پشت پرده کاهش نفوذ آمریکا در منطقه / چرا علاقه ریاض به واشنگتن کم شد؟

زمانی که عربستان سعودی و ایران به عنوان دو رقیب سرسخت برای احیای روابط دیپلماتیک، چین را به عنوان میانجی پذیرفتند، رهبران جهان شگفت زده شدند. شگفتی این بود که این توافق بدون حضور ایالات متحده آمریکا و با میانجیگری چین و در پکن اعلام شد.

وبگاه روزنامه "چاینادیلی" چاپ پکن با انتشار مقاله ای از "جک میگلی" مدیر اندیشکده مطالعات راهبردی مستقر در واشنگتن دی سی، دلایل کاهش نفوذ ایالات متحده آمریکا در منطقه غرب آسیا و نیز اقبال تهران و ریاض به میانجیگری چین در احیای روابطشان به جای آمریکا را مورد بررسی قرار داده است.

در ادامه این مطلب آمده است: دیپلماسی موفق چین ممکن است نشان دهنده یک تغییر اساسی در میزان سلطه و نفوذ ایالات متحده در منطقه خاورمیانه باشد.

توافق دو کشور در پکن برای احیای روابط، شرایط جدیدی را ایجاد کرده است که تحت آن دو کشور می توانند به روابط باثبات تر و سازنده تر بازگردند.

چرا دو قدرت خاورمیانه برای کمک به احیای روابط دیپلماتیک، اقتصادی و امنیتی خود به پکن روی آوردند؟

پاسخ این پرسش را می توان در ترکیبی از واقعیت های سخت اقتصادی و اولویت های سیاستی ایالات متحده و چین جستجو کرد. ملاحظات اقتصادی عملی، عربستان سعودی و ایران را بیش از ایالات متحده به چین نزدیک کرده است.

ایرانی ها از تحریم های شدید آمریکا رنج می برند و از زمان بحران گروگان گیری در سال 1979 هیچ رابطه اقتصادی با آمریکا نداشته اند. در مقابل، چین به عنوان بزرگترین شریک تجاری ایران با ارزش کل تجارت دوجانبه سالانه نزدیک به 16 میلیارد دلار است.

این رابطه کلیدی مبتنی بر نفت ایران است که به دلیل تحریم‌های آمریکا در دسترس بیشتر کشورهای جهان قرار ندارد. چین و ایران در سال 2021 یک توافقنامه همکاری راهبردی منعقد کردند که طیف گسترده ای از همکاری ها در حوزه های توسعه صنعتی و ابتکارات سرمایه گذاری مشترک را پوشش می دهد و ارزش روابط اقتصادی دوجانبه را بیشتر می کند.

چین همچنین به عنوان مهمترین شریک اقتصادی عربستان سعودی ظاهر شده است. تجارت چین با عربستان سعودی در سال 2021 از 87 میلیارد دلار فراتر رفت - مقداری بیشتر از مجموع تجارت عربستان با ایالات متحده و اتحادیه اروپا که بالغ بر 78 میلیارد دلار است.

در ماه دسامبر گذشته، "شی جین پینگ" رییس جمهوری چین و پادشاه عربستان سعودی (سلمان بن عبدالعزیز آل سعود) یک توافقنامه مشارکت جامع، شامل طیف گسترده ای از ابتکارات سرمایه گذاری که روابط اقتصادی را به توسعه زیرساخت ها و ابعاد دیگر گسترش می دهد، امضا کردند.

نفت و سایر منافع اقتصادی متقابل، چین را به مهم ترین شریک تجاری ایران و عربستان سعودی تبدیل کرده است، در حالی که طی سال های گذشته مشارکت اقتصادی آمریکا در منطقه به طور پیوسته کاهش یافته است.

در عین حال، هم چین و هم ایالات متحده انتخاب های سیاستی عامدانه ای انجام داده اند که پویایی خاورمیانه را تغییر داده و نفوذ ایالات متحده را کاهش داده است. اولین مورد، انتخاب بین تحریم های اقتصادی یا توسعه اقتصادی برای تاثیرگذاری بر رفتار شرکای تجاری بوده است. ایالات متحده به شدت به تحریم های اقتصادی برای مجازات دولت ها و افراد اعلام شده که با منافع ایالات متحده ناسازگار هستند، متکی است.

امروز، دولت ایالات متحده حدود 38 برنامه تحریم فعال را مدیریت می کند که تجارت را منع یا تنظیم می کند. برخی از آنها از نظر جغرافیایی گسترده و جهت گیری دارند، مانند آنهایی که علیه ایران هستند. دیگر تحریم ها هدفمند و موردی هستند، مانند تحریم هایی که بر افراد و نهادهای خاص تمرکز دارند.

در حالی که چین نیز در موارد بسیار معدودی تحریم های محدودی را اعمال کرده است، اما چارچوب کلی سیاست چین توسعه محور و مبتنی بر سرمایه گذاری و منافع متقابل است.

در عربستان سعودی، کمیته مشترک عربستان و چین فرصت‌های سرمایه‌گذاری مشترک در پروژه‌های نفتی و غیرنفتی از انرژی هیدروژنی گرفته تا هوش مصنوعی و تغییرات آب و هوایی را بررسی می‌کند. شرکت‌های چینی مانند هوآوی، چانگان و هونگکی در عربستان سعودی به خوبی شناخته شده‌اند و محصولات چینی به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند و این امر روابط اقتصادی را بیشتر تقویت می‌کند.

چین همچنین رویکرد مشابهی را در ایران نیز اتخاذ کرده است و یک قرارداد همکاری راهبردی بلندمدت به ارزش بیش از 400 میلیارد دلار امضا کرده است که شامل پروژه‌های توسعه نفت، معدن، حمل و نقل و کشاورزی است.

تاثیر مثبت کمک‌های توسعه و سرمایه‌گذاری، به جای تاثیر منفی تحریم‌ها، قدرت نرم چین را در خاورمیانه افزایش داده است، در حالی که تحریم‌های ایالات متحده دسترسی آمریکا و توانایی آن را برای تاثیرگذاری بر تحولات سیاسی و دیپلماتیک محدود کرده است.

انتخاب سیاستی دوم آمریکا یعنی استفاده از فروش تسلیحات و کمک های امنیتی هم - نفوذ چین را بیشتر به قیمت هزینه ایالات متحده افزایش داده است.

ایالات متحده به شدت به فروش تسلیحات برای به دست آوردن نفوذ سیاسی متکی است، اما به نظر می رسد این رویکرد در حال از دست دادن کارایی خود در خاورمیانه است.

بین سال‌های 2013 تا 2022، انتقال تسلیحات ایالات متحده به 124 کشور بالغ بر 104 میلیارد دلار بوده است. عربستان سعودی بزرگترین بازار فروش تسلیحات آمریکا بوده است. فروش تسلیحات ایالات متحده به عربستان سعودی در مجموع بیش از ارزش تمام کمک های نظامی چین در سراسر جهان بوده است. در واقع، عربستان سعودی از مجموع سه مشتری بزرگ دیگر تسلیحاتی ایالات متحده (استرالیا، ژاپن و امارات متحده عربی) بیشتر از آمریکا تسلیحات دریافت کرده است. علیرغم حجم گسترده فروش تسلیحات به عربستان سعودی، نفوذ ایالات متحده به وضوح کاهش یافته است، زیرا دولت ریاض برای توافق با ایران به چین روی آورد.

استفاده چین از اهرم فروش تسلیحات بسیار کمتر از ایالات متحده آمریکاست و در مجموع با حدود فروش 16 میلیارد دلار به 70 کشور طی 10 سال به حدود 15 درصد از فروش تسلیحات ایالات متحده هم نمی‌رسد.

عربستان سعودی در یک دهه گذشته تنها حدود 350 میلیون دلار تسلیحات از چین دریافت کرده است، که حدود تنها 2 درصد از ارزش فروش تسلیحات ایالات متحده به این کشور است. ایران نیز در یک دهه گذشته تنها حدود 30 میلیون دلار تسلیحات چینی دریافت کرده است. اما علیرغم - یا شاید به دلیل - مقیاس کم کمک های دفاعی چین، عربستان سعودی و ایران تصمیم گرفتند با پکن برای حل و فصل اختلاف خود همکاری کنند.

واقعیت های اقتصادی، عربستان سعودی، ایران و چین را به سمت روابط نزدیک تر و جامع تر سوق داده است. انتخاب های سیاستی متفاوت چین و آمریکا از جمله استفاده از کمک های توسعه ای، تحریم ها و انتقال تسلیحات، نفوذ و اعتبار چین را به قیمت کاهش نقش ایالات متحده در خاورمیانه، در این منطقه از جهان افزایش داده است.

به نظر می رسد رقابت جهانی بین قدرت های بزرگ به طور فزاینده ای مبتنی بر توسعه اقتصادی، سرمایه گذاری و اقدامات عملی و مثبت برای تقویت همکاری است. دستاورد مهم چین در وارد کردن ایران و عربستان سعودی به دوره جدیدی از روابط سودمند متقابل ممکن است راه را به سوی آینده همکاری اقتصادی جهانی نشان دهد.

• روایت کیهان از پشت پرده چرخش عربستان به سمت ایران / ریاض چه درخواستی از چین کرد؟
• آشتی ایران عربستان زنگ بیدارباش برای آمریکا
• سفر محرمانه رئیس سیا به ریاض
• عربستان به همکاری بی‌سر و صدا با اسرائیل ادامه می‌دهد
• اگر رییس‌جمهور بودم هرگز عربستان به ایران نمی‌پیوست

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.