آیا هند جایگاه ایران به عنوان شریکی استراتژیک را درک کرده است
تهران - ایرنا - هرچند موقعیت منطقه‌ای ایران به عنوان دروازه ورود هند به آسیای مرکزی و حتی کوتاه ترین و کم هزینه‌ترین راه دسترسی به روسیه و اروپای شرقی از اهمیتی استراتژیک برخوردار است، اما طبق آخرین آمارهای موجود حجم مبادلات تجاری دو کشور تناسبی با این موقعیت و جایگاه ندارد.
به گزارش ایرنا، وزیر امور خارجه هند روز 18 ماه جاری در مسیر سفر به روسیه برای شرکت در نشست وزرای خارجه کشورهای عضو «سازمان همکاری شانگهای» سفری کوتاه اما مهم به ایران داشت و با «محمدجواد ظریف» وزیر امورخارجه دیدار کرد. دو روز پیش از آن هم سرتیپ «امیر حاتمی» میزبان وزیر دفاع هند بود. این سفرها نشان از اهمیت نقش و جایگاه ایران برای هند در منطقه و جهان است.
هند کشوری آسیایی است و قدرتی نوظهور که در قاره کهن پهلو به پهلوی چین می‌زند و رقابتی شدید و عمیق بین آنها وجود دارد.
ایران نیز کشوری است که از هر لحاظ برای این دو قدرت بزرگ آسیا و جهان اهمیتی ویژه دارد و از نظر روابط بین‌الملل و حفظ موازنه قوا، این امتیاز بزرگی برای ایران است.
هند، اگرچه دارای پیوندهای عمیق تاریخی و فرهنگی با ایران است و هرچند برای دهه‌ها بعد از استقلال در سیاست خارجی خود رو به سوی جهان سوم، جنبش عدم تعهد و سایر ملل ضعیف جهان داشت و روابطی نه چندان عمیق و استراتژیک با دنیای غرب، امروز اما به شدت غربگرا شده و رویکرد آمریکا در قبال کشورهای مختلف و به ویژه ایران تأثیر عمیقی بر روابطش با آنها دارد. این کشور تحت فشارهای آمریکا روابط اقتصادی خود با ایران را تا حد زیادی کاهش داد.
برای مثال هرچند چابهار از تحریم معاف شد، اما هندی‌ها تحریم‌های آمریکا در بخش فولاد را از دلایل اجرا نکردن تعهدات خود برای سرمایه گذاری در راه آهن چابهار - زاهدان عنوان کردند.
کل تجارت کالایی هند طی سال مالی 19 - 2018 بیش از 844 میلیارد دلار بوده که 514 میلیارددلار از آن در حوزه واردات و 330 میلیارددلار از آن در حوزه صادرات انجام شده است.
کل تجارت کالایی هند با کشور ایران طی سال 19 - 2018 تقریبا برابر با 17 میلیارددلار بوده که 13.5 میلیارددلار آن مربوط به واردات هند از ایران و 3.5 میلیارد دلار نیز مربوط به صادرات هند به ایران بوده است.
به عبارتی 79 درصد از سهم تجارت بین دو کشور هند و ایران مربوط به صادرات ایران به این کشور و 21 درصد مابقی مربوط به صادرات هند به ایران بوده است. تراز تجارت کالایی ایران و هند در سال 19 - 2018 به نفع ایران مثبت و برابر با 10 میلیارددلار است. عامل ایجاد کننده تراز تجاری مثبت ایران، سهم بالای صادرات نفتی ایران به هند بوده است.
همچنین، طی هشت ماهه 2019 کل تجارت هند بالغ بر 534 میلیارد دلار بوده که بیش از 211 میلیارد دلار از آن مربوط به واردات و بیش از 322 میلیارد دلار نیز مربوط به صادرات است. در همین دوره زمانی هند 2 میلیارد و 238 میلیون دلار به ایران کالا صادر و 1 میلیارد و 292 میلیون دلار کالا از کشورمان وارد کرده است.
طبق داده‌های جدول زیر که توسط اتاق بازرگانی ایران ارائه شده، در هر دو دوره زمانی میزان مبادلات تجاری هند و ایران از کشورهای عربستان سعودی و امارات متحده عربی کمتر است.
طی سال 19 - 2018، در میان کشورهای منطقه و حوزه خلیج فارس، بیشترین صادرات هند به دو مقصد امارات متحده عربی و عربستان سعودی، به ترتیب با 30 میلیارد و 127 میلیون دلار و 5 میلیارد و 562 میلیون دلار بوده است. همچنین، در این سال مالی هند از امارات متحده عربی 29 میلیارد و 785 میلیون دلار و از عربستان 28 میلیارد و 479 میلیون دلار کالا وارد کرده است.
میزان صادرات و واردات هند با عراق نیز در سال مالی 19 - 2018 نیز به ترتیب 1 میلیارد و 789 میلیون دلار و 22 میلیارد و 238 میلیون دلار بوده است.
میزان صادرات و واردات هند با ایران و برخی از کشورهای حوزه خلیج فارس (میلیون دلار) ردیف کشور آوریل 2018 الی مارس 2019(12 ماه) آوریل تا نوامبر 2019(8 ماه) صهم از کل صادرات هند19-2018 سهم از کل صادرات هند در 8 ماه 2019 صادرات واردات صادرات واردات صادرات واردات صادرات واردات 1 امارات متحده عربی 30.127 29.785 19.738 19.491 9.13 5.79 9.33 6.04 2 عربستان سعودی 5.562 28.479 3.858 18.175 1.68 5.54 1.82 5.64 3 ایران 3.511 13.562 2.238 1.292 1.06 2.63 1.06 0.40 4 عراق 1.789 22.372 1.337 15.316 0.68 4.35 0.63 4.75 مجموع کشورهای فوق 40.989 94.198 27.171 54.274 12.55 18.31 12.84 16.83 کل کشورها 330.078 514.078 211.665 322.434 100 100 100 100هند در مسیر رشد و توسعه خود در توافق و هماهنگی با نظم بین‌الملل حرکت می‌کند. از این رو اگرچه به نظر می‌رسد که پیوند این کشور با آمریکا راهبردی است اما نمی‌تواند ایران را نادیده گرفته و خارج از رویکرد و نگاه استراتژیک به روابط خود با ایران بنگرد.
موقعیت مهم ایران در منطقه و جهان، ذخایر انرژی (نفت و گاز) که هند برای توسعه خود به شدت به آنها نیاز دارد، کریدور شمال - جنوب و دسترسی هند به آسیای مرکزی و حتی اروپا، جایگاه ایران به عنوان قدرتی در حوزه خلیج فارس و منطقه غرب آسیا، ترس از حضور پررنگ چین در منطقه؛ همه و همه انگیزه‌هایی قوی برای تقویت روابط این کشور با ایران و ارتقای این روابط تا سطح روابط راهبردی هستند.
اما این حجم از مبادلات تجاری بین دو کشور با نقشی که ایران می‌تواند در تقویت جایگاه هند در منطقه و حتی جهان و متقابلا هند برای تقویت جایگاه ایران ایفا کند، تناسبی ندارد.
این پتانسیل وجود دارد که با گسترش و توسعه و تعمیق روابط بین دو کشور، ایران به جایگاه اول تجارت خارجی هند در منطقه تبدیل شود. ایران دروازه ورود هند به آسیای مرکزی، روسیه و شرق اروپا است و با توجه به رقابت شدید این کشور با چین منطقی نیست که هندخارج از همکاری‌های استراتژیک به رابطه با ایران فکر کند.
*س_برچسب‌ها_س*