استاد دانشگاه: جنبشهای دانشجویی پس از قیام خرداد 42 گرایش اسلامی یافتند
مشهد - ایرنا - رییس گروه مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: اسلام‌گرایان مردمی تا پیش از قیام سال 1342 در فضای سنتی فعالیت داشتند ولی پس از رخدادهای آن دوران بود که جنبشهای دانشجویی گرایش اسلامی یافته و به سمت اسلامگرایی گام برداشتند و حتی گرایشهای چپگرایانه اسلامی در دانشگاهها شکل گرفت.
دکتر روح‌الله اسلامی روز پنجشنبه در گفتگو با خبرنگار ایرنا به مناسبت سالگرد قیام مردمی سال 1342 در ایران، چرخش دیدگاههای مارکسیستی به سمت بینش اسلامی و همچنین فعالیتهای شهیدان بهشتی و مطهری در دانشگاهها را از رخدادهای مهم تاثیر پذیرفته از قیام مردمی سال 1342 توصیف و بیان کرد: از همین سال به بعد بود که نقش سیاسی روحانیت نیز در بطن مردم رو به افزایش رفته و پررنگتر شد.
وی افزود: محمدرضا پهلوی نیز که تا پیش از قیام مردمی سال 42 به عنوان یک شاه جوان و خام در عرصه سیاسی ایران فعالیت داشت، برای کنار زدن منتقدان و تصاحب قدرت سیاسی مطلقه نیازمند حذف گروهها و افراد منتقد بود.
این استاد علوم سیاسی گروههای منتقد شاه را در آن زمان شامل نخبگان قجری، توده‌های چپگرا و ملی‌گرایان ذکر و بیان کرد: اینها پس از کودتای سال 1332 با جریان حذف روبه‌رو شدند و شاه با حذف این افراد در پی ایجاد شبکه حامیان داخلی و خارجی برای مبارزه با گروههای سیاسی در داخل کشور رفت و به همین دلیل به سمت آمریکا و انگلیس گرایش زیادی پیدا کرد. وی ادامه داد: آمریکا و انگلیس هم برای آنکه بتوانند جلوی توسعه کمونیست را در خاورمیانه و شرق اروپا بگیرند سعی کردند در کشورهای مختلف مانند ایران، پاکستان و ترکیه حضور موثری داشته باشند.
دکتر اسلامی گفت: شاه به توصیه کندی رییس جمهور وقت آمریکا و با همکاری اسدالله علم برای جلوگیری از شکل‌گیری گروههای کمونیستی در ایران به سمت "انقلاب سفید" حرکت کرد و بر همین اساس تصمیم به اصلاحات ارضی گرفت که علاوه بر تقسیم زمینهای بزرگ کشاورزی شامل تقسیم سود کارخانه‌ها در میان مردم نیز بود. وی افزود: پشت این تصمیم محمدرضا شاه چنین تحلیلی وجود داشت که به جای شکل‌گیری انقلاب سرخ در ایران به تاثیر از نظام کمونیستی شوروی، انقلاب سفید با نگاه صلح‌آمیز توسط خود شاه در کشور رخ دهد.
رییس گروه مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی اجتماعی دانشگاه فردوسی ادامه داد: در پی این اقدامات شاه نقش سیاسیون چپگرا، مخالفان سیاسی و نخبگان قجری در ایران کمرنگ شد او تا پیش از وقوع قیام مردمی سال 1342 فضا برای سیاسی شدن مذهب در ایران شکل گرفت. وی گفت: با وجود آنکه بسیاری از بزرگان دینی تا آن زمان وارد قدرت سیاسی نشده بودند، امام خمینی (ره) به عنوان یک مرجع تقلید دینی با برداشت سیاسی از اسلام دست به انتقادهای تند در مقابل اقدامات شاه و تاثیر حضور نیروهای آمریکایی و اسراییلی در ایران زدند. دکتر اسلامی افزود: از سال 1342 به بعد بود که نقش سیاسی روحانیت در بطن اجتماع و میان مردم پررنگتر شد و همزمان برخی جریانهای سیاسی موجود در ایران نیز به سمت رویکرد مسلحانه و تغییر نظام سیاسی شاهنشاهی گام برداشتند. وی ادامه داد: همچنین در این دوران جریانهای سیاسی کشورهای منطقه شاهد درگیرهایی با نظام حاکم خود بودند که در نهایت منجر به سرکوب جنبشهای اسلامگرا در کشورهای مصر، عربستان و عراق شد. استاد دانشگاه فردوسی مشهد به تاثیر جریانهای سیاسی فعال در ایران پس از سال 1342 در محیط دانشگاهها اشاره و بیان کرد: حضور نیروهای جوان با گرایشهای مختلف سیاسی و دینی باعث جریان یافتن دیدگاههای سیاسی در دانشگاه شد و در ادامه آن برخی دانشجویان به عنوان رهبران اصلی گرایشهای سیاسی پای به میدان سیاست گذاشتند. وی گفت: شکل‌گیری انجمنهای اسلامی دانشجویان ایرانی در اروپا و آمریکا نیز در این دوران بطور کامل با رویکرد سیاسی و توسط دانشجویان کشورمان رخ داد لذا می‌توان گفت که بیشتر فعالان تاثیرگذار در ابتدای انقلاب اسلامی از دانشجویان عضو همین انجمنهای اسلامی در دانشگاههای آمریکا و کشورهای اروپایی بودند.
دکتر اسلامی افزود: پس از شکل‌گیری انقلاب اسلامی در ایران به رهبری امام خمینی (ره) نیز شاهد درگیرهایی بین نیروهای چپ و راست بودیم ولی در نهایت این جریانهای اسلامگرا بودند که توانستند در شکل‌گیری حکومت و قدرت سیاسی تاثیرگذار باشند. وی ادامه داد: دانشجویان نیز در چنین شرایطی برای تثبیت وضع موجود در کشور دست به فعالیتهای همچون حضور در جبهه‌های دفاع مقدس زدند و پس از این سالها دانشجویان به دو تفکر اصلاح‌طلب و اصولگرا در محیط دانشگاهی گرایش پیدا کردند.
رییس گروه مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: بطور کلی تفاوتی که میان فعالیتهای دانشجویان ایرانی و سایر کشورهای منطقه وجود دارد این است که دانشجویان ایرانی نگاه سیاسی خود را به همراه کسب دانش و علم در دانشگاهها ادامه دادند ولی در دیگر کشورها که بیشتر نظام سیاسی بسته و یا پادشاهی داشتند دانشجویان فقط به فعالیت علمی می‌پردازند.
قیام خونین 15 خرداد 1342
آیت‌الله سید روح‌الله خمینی 14 خرداد 1342 مصادف با عاشورای حسینی در جمع مردم قم در محل مدرسه فیضیه این شهر طی سخنانی کوبنده با اقدامات شاه مخالفت کرده و او را نوکر اربابان آمریکایی و اسراییلی دانست. به همین خاطر سحرگاه روز بعد یعنی 15 خرداد 1342 عوامل رژیم شاه مخفیانه به خانه امام (ره) در قم یورش برده و ایشان را دستگیر و به تهران منتقل کردند.
با انتشار این خبر، مردم قم به منزل امام رفته و از آنجا یا فریادهای "یا مرگ یا خمینی" به سمت حرم مطهر حضرت معصومه (س) راهپیمایی اعتراضی برپا کردند اما با ورود سرکوبگران رژیم به قم تیراندازی شروع شد و تعداد زیادی از مردم زخمی شده یا به شهادت رسیدند. این درگیری در قم تا ساعت پنج عصر روز 15 خرداد 1342 ادامه یافت.
مردم در تهران، مشهد، تبریز، شیراز و بسیاری از دیگر شهرهای کشور نیز همان روز در اعتراض به دستگیری امام خمینی (ره) به خیابانها آمده و با عمال مسلح رژیم درگیر شدند که به شهادت، جراحت و دستگیری تعداد زیادی انجامید و بدین ترتیب قیام خونین 15 خرداد 1342 شکل گرفت.
شاه در برابر این قیام گسترده و اقدام موثر مراجع تقلید، علمای طراز اول قم و نجف که با صدور اعلامیه‌ای "امام خمینی (ره) را مجتهد جامع‌الشرایط و مرجع تقلید" دانسته و ایشان را از محاکمه و تعرض مصون اعلام کردند، دست به عقب‌نشینی زد و امام را روز هجدهم فروردین 1343 آزاد کرد.
بر این اساس یوم‌الله 15 خرداد 1342 به جنبشی ماندگار، اثرگذار و نقطه عطفی در روند شکل‌گیری انقلاب اسلامی مبدل شد که سرانجام در روز بهمن سال 1357 به حکوت دو هزار 500 ساله شاهنشاهی در ایران خاتمه داد.
*س_برچسب‌ها_س*