمی ما بود من برای اینکه به این اتهام پاسخ دهم و بگویم این چقدر بی‌اعتبار است با لحن حاوی شوخی گفتم ما قطعا طالبان نیستیم و بخش هنرهای نمایشی ما فعال است و خانم‌ها در آن فعال هستند، سینما و گرافیک را توسعه دادیم و در همین سال تحصیلی پیش رو است. این در پاسخ به اتهامی بود که دیگران بیان کردند چنان که همه خبرها از جای خود خارج شد این هم از جای خود خارج شد و شوخی‌هایی با عکس ما کردند و شد آنچه که می‌بینید.

یعنی ما در کل حوزه هنری در سطح ایران، فقط در تهران و هنرستان دخترانه و آن هم یک پایه این نمایش را نداریم؟

بله، درست است. این هم حذف نشده است بلکه امسال ورودی ندارد. شما می‌دانید هر سال دفترچه کنکور را همه مخاطبان می‌خوانند و می‌بینند، آیا هر سال ورودی رشته‌ها یکسان است؟ آیا همه رشته‌ها در همه سال‌ها ورودی دارند؟ این طبیعی است، چه در هنرستان و چه در دانشگاه این چنین است، هر سال به اقتضای آن سال تصمیماتی گرفته می‌شود. اینکه هر تصمیم تخصصی که مربوط به اداره یک مجموعه کوچک است تبدیل به همه‌پرسی ملی شود حتما معلوم است کار را از نقطه خود خارج کرده‌اند.

ممکن است سال بعد پایه یازدهم نباشد؟

بله. ممکن است درباره رشته سینما تدبیری داشته باشند. دلایل مختلفی دارد و توضیح داده‌ام هنرهای نمایشی الان پیچیده شده و دو سال است در اوضاع کرونا کلاس برگزار می‌کنند و عملا برگزار نمی‌شود و آموزش نمی‌توان داد و مسائل دیگری هم مطرح است. اینها برای اهل فن روشن است. من نمی‌خواهم فضای توهم و توطئه ایجاد کنم و واقعا با این امر هم مخالف هستم ولی یک مقدار طبیعی است و طبیعی بودن از این حیث است که فضای جامعه ما یک فضای عاطفی، زودرنج و احساساتی است که در یک‌سری موارد برخی بی‌اعتمادی‌ها ایجاد شده است. یعنی اشتباهاتی وجود داشته که بی‌اعتمادی‌هایی به وجود آورده که قطعا در ضریب خوردن اخبار موثر است. اما اینکه از سمت برخی آدم‌ها که می‌دانیم مطلع هستند نسبت به دولت جدید داده شود حرف‌های خنده‌داری است. شک می‌کنیم که از سر نارضایتی‌های عمومی است یا از سر حساسیت‌های احساساتی و عاطفی است که رایج شده یا طراحی پشت کار وجود دارد. علی‌الاجمال درباره آنچه مسئولیت بنده است توضیح اینکه هنرستان‌های سوره در کشور وجود دارند و هر هنرستانی خودگردان است و مدیر هنرستان آن را اداره می‌کند مگر در خطوط کلی با حوزه هنری آن استان هماهنگی‌هایی شود. هنرستان دخترانه سوره تهران هم که بحث آن داغ شده در پایه دهم امسال ورودی هنرهای نمایشی ندارد اما رشته برنامه‌سازی تلویزیونی بدان اضافه شده و ورودی سینما زیادتر شده و ورودی گرافیک افزون شده است. یعنی جالب این است وقتی به برخی از رفقا توضیح می‌دادم که اگر با هنر مخالف بودیم چرا سینما را اضافه کردیم؟ می‌گویند باز هم تئاتر قربانی سینما شد! اینها ابتدا می‌گویند با هنر مشکل دارید و الان می‌گویند شما تئاتر را قربانی سینما کردید! این موضوع احساسی است که یک گفت‌وگو هم اتفاق نمی‌افتد یعنی گویا کسانی انتخاب کرده‌اند که نشنوند و ما نمی‌توانیم انتخاب آنها را تغییر دهیم.

آن را با حذف موسیقی در سوره یکسان می‌بینند و برای همین به خود اجازه نمی‌دهند که بخواهند درباره این فکر تحقیق کنند.

دعوای رسانه‌ای اصلا درباره موسیقی نیست.

من اعتراض به حذف موسیقی را هم چند جا در اینستاگرام دیدم.

بسیار محدود است.

نسبت آن با تئاتر کمتر است.

کسی درباره موسیقی صحبت نمی‌کند و در این هنرستان اصلا موسیقی نداریم. در این هنرستان از دهه 70 کلا سه رشته وجود دارد هنرهای نمایشی، گرافیک و سینما.

موسیقی از ابتدا نبوده است؟

در هنرستان دخترانه سوره نبوده است. سال به سال متفاوت است. من رکورد همه سال‌ها را ندارم که نگاه کنم ولی آنچه در تابلوی هنرستان است و اساس این هنرستان بود این سه رشته است. اینکه موسیقی چیست را باید پرس‌وجو کنم و ببینم ماجرای دقیق موسیقی چیست. چیزی که الان مورد توجه است و سروصدا درباره آن شده و تصمیمی درباره آن گرفته شده ماجرای هنرهای نمایشی است.

ممکن است تعداد رشته‌ها را بیشتر کنید؟

رشته‌ها که سال به سال تغییر می‌کند و رشته‌ها بنا به استقبال‌ها و بنا به ظرفیت آن مجموعه در هر هنرستان تغییر می‌کند و بنا به درخواست کادر مدیریت آن هنرستان است. شما فرهنگی هستید و می‌دانید شرایط در هنرستان به چه صورت است. این در اختیار کادر مجموعه است. مدرسه غیرانتفاعی است و تصمیم می‌گیرد امسال این رشته را بنا به ظرفیت و استقبال خود اضافه یا حذف کند.