افزایش ظرفیت دانشجویان پزشکی و توزیع سرانه پزشک در کشور کارشناسی باشد

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری تسنیم، جمعی از اعضای دفاتر بسیج دانشجویی دانشگاه‌ها و دانشکده‌های پزشکی کشور، در نامه ای به حجت الاسلام رئیسی، رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی نکاتی را درباره موضوع افزایش ظرفیت پذیرش دانشجویان پزشکی مطرح کردند.

در بخشی از این نامه آمده است:

یکی از موضوعات داغ هفته های اخیر رسانه‌ها و محافل مرتبط با علوم پزشکی بحث افزایش ظرفیت پذیرش دانشجویان پزشکی است. در این بین گروه ها و افراد مختلفی اظهار نظر نمودند. متأسفانه اکثر نظرات را در دو سمت طیف یافتیم. برخی نظرات غیرکارشناسی و عاری از نگاه علمی - تخصصی بود و برخی نظرات با سوگیری که شائبه تعارض منافع داشت. لذا بر اساس نتایج تحقیقات و بررسی های خود اعلام داریم:

مشکلات در آمار

متأسفانه تفاوت آمارهای ارائه شده و نبود آماری شفاف در خصوص تعداد پزشکان فعال در کشور اولین واقعیت تلخ موضوع است. تعداد پزشکان کشور بر اساس شماره‌های نظام پزشکی صادر شده محاسبه می‌گردد در حالی که باید آمار پزشکان مدیر در کشور، پزشکانی که دانشجوی تخصص هستند، فعالین در مراکز ترک اعتیاد، پزشکان خارج شده از کشور و... که هر گروه چند هزار نفر پزشک را شامل می شوند از آمار کسر کرد.

طبق بررسی آمارهای اعلامی متفاوت، با رویکردهای گوناگون، سرانه پزشک کشور پایین تر از اکثر کشورهای منطقه است پس افزایش سرانه پزشک در کشور لازم است.

مهم تر از آن وضعیت ناعادلانه توزیع پزشک در کشور است به طوری که سرانه پزشک در شهر تهران 55 به ازای هر ده هزار نفر است ولی همین سرانه در 6 استان کشور زیر 10 نفر به ازای هر ده هزار نفر است. پس مسلما وضعیت توزیع پزشک در سطح کشور نامطلوب و ناعادلانه است.

پزشکان کشور طبق چه سازوکاری توزیع می شوند؟

4 بند قانونی در این خصوص یافتیم. با بررسی این چهار بند قانونی آیین‌نامه اجرایی قانون اجازه تأسیس مطب، دستورالعمل اجرایی تعهد خدمت فارغ‌التحصیلان رشته‌های تخصصی بالینی، قانون برقراری عدالت آموزشی در پذیرش دانشجو دورههای تحصیلات تکمیلی و تخصصی و آیین نامه توزیع متخصص می توان دریافت نظام سلامت عملا تنها چند سال معدود پس از فارغ التحصیلی توان توزیع اکثریت بسیار بالایی از پزشکان در سطح کشور را دارد و پس از آن تأثیر خاصی بر این توزیع ندارد. با در نظر گرفتن مشوق های فراوان برای حضور پزشکان در شهرهای بزرگ ایجاد شدن ناعدالتی در توزیع پزشک در سطح کشور قابل پیش بینی است. بدون اصلاح سازوکارهای توزیع پزشک در کشور، افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی چه بسا بر بی عدالتی در توزیع پزشک بیافزاید.

برآورد پزشک مورد نیاز کشور بر چه اساسی است؟

در زمینه افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی پیشنهادات و عددهایی مشاهده نمودیم. حداقل پنج شیوه برآورد پزشک در نظام سلامت وجود دارد اما برآورد تعداد پزشکان مورد نیاز کشور را بر هیچ اساسی نیافتیم! باید اساس برآورد تعداد پزشک مورد نیاز کشور مشخص گردد.

اما در این بین سؤالاتی باقی است که پاسخ به آن برای سیاست‌گذاران لازم است:

آیا به افزایش ظرفیت دانشجوی پزشکی در سال های اخیر توجه شده است؟

آنچه در بررسی‌ها و اظهار نظرها مشخص است عمده تحلیل و نظرات ارائه شده مربوط به وضعیت فارغ‌التحصیلان فعلی است یعنی دانشجویان ورودی سال های 92-91. اما بررسی آمارها نشان می‌دهد که افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی در ده سال اخیر از حدود 4 هزار نفر به بیش از 10 هزار نفر (حدود دو و نیم برابر) رسیده است. لازم است در بررسی ها، این افزایش تعداد دانشجوی پزشکی که طبیعتا در سرانه پزشکی کشور مؤثر خواهدبود، لحاظ شود.

افزایش پزشک چه اثری بر سایر اجزاء نظام سلامت دارد؟

افزایش پزشکی یعنی افزایش فضا و تخت درمانی در کشور. هر پزشک به خصوص پزشک متخصص خود عضوی از تیم درمان است و در کنار ایشان حضور افرادی مانند پرستار، تکنسین اتاق عمل، بهیار، کارکنان اداری و... لازم است. به این آمار باید تجهیزات پزشکی گران قیمت و هزینه نگهداشت همه این موارد را اضافه کرد. برای افزایش پزشک کشور باید به همه نیازمندی‌ها و متغیرهای مورد نیاز پزشک که اکثرا بار مالی قابل توجهی دارند، توجه نمود.

آیا دسترسی به پزشک یعنی بهره مندی از خدمات سلامت؟

طبق بررسی ها، با وجود تعداد نسبتا زیاد پزشک مثلا در تهران باز هم دهک های پایین جامعه از خدمات سلامت بی‌بهره اند. زیرا دسترسی به پزشک در کنار پوشش بیمه پایه، دریافت خدمات پیشگیری و حداقل توان اقتصادی فرد است که می تواند باعث بهره مندی از نظام سلامت گردد. لذا تنها افزایش دسترسی به پزشک به معنای بهره مندی از خدمات سلامت نیست. در این زمینه توجه به لزوم تکمیل نظام ارجاع، پزشکی خانواده و احیاء خانه های بهداشت بسیار ضروری است.

کدام پزشک؟

نکته بسیار مهم دیگر نقش پزشک در نظام سلامت است. با بررسی وضعیت حال حاضر پزشکی کشور می توان دریافت اکثر پزشکان کشور فعال در بخش درمان هستند نه بهداشت! از طرفی بیش از 90% از آموزش های دوره پزشکی در حیطه درمان و تنها چند واحد درسی مربوط به بهداشت است. این یعنی پزشک ما برای درمان تربیت می شوند نه بهداشت! این امر منجر به تقدم درمان بر بهداشت خواهدشد که مغایر با سیاست های کلی سلامت می باشد. به زبان ساده تر پزشک فارغ التحصیل ما درمانگر است نه حافظ سلامت! و با افزایش دانشجوی پزشکی بدون اصلاح نظام آموزش پزشکی، ارجحیت درمان بر بهداشت افزایش خواهدیافت.

افزایش پزشک بدون اصلاح سازوکار توزیع پزشک چه نتایجی دارد؟

با افزایش پزشک کشور بدون اصلاح سازوکارهای توزیع پزشک، شاید تعداد کمی به پزشکان مناطق محروم اضافه گردد اما تعداد بسیار زیادی از پزشکان به شهرهای بزرگ به خصوص تهران اضافه می شوند و این خود یعنی افزایش ناعدالتی در توزیع پزشک که می تواند منجر به مشکلات اجتماعی بیشتر، بیکاری پزشکان، مهاجرت پزشکان، ایجاد تقاضای القایی و... گردد.

در نهایت عنوان می‌داریم:

- ضمن موافقت با اصل پایین بودن سرانه پزشک در کشور، هرگونه افزایش ظرفیت در پذیرش دانشجوی پزشکی باید بر اساس برآورد دقیق، علمی، کارشناسی و شفاف باشد.

- قبل یا همزمان با هرگونه افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی باید سازوکار توزیع پزشک در کشور اصلاح شود.

- تغییر آموزش پزشکی از تربیت درمانگر به تربیت پزشک بهداشت محور امری لازم و ضروری است که باید هرچه سریع تر انجام شود.

- در صورت افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی، افزایش پذیرش دانشجوی سایر فعالیت های نظام سلامت، زیرساخت های آموزشی همچنین تجهیزات پزشکی، لازم است و باید در تصمیم گیری ها لحاظ گردد.

- پیشنهاد می گردد افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی در دانشگاه های مناطق محروم، از بین دانش آموزان بومی منطقه و با مجوز طبابت فقط در همان منطقه صورت گیرد که این خود نیازمند تقویت زیرساخت‌های این دانشگاه هاست.

- افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی باید با برآورد همه جوانب سلامتی، آموزشی، اقتصادی، اجتماعی و... صورت گیرد چرا که نگاه تک بعدی به این مقوله مشکلات بیشتری ایجاد خواهدکرد.

و من ا... توفیق

دانشگاه علوم پزشکی مشهد

دانشگاه علوم پزشکی ایران

دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز

دانشگاه علوم پزشکی مازندران

دانشگاه علوم پزشکی شیراز

دانشگاه علوم پزشکی کرمان

دانشگاه علوم پزشکی همدان

دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه

دانشگاه علوم پزشکی لرستان

دانشگاه علوم پزشکی اراک

دانشگاه علوم پزشکی زنجان

دانشگاه علوم پزشکی سمنان

دانشگاه علوم پزشکی بجنورد

دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد

دانشگاه علوم پزشکی بیرجند

دانشگاه علوم پزشکی قم

دانشگاه علوم پزشکی گیلان

دانشگاه علوم پزشکی زاهدان

دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان

دانشگاه علوم پزشکی یاسوج

دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی (ره) یزد

دانشگاه علوم پزشکی گلستان

دانشگاه علوم پزشکی ایلام

دانشگاه علوم پزشکی البرز

دانشگاه علوم پزشکی شاهرود

دانشگاه علوم پزشکی سبزوار

دانشگاه علوم پزشکی گناباد

دانشگاه علوم پزشکی دزفول

دانشگاه علوم پزشکی فسا

دانشگاه علوم پزشکی نیشابور

دانشگاه علوم پزشکی آبادان

دانشکده علوم پزشکی مراغه

دانشکده علوم پزشکی خلخال

دانشکده علوم پزشکی خوی

دانشکده علوم پزشکی شوشتر

دانشکده علوم پزشکی اسفراین

دانشکده علوم پزشکی سراب

دانشکده علوم پزشکی بهبهان

دانشکده علوم پزشکی طبس