کتاب «گیسور در مسیر تحول» منتشر شد

«سعید سلطانی» از فرهنگیان باتجربه خراسان، این کتاب 166 صفحه ای را در باره زادگاهش به نگارش درآورده و هدف از آن را تبیین گوشه ای از «زوایای مختلف تاریخ غنی و چندهزار ساله و البته، پر فراز و نشیب گیسور و پهنای تاریخی معاصر آن» بیان کرده است.

نویسنده ابراز امیدواری کرده است «محتوای این مجموعه بتواند با انتقال گوشه ای از زحمات گذشتگان برای اعتلای این بوم و بر اجدادی، سهمی اندک در برانگیختن روح امید به آینده ای روشن و تلاش آیندگان برای آبادانی بیش از پیش زادگاهمان داشته باشد.»

انتشار کتاب «گیسور در مسیر تحول» از آن جهت اهمیت بیشتری دارد که به معرفی یک روستا با آب و هوای بیابانی در ایران می پردازد و تلاش می کند راز توسعه و «مهاجرپذیر بودن» آن را نشان دهد آنهم در شرایطی که بسیاری از روستاها و شهرهای کوچک ایران دارای رشد جمعیت منفی هستند و اغلب به منبعی «مهاجرفرست» برای شهرهای بزرگ و کلانشهرها تبدیل شده اند.

گیسور روستایی با جمعیت حدود دو هزار نفر در 70 کیلومتری مرکز شهرستان گناباد و مرز این شهرستان با شهرستانهای خواف در استان خراسان رضوی و قائنات در استان خراسان جنوبی قرار دارد و به دلیل آثار و بناهای تاریخی، رونق دامداری و توسعه کشاورزی به ویژه تبدیل شدن به قطب تولید پسته در سالهای اخیر از شهرت برخوردار است.

سلطانی در این کتاب نوشته است:«طی بیست سال گذشته، در شرایطی که کمتر از 20 درصد روستاهای گناباد از رشد جمعیت تقریبا عادی برخوردار بوده و مابقی رشد جمعیت منفی داشته اند، گیسور جزو بزرگترین روستاهای مهاجرپذیر شهرستان محسوب می شود.»

کتاب «گیسور در مسیر تحول» در قالب یک پیشگفتار و شش فصل تنظیم شده است. فصل نخست، به «بستر تاریخی و موقعیت جغرافیایی» اختصاص دارد که در آن نویسنده با استناد به کتابها و اسناد تاریخی نوشته است:«شهرستان گناباد در دوران پیش از اسلام، معبر شرقی فلات ایران و محل برخورد و میدان جنگ لشکریان ایران و توران بوده... به گونه ای که در شاهنامه فردوسی (جنگ دوازده رخ) در وصف لشکر ایران و لشکر توران، 11 بار نام زیبد (یکی از روستاهای گناباد) و 12 بار نام گنابد (در بعضی نسخه ها، کنابد یا گنابد) آمده است.»

نویسنده می افزاید:«آثار باستانی قلعه قدیم گیسور، قبرستان های قدیمی و بعضا، مدفون شده در زیر شن های روان که به گورستان گبرها مشهور است، وجود آثار آتشکده ای قدیمی، وجود قنات های متعدد در روستا که تاریخ حفر آنها همزمان با قناب قصبه شهر گناباد در دوران هخامنشیان برآورد می شود، مبهم بودن تاریخ مهمترین اثر باستانی روستا (جغتین) و شخصیت مدفون در آن و همچنین، آثار سفال های پراکنده در دشت وسیع گیسور، همگی نشان دهنده قدمت تاریخی گیسور است.»

سلطانی در فصل دوم کتاب که به «واژه شناسی» اختصاص دارد نیز با بیان اینکه معنای نام هر شهر و روستا جزیی از هویت فرهنگی مردم آن منطقه محسوب می شود، به تفصیل به بحث در باره معنی «گیسور» پرداخته و آن را از نظر لغوی به معنای «جای آتش» و «آتش کیانی» و از نظر تاریخی، با استناد به شاهنامه، به «گیو» یکی از سرشناس ترین پهلوانان ایرانی در دوران پادشاهی کیکاووس و کیخسرو نسبت داده است.

نویسنده کتاب «گیسور در مسیر تحول» در فصل سوم کتاب با عنوان «ابنیه تاریخی و معماری بومی» همچنان سیر تاریخی روایت خود را در باره این روستای جنوبشرقی شهرستان گناباد دنبال می کند و در آن به معرفی پنج اثر معماری این روستا شامل قلعه قدیم گیسور، قلعه جدید گیسور، مقبره جغتین، قبرستان گبرها و قنات های باستانی آن با 600 میله چاه و حدود 35 هزار متر طول می پردازد.

او با استناد به تحقیقات علمی و تاریخی انجام شده در باره مقبره «جغتین» به بررسی روایت «ادموند کلیفورد باسورث» تاریخدان و خاورشناس انگلیسی در کتاب «سلسله های اسلامی» و «عباس زمانی» باستانشناس و استادیار دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران در سال 1350 در مقاله «جغتین گیسور» پرداخته و تصریح کرده است که این بنا مانند سایر بناهای نظیر خود در دوره مغول از روشهای قبل الهام گرفته و به بناهای بعد الهام بخشیده است.

به نوشته این کتاب، شهرت قلعه جدید گیسور نیز که بنای آن به دوران قاجار می رسد، علاوه بر اهمیت معماری و نظامی، به واقعه معروف «مندلی سردار» در نخستین سالهای حکومت رضاخان پهلوی بر می گردد که در جریان آن، میان این سردار شورشی و نیروهای حکومتی درگیری نظامی شدیدی به وقوع می پیوندد و سرانجام، مندلی سردار و همرزمانش در این نبرد کشته می شوند؛ حادثه ای که اشعار بسیاری در باره آن سروده شده و همچنان ورد زبان مردمان بخش بزرگی از خراسان است.

فصل چهارم کتاب تحت عنوان «جغرافیای طبیعی و اقتصادی»، حوضه آبریز دشت گیسور را با وسعتی بالغ بر 15 هزار هکتار و سه هزار نفر جمعیت در روستاهای آن معرفی می کند و به تشریح ظرفیت های کشاورزی و اقتصادی منطقه می پردازد که موجب شده است روستای گیسور به یکی از قطب های اصلی صنعت دامداری و دامپروری منطقه و قطب تولید پسته شهرستان گناباد با بیش از 1400 هکتار باغ زیر کشت این محصول تبدیل شود.

سلطانی در این کتاب همچنین با استناد به پژوهش های انجام شده از سوی دانشگاههای فردوسی مشهد و لرستان و همچنین، شرکت سهامی آب منطقه ای خراسان، نسبت به تشدید بحران آب در این منطقه به دلیل استخراج بی رویه آب های زیرزمینی از طریق 57 منبع آبی اعم از چاه های عمیق کشاورزی، قنات ها و سایر منابع موجود هشدار داده و راهکارهایی برای بهبود وضعیت پیشنهاد می دهد.

کتاب «گیسور در مسیر تحول» در فصل چهارم کتاب همچنین صنایع دستی گیسور را معرفی کرده و در فصل پنجم به شرح آداب و رسوم مردم این روستا و گویش محلی آنها پرداخته است که آشنایی با آن به ویژه برای نسل امروز این منطقه بسیار ضروری است.

این کتاب در فصل ششم که آخرین فصل آن به شمار می رود، «تاریخچه توسعه امکانات گیسور» را شرح داده است و با اشاره به اینکه این روستا در حال حاضر از همه امکانات شهری اعم از جاده های مواصلاتی، مخابرات، آب لوله کشی، برق سراسری، تلفن و اینترنت، گاز خانگی، خانه بهداشت، مرکز اورژانس، پاسگاه انتظامی و انواع زمین های ورزشی بهره می برد، از بوستان این روستا به عنوان بزرگترین بوستان روستایی کشور یاد کرده است که با همت یک فرد خیر و نیکوکار به عنوان یک مجموعه تفریحی، فرهنگی و فضای سبز در زمینی به مساحت 25 هزار مترمربع و با اعتباری بالغ بر 50 میلیارد ریال در حال احداث است.

این کتاب یادآور شده است که با همکاری افراد خیر و نیکوکار، توسعه و پیشرفت گیسور در سالهای اخیر در زمینه های مختلف شتاب مضاعفی گرفته و علاقه به ماندن در سرزمین مادری در میان فرزندان آن بیشتر شده است.

معرفی شماری از بزرگان گیسور که به تاریخ پیوستند و نیز، پنج شهید این روستا در دوران دفاع مقدس از دیگر ویژگی های این کتاب منحصر به فرد است.

کتاب «گیسور در مسیر تحول» با چاپ رقعی و جلد شومیز در قالب 166 صفحه توسط انتشارات «نسیم آفتاب» مشهد با شمارگان یکهزار نسخه و با قیمت 50 هزار تومان هفته جاری روانه بازار نشر شده است. نویسنده گفته است که تمامی عواید حاصل از فروش این کتاب را صرف آبادانی زادگاهش، گیسور خواهد کرد.