بازگشت تحریم‌ها موثر نیست
ریچارد نفیو، معمار تحریم‌های آمریکا علیه ایران در وال‌استریت ژورنال به موثر نبودن بازگشت تحریم‌های شورای امنیت پس از فعال شدن احتمالی اسنپ‌بک پرداخته است. نبود درک درست میان بسیاری از کشورها از ماهیت اسنپ‌بک و نبود امکان نظارت دقیق بر اعمال تحریم‌های سازمان ملل، رویکرد مبهم واشنگتن در قبال تهران و امکان مذاکره مجدد، بهبود چشم‌گیر روابط ایران با دولت‌های عرب خلیج فارس، سیاست‌های تعرفه‌ای...
وال‌استریت ژورنال 29 اوت در یادداشتی با عنوان «ضربه اسنپ‌بک به ایران» تبیین کرد که برنامه اروپا برای اعمال فشار به ایران در قالب مکانیسم ماشه، ممکن است در عمل بسیار متفاوت از کار دربیاید و دستیابی به این هدف نیازمند اقدامات جدی و گسترده از سوی دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکاست که به احتمال زیاد با واکنش شدید تهران، پکن و مسکو مواجه خواهد شد.
برنامه تحریمی غرب؛ بازگشت به آینده
وال‌استریت ژورنال در مقاله‌ای به قلم مایکل سینگ و ریچارد نفیو می‌نویسد: تا جایی که به سیاست غرب در قبال ایران مربوط می‌شود، همه‌چیز در‌حال‌حاضر به آینده موکول شده است. فرانسه، بریتانیا و آلمان پس از سال‌ها تهدید، بالاخره فرآیند مکانیسم ماشه را فعال کردند تا بدین طریق بتوانند برنامه هسته‌ای ایران را به مسیر موردنظر خود هدایت کنند. تا انتهای ماه سپتامبر، در صورتی تغییری در وضعیت فعلی ایجاد نشود و تلاش‌های دیپلماتیک به نتیجه نرسند، قطعنامه‌های تحریمی سازمان ملل که در پی امضای برجام به حالت تعلیق درآمده بودند، بار دیگر تهران را هدف قرار می‌دهند.
در تاریخ 28 اوت، وزرای خارجه تروئیکای اروپایی در نامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل متحد از آغاز روند فعال‌سازی مکانیسم حل‌وفصل اختلافات در برجام خبر دادند. در این نامه تروئیکای اروپایی مدعی شدند که ایران 30 روز برای بازگشت به میز مذاکرات فرصت دارد. البته برنامه تحریمی غرب علیه ایران روی کاغذ خوب به نظر می‌رسد. اگر همه‌چیز طبق برنامه اروپا پیش برود، آمریکا ابزار موردنیاز برای اعمال فشار به ایران را به دست خواهد آورد و این امکان را پیدا می‌کند تا تحریم‌های گسترده‌ای را بر حوزه کشتیرانی، بانکداری، صادرات نفت و صادرات سلاح اعمال کند. این در حالی است که بنا به گزارش این روزنامه، هیچ تضمینی وجود ندارد که نتیجه این تحریم‌ها همانی باشد که غرب مدنظر دارد. دستیابی به این هدف نیازمند اقدامات جدی و گسترده از سوی دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکاست که به احتمال زیاد با واکنش شدید تهران، پکن و مسکو مواجه خواهد شد.
وال‌استریت ژورنال گزارش داد که انگیزه اصلی اروپا برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه انقضای این سازوکار در ماه اکتبر است. این امر همچنین بنا به ادعای طرف‌های اروپایی سبب می‌شود ایران شفافیت بیشتری در زمینه برنامه هسته‌ای خود نشان داده و همکاری بیشتری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داشته باشد. این در حالی است که بعد از خروج آمریکا از برجام در سال 2018 و بازگشت تحریم‌های اقتصادی، ایران تا حدود یک سال همچنان به تعهدات هسته‌ای خود پایبند ماند. تهران امیدوار بود طرف‌های باقی‌مانده در توافق بتوانند از طریق سازوکارهایی مانند اینستکس، منافع اقتصادی وعده‌داده‌شده را تا حدی عملی کنند. اما با شکست این تلاش‌ها و افزایش فشار اقتصادی، ایران تصمیم گرفت گام‌به‌گام از تعهداتش در برجام به عنوان اقدامی متقابل، عقب‌نشینی کند.
از سوی دیگر، روز دوشنبه 10شهریور، میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در وین، در پیامی با اشاره به انجام شدن نظارت بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر تعویض سوخت نیروگاه بوشهر در پی تعلیق همکاری ایران با آژانس، از حفظ رویکرد سازنده تهران با وجود اقدامات سیاسی تروئیکای اروپا تمجید کرد. وی طی پیامی در شبکه ایکس عنوان کرد: تحریک‌های تروئیکای اروپا با این به‌اصطلاح سازوکار ماشه هیچ تغییری در رویکرد سازنده ایران ایجاد نکرده است. اظهارت اولیانوف در پی این مطرح می‌شود که محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی پس از سفر بازرسان آژانس به ایران برای نظارت بر روند تعویض سوخت نیروگاه اتمی بوشهر بیان کرد: بر اساس قانون مجلس، نظارت بر فرآیند تعویض سوخت نیروگاه اتمی بوشهر در دستور کار قرار داشت که این موضوع با مجوز دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی انجام شد. در این چارچوب دو بازرس آژانس به ایران آمدند، نظارت‌های لازم را انجام دادند و سپس بازگشتند.
دردسرهای چکاندن ماشه
اعمال اسنپ‌بک البته مسبوق به سابقه نیست و این بدان معناست که بسیاری از کشورها درک چندانی از نحوه پیشبرد آن، در صورت شکست دیپلماسی طی 30 روز آینده، ندارند. بنا به گزارش وال‌استریت ژورنال، گرچه دولت‌ها عموما به اجرای قطعنامه‌های سازمان ملل عادت دارند، اما ممکن است از نحوه واکنش به اسنپ‌بک مطمئن نباشند، به‌ویژه در شرایطی که ایران، روسیه و چین تلاش می‌کنند با آن مقابله کنند.
وال‌استریت ژورنال گزارش کرد که اروپا و آمریکا برای قانع کردن دیگر کشورها به تاسی از مفاد اسنپ‌بک باید تلاش زیادی بکنند. این روزنامه گزارش داد که بروکسل و واشنگتن نمی‌توانند انتظار داشته باشند که بازگشت مجدد تحریم‌های گسترده علیه ایران به‌سادگی اجرایی شود. اثربخشی محدودیت‌های برآمده از فعال‌سازی این سازوکار نیازمند کارزارهای دیپلماتیک از سوی ایالات متحده و تروئیکاست. در این زمینه، این کشورها باید به شرکای خود درباره نحوه عملکرد مکانیسم ماشه توضیحات کافی را داده و هم‌زمان به آنها در تلاش برای اجرای تحریم‌ها راهنمایی و حمایت ارائه دهند.
از سوی دیگر، بازگشت تحریم‌های سازمان ملل نیازمند نظارت دقیق از سوی آمریکا و شرکایش است. در این راستا، کاخ سفید و تروئیکا باید به کشورها در مورد مشکلات عملی مرتبط با اجرای تحریم‌ها، مانند تعاریف فناوری‌ها و قطعات کلیدی که مشمول محدودیت‌ها هستند، مشاوره دهند. ایالات متحده و کشورهای اروپایی همچنین باید شرکت‌ها، بانک‌ها و سایر ارائه‌دهندگان خدماتی را که تحریم‌های بازگردانده‌شده و الزامات کنترل صادرات را نقض می‌کنند، به اعمال مجازات تهدید کنند. در گذشته، چنین اقداماتی به طور معمول بخشی از اختیارات سازمان ملل هنگام وضع تحریم‌ها بود، اما اکنون بعید است چنین باشد.
همچنین باید در نظر گرفت که دولت فعلی آمریکا، رویکردی کمابیش مبهم در قبال ایران پیش گرفته است. ترامپ از زمان بازگشت مجددش به کاخ سفید، اظهارات ضدونقیضی در قبال تحریم‌ها علیه ایران بر زبان آورده و حتی یک بار از احتمال معافیت تحریمی در این زمینه خبر داد. ترامپ در ماه ژوئن طی اقدامی غیرمنتظره و در زمان آتش‌بس بین ایران و اسرائیل اعلام کرد که چین می‌تواند به خرید نفت ایران ادامه دهد. وی در صفحه خود در پلتفرم تروث سوشیال نوشت: چین اکنون می‌تواند به خرید نفت از ایران ادامه دهد و امیدواریم از ایالات متحده نیز نفت زیادی خریداری کند. بنا به گزارش وال‌استریت ژورنال، موضع دوپهلوی ترامپ می‌تواند سبب شود که برنامه اروپا برای اعمال فشار فراگیر به ایران آنچنان که انتظار دارد پیش نرود.
سد چین، روسیه و هند
وال‌استریت ژورنال همچنین گزارش داد که اثرگذاری بازگشت تحریم‌های سازمان ملل در عین حال نیازمند فشار بی‌سابقه آمریکا بر بزرگ‌ترین واردکننده نفت ایران، چین، خواهد بود. همچنین باید در نظر داشت که روابط ایران با همسایگان خود در حوزه خلیج فارس، از جمله امارات متحده عربی، طی سال‌های اخیر بهبود چشمگیری داشته است و همین امر می‌تواند سبب شود که کار طرف‌های غربی برای بستن کانال‌های مالی تهران در منطقه با دشواری مواجه شود. هند نیز در این معادله پیچیده نقش مهمی ایفا می‌کند. دهلی نو می‌تواند در زمینه تامین مواد خام ضروری یا ارائه مسیرهای دریایی برای ایران تعیین‌کننده باشد و با در نظر گرفتن اختلاف اخیر میان هند و ایالات متحده بر سر تعرفه‌های تجاری و نزدیک‌تر شدن ناراندرا مودی، نخست‌وزیر هند به کاخ کرملین، برخی معتقدند که کاخ سفید چه‌بسا نتواند به‌راحتی این کشور را در کارزار تحریمی خود علیه ایران همراه کند.
مهم‌تر از همه آنکه آمریکا احتمالا باید با چین و روسیه نیز که تلاش خواهند کرد اثرات تحریم‌های سازمان ملل را کاهش دهند، مقابله کند. روسیه و چین احتمالا هر تلاشی از سوی سازمان ملل برای تشکیل یک کمیته موثر تحریم‌ها یا یک هیات کارشناسان برای گزارش تخلفات را مسدود خواهند کرد. بنا به گزارش وال‌استریت ژورنال، اکنون این بر عهده واشنگتن و شرکای آن خواهد بود که این نقش‌ها را ایفا کرده و از دور زدن تحریم‌ها از سوی ایران جلوگیری کنند. به همین خاطر، وال‌استریت ژورنال در ادامه استدلال می‌کند که نحوه مدیریت مکانیسم ماشه چه‌بسا آزمونی جدی برای دولت ترامپ و شرکای اروپایی‌اش باشد و مشخص نیست که آیا آنها خواهند توانست از این آزمون سربلند بیرون بیایند یا خیر.
این در حالی است که شبکه تی‌آر‌تی گلوبال روز دوشنبه اول سپتامبر طی یادداشتی هشدار داد که رویکرد تروئیکا در قبال مکانیسم ماشه می‌تواند همچون شمشیر دولبه عمل کرده و سبب شود که تهران به جای بازگشت به مذاکرات، از مسیر دیپلماسی فاصله بگیرد. بنا به این گزارش، اقدام اخیر انگلیس، فرانسه و آلمان در چکاندن ماشه، بیشتر اقدامی عجولانه بود تا تلاشی منسجم و دقیق در جهت دیپلماسی و تنش‌زدایی.