57 سال با مرغک / کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و 7 مدیر بعد از انقلابش

خبرگزاری فارس 1401/07/20 - 09:57 مشاهده در مرجع

گروه کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس محمدرضا اسماعیلی: 20 شهریور، خبری درباره واگذاری کتابخانه‌های کانون پرورش فکری به نهاد کتابخانه‌ها در فضای رسانه‌ای منتشر شد که مجادلات بسیاری را به همراه داشت و آن خبر، پیشنهادی بود که از سوی وزیر ارشاد صورت گرفت. (اینجا) بعد از این پیشنهاد چهره‌های فرهنگی و ادبی کشور به مخالفت با این طرح نظرات خود را دادند (+) و عده‌ای نیز این پیشنهاد را کارشناسی نشده دانستند. سرانجام وزیر توضیحاتی داد (+) اما هنوز این مسأله به سرانجام مشخصی نرسیده است. این موضوع، بهانه‌ای شد تا خبرگزاری فارس، کارنامه چهل و چند ساله کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را که نماد آن «مرغک» است در 7 دوره مدیریت آن به بررسی بنشیند.

کانون در سال‌های قبل از انقلاب

کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در دی سال 1344 تأسیس شد. اولین مدیر کانون، لیلی امیرارجمند از دوستان و نزدیکان فرح دیبا بود که در ابتدای امر فقط با احداث یک ساختمان در پارک لاله تهران ایجاد شد. بعدها امیرارجمند با فیروز شیروانلو فعالیت‌های کانون را گسترش داد.

آشنایی شیروانلو با کانون از سفارش تصویرسازی چند کتاب به مؤسسه نگاره که مدیرش خودش بود، آغاز شد و به همین ترتیب در سال‌های بعد حوزه‌های دیگری چون سینما، تئاتر، موسیقی،... شروع به فعالیت کردند. سال 1345 بخش انتشارات کانون و چهار سال بعد مرکز سینمایی نیز راه‌اندازی شد. در سال بعد نیز واحد‌های «تولید تئاتر و تئاتر عروسکی» و «تهیه نوار و صفحه برای کودکان و نوجوانان» توسط احمدرضا احمدی، شاعر ایجاد شد.

کانون، یک شرکت دولتی

کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تا یک سال بعد از انقلاب با همان ساختار قبلی زیر نظر هیأت مدیره و مدیرعامل به فعالیت‌های خود ادامه داد؛ تا اینکه شورای انقلاب اسلامی، کانون پرورش فکری را در سال 59 به صورت یک شرکت دولتی وابسته به وزارت فرهنگ اعلام می‌کند و در سال 60 به صورت شرکت دولتی به وزارت آموزش واگذار می‌کند.

در ساختار این مجموعه یک مجمع وجود دارد که متشکل از وزرای ارشاد، اقتصاد، آموزش و پرورش و سرپرست برنامه و بودجه و همچنین رئیس صداوسیماست که خطوط کلی این مجموعه را تعیین می‌کنند و انتخاب مدیرعامل به پیشنهاد مدیر مجمع است که باید به تصویب مجمع برسد.

سیدکمال خرازی، اولین مدیر کانون

در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، مدیریت کانون به سیدکمال خرازی واگذار شد. بعد از خرازی علیرضا زرین به مدیرعاملی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان رسید. همزمان با مدیریت وی جنگ تحمیلی آغاز شد که در آن برهه فعالیت‌های سینمایی کانون رشد قابل توجهی پیدا کرد. البته جشنواره‌های فیلم و تئاتر کودک و نوجوان را که کانون در قبل از انقلاب برگزار می‌کرد به وزارت ارشاد دادند تا متولی این امر، یک وزارتخانه باشد.

دوران زرین کانون

دی ماه سال 68 کانون بعد از پایان جنگ تحمیلی، جشنواره 2 سالانه کتاب کودک و نوجوان را ایجاد کرد که بعد از انقلاب، کار بی‌بدیلی در این حوزه بود. البته تا حدود سال‌های 74 کانون در فضای جشنواره‌ها فعالیت خاصی نداشت. در دوران مدیریت زرین بیش از 600 اثر در همان دوران به مرحله انتشار رسید و یا در آستانه چاپ در اختیار مدیران بعدی قرار گرفت.

سازندگی کانون در سال‌های پس از جنگ

بعد از پایان جنگ تحمیلی و با سر کار آمدن دولت سازندگی، علیرضا زرین سال‌های اول این دولت را درک کرد، اما بعد از حدود سه سال جای خود را به محسن چینی‌فروشان داد. چینی‌فروشان فارغ‌التحصیل رشته راه و ساختمان بود و فوق لیسانس برنامه‌ریزی فرهنگی داشت که در سال‌های پس از انقلاب اسلامی عهده‌دار مشاغل مختلفی در وزارت آموزش و پرورش به ویژه در حوزه‌های مرتبط با مسائل کودکان و نوجوانان بود.

چینی‌فروشان از آذر سال 70 در حالی سکان هدایت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را بر عهده گرفت که تعداد مراکز کانون در آن سال 322 مرکز بود. در سال‌های پایانی مدیریت وی تعداد مراکز فرهنگی و هنری کانون به 830 مرکز رسید. در سال‌های پس از جنگ در ساخت و ساز و ایجاد زیرساخت‌های کانون فعالیت‌های خوبی از جمله ایجاد چاپخانه برای انتشارات کانون صورت گرفت.

طرح عروسک‌های دارا و سارا در دوران چینی‌فروشان آغاز شد

در دوران مدیریت چینی‌فروشان، جشنواره‌های مختلفی چون پویانمایی تهران، قصه‌گویی، کتاب و مطبوعات کودک و نوجوان و... برپا شد که توانست خون تازه‌ای در کالبد کانون به جریان بیندازد؛ همچنین کانون در برنامه‌های بین‌المللی نیز ظهور و بروز خوبی با آثارش در حوزه‌های سینما و انیمیشن پیدا کرد و ایده ساخت عروسک‌های دارا و سارا در زمان مدیریت چینی‌فروشان شکل گرفت.

«رمان نوجوان امروز» موفق‌ترین طرح کانون در حوزه ادبیات داستانی نوجوان

سیدصادق رضایی، بهمن ماه سال 88 به مدیریت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان منصوب شد. او مدرک کارشناسی ارشد الهیات و معارف اسلامی داشت و از 15 سال قبل از آن، ابتدا مدیریت کانون استان مازندران را بر عهده داشت و از مهر سال 87 نیز به مدیریت کانون استان خراسان رضوی منصوب شده بود. از مهم‌ترین فعالیت‌های دوران رضایی می‌توان به طرح «رمان نوجوان امروز» که با همراهی حمیدرضا شاه‌آبادی، مدیر انتشارات وقت ایجاد شد اشاره کرد. در این طرح حدود 90 رمان تألیفی از نویسندگان به چاپ رسید.

تعداد فروشگاه‌های کانون در سراسر کشور به 330 فروشگاه رسید

بعد از سیدصادق رضایی، نوبت به علیرضا حاجیان زاده رسید تا از 16 آذر 92 پشت میز مدیرعاملی کانون بنشیند. او که دارای تحصیلات حوزوی تا سطح خارج فقه و اصول بود، چهار سال مدیریت کانون را در اختیار داشت که در این برهه زمانی بر تعداد فروشگاه‌های کانون افزود و از 70 فروشگاه در سراسر کشور به 330 فروشگاه رساند. انتشارات نیز در دوره مدیریت وی، دو سال ناشر برتر برگزیده شد؛ هرچند به نظر می‌رسد محصولات طرح رمان نوجوان امروز و موفقیت‌های این طرح باعث شد تا محصول آن را مدیریت بعدی برداشت کند.

فاضل نظری و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

با حکم سیدمحمد بطحایی، وزیر وقت آموزش و پرورش، فاضل نظری شاعری که با آثار پرفروشی چون «گریه‌های امپراتور»، «ضد»، «اقلیت»، «اینک» و... شهرت یافته بود، مدیر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شد. در دوره سه ساله مدیریت فاضل نظری که بخشی از دوران مدریتی‌اش با اپیدمی کرونا تلاقی پیدا کرد، کانون با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم کرد؛ چرا که بخش عمده‌ای از درآمدهای کانون از طریق برگزاری کلاس‌های آموزشی از جمله فعالیت‌های «کانون زبان» به دست می‌آمد که به شدت متقاضی این کلاس ها افت پیدا کرد و فعالیت‌های کانون را تحت تأثیر خود قرار داد.

در دوره نظری چهار فیلم سینمایی ساخته شد که از جمله آن‌ها می‌توان «یدو» را نام برد و از مهم‌ترین اتفاقات آن دوران می‌توان به جشنواره قصه‌گویی اشاره کرد که با سطح بالاتری نسبت به دوره‌های گذشته برگزار شد و البته حاشیه‌هایی هم ایجاد کرد. سرانجام فاضل نظری کناره گیری خود را از این مسئولیت بنا به دلایلی اعلام کرد.

پس از نظری، مهدی علی‌اکبرزاده که مدیریت کانون استان آذربایجان شرقی و مدیرعاملی انتشارات تربیت را در کارنامه خود داشت به مدیریت کانون رسید. دوره مدیریتی وی کمتر از 2 سال بود و اتفاق خاص و برنامه روشنی در این سال‌ها گزارش نشده است. در حال حاضر نیز حامد علامتی با سابقه‌ای که در سمت دبیر کلی اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان داشت به مدیریت کانون منصوب شده است.

جریان ادغام کتابخانه‌های کانون با نهاد کتابخانه‌های عمومی در روز 20 شهریور ماه نقطه آغازی شد تا بتوانیم به موفقیت‌ها و چالش‌های کانون پرورش فکری در دهه‌های اخیر در قالب یک پرونده مجزا در خبرگزاری فارس بپردازیم. در این پرونده، سراغ افرادی که در بازه‌های زمانی مختلف در کانون مسئولیت‌هایی داشتند، خواهیم رفت تا بتوانیم سیر کانون را در 44 سال گذشته روایت کنیم.

پایان پیام /