پایان معضل 30 ساله ثبت جهانی فلک الافلاک با تدبیر آیت الله رییسی
تهران - ایرنا - حضور رییس جمهوری در قلعه تاریخی فلک الافلاک و تدبیر وی برای آزادسازی اراضی حریم این مجموعه ارزشمند، خط پایانی بر رفع چالش‌ها و موانعی بود که حدود 30 سال در مسیر جهانی شدن آن قرار گرفته بود.
به گزارش روز چهارشنبه ایرنا، قلعه‌ای وسیع و آجری که نگاه هر رهگذری را جلب می‌کند؛ نمونه چندانی در جهان ندارد اما همچنان جای خالی‌اش میان آثار تاریخی و تمدنی ثبت شده جهان خالی است.
فلک‌الافلاک یا همان «دژ شاپورخواست» میراث بزرگ تمدنی دوران ساسانی که فقط یک قدم تا ثبت جهانی فاصله دارد؛ آن یک قدم هم آزادسازی محوطه اطراف آن از اماکن نظامی است که بارها تا مرز حل شدن پیش رفته اما هربار به دلایلی موانع باقی مانده است. بهانه هم یا کمبود اعتبار بوده یا عدم تخصیص کامل اعتبارات مصوب.
ماجرای ثبت جهانی قلعه عظیم لرستان آنقدر برای دولت سیزدهم اهمیت داشت که آیت‌الله «سید ابراهیم رییسی» رییس جمهوری را به فلک الافلاک بکشاند.
فلک الافلاک را بهتر بشناسیم
سند قلعه تاریخی فلک الافلاک در مهرماه 1400 به مساحت حدود 203 هزار متر مربع صادر شد. عرصه قلعه 12 هکتار است که پیش‌تر در اختیار دانشگاه لرستان، اداره پست، سازمان زندان‌ها، سپاه و مهمانسرای ارتش بود و از این 12 هکتار، 8 هکتار به‌نام دولت و به نمایندگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی صادر شد. بخشی از 4 هکتار باقیمانده در اختیار سپاه است و بخش دیگر آن تپه‌ای است که قلعه فلک‌الافلاک روی آن بنا شده است و در مالکیت هیچ نهادی نیست.
ارتش و سپاه در دو بخش این اثر تاریخی مستقر بودند که در حال حاضر ارتش حریم قلعه را به‌طور کامل رهاسازی کرده و در خصوص سپاه نیز توافق سه جانبه‌ای بین استانداری، سپاه و وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح صورت گرفته که بر مبنای آن، حریم قلعه آزاد می‌شود.
اعتبار لازم برای آزادسازی اطراف پل تاریخی صفوی خرم‌آباد تامین شده است به طوری که مغازه‌های واقع در این حریم با بیش از 20 میلیارد تومان خریداری شده است. آزادسازی حریم پل صفوی بخشی از طرح آزادسازی حریم قلعه فلک‌الافلاک در راستای ثبت جهانی است.
فضای آزادشده، پس از تخریب و بازسازی اصولی به محوطه پشت پارک قلعه اضافه می‌شود و محیط گردشگری دلنشینی ایجاد خواهد شد.
تعداد کمی از مغازه‌های اطراف پل صفوی به دلیل اختلاف مالکان و انحصار ورثه تاکنون خریداری نشده است که انتظار می‌رود این مشکل به‌زودی حل شود. در واقع یازده باب مغازه در بخش جنوبی و چهار باب در بخش شمالی پل خریداری شد.
بخش دانشگاه لرستان نیز از سال‌های قبل تامین اعتبار و تحویل گرفته شده بود و همراه با محوطه ارتش به رمپ سابق مجموعه زیبای فلک الافلاک متصل شد.
زندان شهرستان هم در اراضی محدوده قلعه قرار داشته که در اجرای طرح خروج زندان‌ها از محوطه شهری در دوره تحول قضایی که از زمان ریاست آیت‌الله رییسی بر قوه قضائیه آغاز شد، زندان هم تخلیه و به حومه شهر منتقل شد. نیروهای ارتش هم عرصه و املاکی را که در اختیار آنها بود تخلیه کرده‌اند و از اوایل سال 97، روند مرمت و ساماندهی املاک و بناهایی که تا پیش از این در اختیار ارتش بود، آغاز شد.
رییس جمهور در سفر استانی به لرستان تنها به جلسات رسمی اکتفا نکرد و با حضور در محل قلعه، صریحا دستور تامین اعتبار برای آزادسازی زمین‌های اطراف فلک الافلاک را صادر کرد.
آیت‌الله رییسی فلک الافلاک را نمونه تاریخ و تمدن ایران خواند و از مسئولان استان به ویژه نهادهای نظامی خواست که روند واگذاری زمین‌های اطراف را برای نهایی شدن ثبت جهانی این اثر مهم تاریخی، تسریع کنند.
بودجه موردنیاز در لایحه دولت دیده شده و تلاشی که از دهه 1370 و با دغدغه رهبر انقلاب در سفر به لرستان آغاز شد، در حال به ثمر رسیدن است. حالا پس از 30 سال، دولت سیزدهم تلاش می کند یکی مهمترین پرونده‌های ثبت جهانی ایران در یونسکو را حل کند؛ با این حال پرسش اساسی این است که چرا این اثر تاریخی تاکنون به ثبت جهانی نرسیده و ثبت آن سال‌ها به طول انجامیده است؟
چرا نگین لرستان تا امروز ثبت جهانی نشده است؟
برای پاسخ به پرسش آمده در تیتر می توان به روند تاریخی تلاش ها برای ثبت این اثر ملی توجه کرد. بخشی از محوطه این اثر تاریخی پیش از انقلاب در اختیار ارتش قرار گرفت و این شروع ماجرای پرپیچ و خم حدود 50 ساله بود.
پس از انقلاب سپاه پاسداران نیز بخشی از این محوطه را در اختیار گرفت؛ در سال 1370 در جریان سفر رهبر معظم انقلاب موضوع آزادسازی زمین‌های اطراف قلعه مورد توجه قرار گرفته و در مصوبات سفر به آن اشاره شد. رد پای این موضوع بارها در دهه هشتاد نیز در مصوبات استانی دولت‌های مختلف، شورای عالی انقلاب فرهنگی و حتی مجلس شورای اسلامی نیز دیده شد، اما هیچ کدام این گره را باز نکرد.
در اواسط دهه 90 پیچیدگی موضوع آزادسازی زمین‌ها با همکاری نهادهای نظامی به سمت حل شدن پیش رفت. سال 96 در جلسه مشترکی میان فرماندهان ارشد استانی ارتش جمهوری اسلامی و سپاه پاسداران و استاندار لرستان، یک مصوبه امید بخش برای واگذاری محوطه در اختیار نهادهای نظامی به میراث فرهنگی تنظیم شد.
ارتش از ابتدای سال 97 روند واگذاری و مرمت را آغاز و پس از آن سپاه پاسداران نیز روند اداری واگذاری بخش های در اختیار را آغاز کرد.
بنابر مصوبات جلسه مذکور قرار بود جمعا مبلغ 69 میلیارد تومان توسط سازمان برنامه و بودجه برای آزادسازی محوطه در اختیار سپاه به صورت 40 میلیارد نقد و 29 میلیارد با حفظ قدرت خرید به صورت اوراق خزانه پرداخت شود.
به گفته برخی منابع آگاه تاخیر در پرداخت این مبلغ در گذشته باعث کندی روند آزادسازی محوطه تاریخی قلعه شد. بر اساس اطلاعات موجود به دلیل این تاخیر و افزایش سرسام آور جا به جایی و مکان یابی جدید، روند آزادسازی با مشکلات مالی مواجه شد.
«سید امین قاسمی» مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان نیز این تاخیر را تایید کرده و در مصاحبه ای در اسفند 99 می‌گوید: «هنوز اسناد خزانه نقد نشده و بخشی از مطالبات سپاه مشمول تورم شده است و نمی‌تواند پروژه جایگزین پادگان را بسازد که در این راستا طی روزهای گذشته بازدید هیاتی متشکل از نماینده وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، معاون املاک سپاه کشور و نماینده وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی صورت گرفت و برآورد کلی انجام شد که امیدواریم دولت بتواند تامین اعتبار کند تا ساختمان جدید پادگان تکمیل و سپاه به آن منطقه منتقل شود.»
فلک الافلاک در یک قدمی جهانی شدن
پس از 30 سال روند پرپیچ خم، سفر آیت الله رییسی به لرستان و بازدید میدانی رییس جمهوری از قلعه باستانی فلک‌الافلاک دغدغه بزرگ و ملی لرستانی‌ها را در مسیر حل و فصل نهایی قرار داده است. تاخیر در تامین اعتبار لازم و وارد شدن یکی از مهمترین پرونده‌های ثبت جهانی ایران در یونسکو در کشمکش‌های اداری با دستور و پیگیری‌های صریح رییس جمهور، می‌تواند در کارنامه دولت سیزدهم به عنوان یک برگ زرین ثبت شده و توجه ویژه دولت به حفظ آثار باستانی پاسخی صریح به برخی هجمه‌ها و تخریب‌ها باشد.
*س_برچسب‌ها_س*