بررسی محل دفن 90 ساله شهدای مفقودالاثر گوهرشاد / مدعی العموم خواستار صدور مجوز برای کشف گورهای دسته جمعی جنایت پهلوی شدند

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از صبح توس؛ واقعه مسجد گوهرشاد در تیرماه 1314 در پی اعتراض مردم به قانون کشف حجاب به دستور رضا پهلوی اتفاق افتاد و در این حادثه تلخ هزاران نفر به شهادت رسیدند. تیرماه همان سال مردم مشهد در کنار مردم شهر‌هایی مثل قم، تبریز، شیراز و برخی دیگر شهر‌ها در اعتراض به سیاست‌های کشف حجاب رضاخانی به خیابان‌ها ریختند. این اعتراضات در پی محاصره منزل آیت‌الله قمی و سخنرانی‌های آتشین شیخ محمدتقی بهلول بالا گرفت و مردم به آستان مقدس امام رضا (ع) پناه برده و در مسجد گوهرشاد متحصن شدند و اعلام کردند که تا مسئله کشف حجاب رفع نشود از آنجا خارج نمی‌شوند.

مأموران به دستور رضاخان، اطراف حرم و مسجد را محاصره کرده، شروع به تیراندازی کردند و در نتیجه هزاران نفر از مردم غیرتمند ایران برای دفاع از حجاب، به خاک و خون کشیده شدند و مأموران رژیم پهلوی، پیکر مطهر این شهدا و زخمی‌هایی که هنوز نفس می‌کشیدند را در گورهایی دسته جمعی ریخته و مدفون ساختند.

ذات پهلوی را بشناسید

تشکری، نویسنده و محقق آثار تاریخی ضمن تأکید بر اینکه شهدای چهار هزار نفری جریان گوهرشاد بر اساس اسناد قابل استناد است افزود: پس از واقعه گوهرشاد و خانه‌نشین کردن زنان از سر ترس، موضوع تهی شدن شهر از مذهب پیگیری شده است چون یکی از احکام این بود که همه کارگزاران و مستخدمین دولت باید با همسران خود به صورت سربرهنه در مجالس حاضر شوند.

وی با اشاره به این مطلب که اجرای بالماسکه در سال 1314 قبل از تهران در مشهد جریان داشته است که بسیار عجیب است خاطرنشان کرد: در جریان گوهرشاد ذات ضدپهلوی مردم، مقاومت و رویارویی ملت شریف با این دست‌نشانده‌ها را می‌توان درک کرد که متأسفانه رو به فراموشی است

معاون فرهنگی شهردار مشهد تأکید کرد: اگر در هر شهری از کشورهای دنیا، مردم را به خاطر یک مطالبه فرهنگی، به‌صورت دسته‌جمعی و در مقیاس صدها نفر قتل‌عام می‌کردند، به‌اندازه یک موزه محصول فرهنگی در مورد آن وجود داشت، اما جای تأسف اینجاست که در تمام مشهد حتی یک کارت‌پستال در مورد واقعه گوهرشاد نداریم. پس از واقعه و در زمان پهلوی دوم، آن‌چنان خفقانی در کشور حاکم شد که افراد حتی جرأت نمی‌کردند بگویند کسی از خانواده ما در وقایع گوهرشاد به شهادت رسیده است و حتی در زمان انقلاب هم تلاش‌هایی در جهت به فراموشی سپردن این واقعه صورت گرفت که حاصل آن وضعیت امروز است.

دلایل مخفی بودن اجساد

مأموران رضاخان بسیاری از مجروحان را که هنوز زنده بودند، همراه شهدا در گورهای دسته‌جمعی دفن کردند و بر اساس نقل شاهدان عینی کامیون‌هایی پر از افراد زخمی را از محوطه حرم مطهر رضوی جمع می‌کردند و در حالی که از آنها خون می‌چکید، به نقاط نامعلومی می‌بردند!

سعید تشکری، نویسنده کتاب «پاریس، پاریس» و محقق موضوع قیام گوهرشاد با توجه به اظهارات برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی درباره گور‌های دسته‌جمعی می‌گوید: طبق اسناد تاریخی که در کتابخانه ملی موجود است شهدای واقعه گوهرشاد در چندین نقطه از جمله پایین خیابان مشهد، گورستان پشت بانک ملی، کوچه ثبت و باغ خونی تدفین شدند. البته گورهای دسته‌جمعی در باغ خونی قابل استناد است، اما متأسفانه هیچ‌کس در مورد واقعه گوهرشاد حاضر نیست یک بار به شکل کلان و جدی نگاه عمیق و پژوهش شفاف به این جنایت داشته باشد.

«باغ خونی»؛ محل دفن دسته‌جمعی شهدای گوهرشاد

«باغ خونی» از معروف‌ترین باغ‌های ایرانی شهر مشهد در فاصله 500 متری از حرم مطهر رضوی، جزو آن دسته آثاری است که دستخوش حوادث زیادی شده است.

باغ خونی از معدود باغ‌هایی است که از دوران قاجار به یادگار مانده است. این باغ صدساله دارای سه عمارت بزرگ بوده که اکنون تنها یک عمارت آن باقی مانده است. در آن دوران که مشهد امروزی شهر کوچکی بیش نبود در بخش جنوبی حصارهای خارج از مشهد باغی به‌عنوان نمادی از باغ ایرانی ساخته شد.

این باغ با بیش از 6 هکتار مساحت به دلیل چشمه‌ای که در آن قرار داشت به باغ چشمه معروف شد ولی حوادث مختلفی باعث شد تا با نام‌های دیگری نیز شناخته شود. گفته شده که مالک شخصی این باغ فردی به نام «حاج محمد مهدی تاجر قندهاری» بوده است و از طرفی دیگر آن را ساختمانی دولتی می‌دانند که در زمان محمد تقی خان پسیان از آن به‌عنوان مرکز ژاندارمری استفاده می‌شد. این باغ بعدها به‌عنوان کنسولگری روسیه در دسترس روس‌ها قرار گرفت. عده‌ای عقیده داشتند که در واقعه مسجد گوهرشاد، اجساد زائران حضرت را به این باغ منتقل و دفن کردند و از آن زمان به بعد این باغ به باغ خونی شهرت یافت.

پارک وحدت فعلی، گودال خشت مال های سابق است / اجساد واقعه گوهرشاد در گورستان محله پایین خیابان دفن شدند

مهدی سیدی استاد تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد، در گفتگو با خبرنگار صبح توس در خصوص حادثه گوهرشاد، اظهار داشت: در برخی از گزارش های بحث گودال خشت مال ها مطرح می شود که مکان اصلی آن پارک وحدت پایین خیابان است که قبلا گودال خشت مال ها بود و در این مکان کوره بود و فقرای مشهد هم در همین مکان حضور داشتند.

وی با بیان اینکه قبرستانی در کنار گودال خشت مال ها بود و امروز پارک شده و اغلب پارک های مشهد هم گورستان بوده است، خاطرنشان کرد: پارک وحدت سمت چب پایین خیابان مشهد محل خشت مال ها و قبرستان محله پایین خیابان بود.

سیدی همچنین تصریح کرد: برخی اوقات اتفاقاتی رخ می داد که گورهای دسته جمعی به وجود می آمد و برخی اخبار در خصوص واقعه گوهرشاد مبنی بر این است که جنازه ها با کامیون ها جمع آوری شد و در گورستان محله پایین خیابان دفن شدند.

استاد تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد اذعان کرد: برخی از منابع نیز از هویت اشخاص در این گورهای دسته جمعی نوشته اند ولی استناد قطعی نیست و هر واقعه ای که رخ می داد در یک مکان دفن می شدند.

قبر دسته جمعی در گودال خشت‌مال‌های مشهد صحت دارد

سعید تشکری، محقق قیام گوهرشاد اظهار کرد: دهه 80، سریالی با موضوع مسجد گوهرشاد، برای شبکه 2 نوشتم که هیچوقت ساخته نشد؛ بعدها رمان پاریس پاریس را با اشاره به این کشتار گورهای دسته جمعی کشته شدگان گوهرشاد نوشتم که خیلی‌ها آن را خیال نویسنده نامیدند.

وی با بیان اینکه راویان باقی‌مانده از آن قیام در سمینار گوهرشاد به موضوع گورهای دسته جمعی اشاره کردند افزود: گورهای دسته جمعی در سه نقطه باغ خونی، گودال خشت‌مال‌ها و پشت بانک ملی خیابان امام خمینی مشهد (ارگ سابق) قرار دارد.

تشکری با اشاره به اینکه مسئولان فرهنگی دغدغه جدی برای این موضوع و هویت شهری مشهد ندارند افزود: شهدای واقعه گوهرشاد در چندین نقطه از جمله پایین خیابان مشهد، گورستان پشت بانک ملی و کوچه ثبت تدفین شدند و باغ خونی نیز در این جریان مورد پیشنهاد قرار گرفته است و البته این نقاط به دلیل اینکه برای مردم آشنا بوده پس از چند روز شهدای خودشان را پیدا می‌کردند.

یک دهه محل اجساد شهدای گوهرشاد نامعلوم بود

وی با بیان اینکه تا زمانی که سفارت روسیه از آن مکان بیرون می‌رود یعنی حدود یک دهه، محل این اجساد نامعلوم بوده است افزود: بر این اساس پاکروان تصمیم می‌گیرد باغ خونی را به مکانی بدنام معرفی کند و تا مدت‌ها اسناد آن پنهان بوده، البته اسناد تاریخی این ماجرا در کتابخانه ملی قابل مشاهده و تحقیق است.

تشکری اظهار کرد: رهبر معظم انقلاب در گفتگویی تأکید دارند ماجرای واقعه مسجد گوهرشاد باید از این حالت خاموش خارج شود ولی متأسفانه جریان هدفمندی مدام در حال خاموش کردن آن است.

گودال خشت مال‌ها؛ نقطه قریب به یقین دفن اجساد قیام گوهرشاد / انتقال اسناد شهربانی در قیام گوهرشاد به انباری در جاده کرج

در ادامه مهدی عشقی رضوانی، پژوهشگر و کارشناس تاریخ قیام گوهرشاد مشهد در گفت‌وگو با صبح توس، در رابطه با مکان دفن شهدای قیام گوهرشاد گفت: عمده‌ترین جایی که نام برده شده همان بلوار وحدت یا گودال خشت مال ها است که در تاریخ شفاهی مردم می‌گفتند اینجا شهدای قیام گوهرشاد را دفن کرده اند.

وی ضمن اشاره به برخی موارد از تاریخ شفاهی قیام افزود: فردی را داریم که هر وقت با پدرش از اینجا عبور میکرده متوقف شده و اعلام کرده که پدرم را اینجا دفن کردند و ذکر فاتحه داشته اند و یا فردی داریم که می گفت با مادرم در قسمت خالی اینجا فاتحه می خواندیم و اینجا را مکان دفن شهدای واقعه گوهر شاد به ما معرفی کرده است.

باغ خونی مشهد دومین نقطه احتمالی دفن شهدای قیام گوهرشاد

این محقق و پژوهشگر تاریخی ادامه داد: باغ خونی مشهد که آن زمان کنسولگری روسیه بوده نقطه دومی است که خیلی مطرح شده و مدت زیادی متروکه است و گویا شهرداری به دنبال تبدیل این نقطه به موزه است.

وی با بیان اینکه برخی اعتقاد دارند که شهدا در چند قسمت تدفین شده اند افزود: آیت الله خزعلی و پدرش روز بعد از حادثه گوهرشاد به حرم می‌روند و همین مکان ها از جمله گودال خشت مال ها را به عنوان محل تدفین شهدای قیام مطرح می‌کنند.

عشقی با بیان اینکه روایت های مختلفی از کوهسنگی، خواجه ربیع نیز مطرح هستند که استناد کمتری دارند تصریح کرد: 34 نفر از بازماندگان شهدای واقعه که در مشهد زندگی می کنند را پیدا کردیم و از این تعداد عکس 4 شهید را نیز یافتیم که بر این اساس یک سری المان ها ساخته شد که در نقاط مختلف شهر نصب شده است.

تلاش پهلوی برای پاک کردن آثار قتل عام

پژوهشگر تاریخ قیام گوهرشاد مشهد اظهار کرد: بر اساس اطلاعات ما تیم اصلی کشتار نیروهای غیر مشهدی بوده‌اند و چند نفر را داریم که سرباز بوده اند و از تیراندازی امتناع می‌کنند ولی در یک خاطره غیرمستقیم سرباز مشهدی را داریم که خود را مأمور مسلسل سنگین این واقعه معرفی می‌کند.

وی با اشاره به دلایل نبودن اسناد ارتش در رابطه با این واقعه افزود: اسناد ارتش زمان آمدن روس‌ها به روسیه انتقال داده شده و اسناد موجود نیز به روزهای بعد از واقعه در رابطه با تبعیدها برمی‌گردد و گفته شده که اسناد شهربانی مربوط به آن زمان در جاده کرج وجود دارد که هنوز پالایش نشده است.

دو مکان حتمی کشف گورهای دسته جمعی دوران رضاخان در مشهد

در ادامه ابوالفضل شرفی، پژوهشگر واقعه گوهرشاد در گفت‌وگو با خبرنگار صبح توس، تصریح کرد: یک سری از شهدا را به منطقه گودال خشت‌مال‌ها منتقل کردند و این منطقه از سایر منطقه‌ها مستندتر است؛ یکی سری از شهدا را هم به باغ خونی بردند و برخی دیگر نیز در بیمارستانی به نام بیمارستان آمریکایی‌ها منتقل شدند که بعداً معلوم نیست کجا دفن شدند؛ احتمالاً این بیمارستان حوالی بیمارستان امام رضا (ع) فعلی است.

شرفی با بیان اینکه اسامی 22 تا 23 نفر از شهدا در سندی به‌عنوان دفتر مردگان گلشور ثبت و منتشر نیز شده است بیان کرد: گودال خشت‌مالها ازاین‌جهت مستندتر است که جایی آماده برای دفن بوده است، چون واقعه سریع اتفاق افتاده و پیش‌بینی برای آن نشده و دستور تیراندازی و حمله هم به لحظه داده شده است، کشته‌ها را به گودال خشت‌مالها منتقل کردند.

یوسف متولی حقیقی، عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی و پژوهشگر تاریخ خراسان در گفت‌وگو با صبح توس، در رابطه با محل دفن شهدای واقعه گوهرشاد اظهار داشت: گزارش‌های ضد و نقیضی در رابطه با محل دفن شهدای واقعه مسجد گوهر شاد مشهد وجود دارد، یک عده در رابطه با محل دفن این شهدا بر این نظر هستند که آنان در منطقه سیدی مشهد، حدود 2 تا 3 کیلومتری جنوب حرم مطهر رضوی دفن شده‌اند و برخی نیز می‌گویند شهدای این جنایت را در 3 چاه واقع در پایین خیابان مشهد در گودال معروف به خشت مال‌ها، که اکنون به پارک وحدت مشهور است به صورت دست جمعی دفن کرده‌اند.

میراث فرهنگی، شهرداری مشهد و بنیاد شهید متولی اصلی کشف گور دسته جمعی هستند

مؤلف کتاب تاریخ معاصر مشهد با تاکید بر اینکه باید دستگاه های متولی موضوع محل دفن شهدای گوهرشاد را پیگیری کنند، افزود: میراث فرهنگی، شهرداری مشهد و بنیاد شهید در حال حاضر متولی اصلی پیگیری ابعاد مختلف دفن شهدای واقعه گوهرشاد در مشهد هستند.

حکومت پهلوی به دنبال پاک‌سازی آثار جنایت مسجد گوهرشاد بوده است

این کارشناس مسائل تاریخی در ادامه با اشاره به تلاش‌های مستمر حکومت پهلوی بر پاک کردن آثار این جنایت، اذعان داشت: در دوران طاغوت و در چهل سال قبل از انقلاب، حکومت شاهنشاهی پهلوی به دنبال گم و گور کردن مکان دفن اجساد شهدای واقعه گوهرشاد بوده است.

واکنش کاربران فضای مجازی به کشف گورهای دسته جمعی واقعه گوهرشاد

در همین رابطه کاربران فضای مجازی با واکنش به کشف گورهای دسته جمعی جنایت رضا پهلوی در مسجد گوهرشاد مشهد بیان داشتند: بر اساس تحقیقات و شواهد تاریخی شهدای واقعه گوهرشاد در چندین نقطه شهر مشهد دفن شدند که امروز پس از گذشت چندین دهه از این واقعه خونین خبرهایی مبنی بر کشف و داغ شدن این خبر در فضای مجازی در حال انتشار است.

رهبر معظم انقلاب در سخنانی تأکید دارند ماجرای واقعه مسجد گوهرشاد باید از این حالت خاموش خارج شود ولی متأسفانه جریان هدفمندی مدام در حال خاموش کردن و کم اهمیت جلوه دادن آن است.

1500 نفر از دانشجویان دختر مشهدی خواستار صدور مجوز برای کشف گورهای دسته جمعی به جامانده از واقعه گوهرشاد شدند

همچنین طی امضاء طوماری، 1500 نفر از دانشجویان دختر مشهدی از امام جمعه مشهد، استاندار خراسان رضوی و رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران خراسان رضوی طی مطالبه ای عمومی خواستار صدور مجوز برای کشف گورهای دسته جمعی به جامانده از واقعه گوهرشاد شدند.

متن این طومار به شرح زیر است؛

امام جمعه محترم و استاندار گرامی و ریاست محترم بنیاد شهید و امور ایثارگران خراسان رضوی

سلام علیکم؛

اکنون که در آستانه چهل و سومین سالگرد انقلاب اسلامی هستیم، همه ی ما بانوان و دختران فعال فرهنگی اجتماعی مشهدی، غفلت تاریخی در برابر جنایت شنیع خاندان پهلوی در کشتار بی رحمانه و به شهادت رساندن بیش از 1000 نفر از زنان و مردان بی گناه که در تحصن اعتراض آمیز علیه ظلم و استکبار این خاندان در صحن گوهرشاد حرم مطهر رضوی حضور داشتند و به تبع آن انتقال شهدا و زنده به گور کردن جمع کثیری از بازماندگان در گورهای دسته جمعی در چند نقطه از شهر مشهد و بی اعتنایی به سرنوشت این عزیزان و خانواده‌های داغدارشان را محکوم می نماییم.

احتراما بدین وسیله ما امضا کنندگان این طومار اعتراض خود را نسبت به این سکوت تاریخی اعلام می داریم و از متولیان امر انتظار داریم نسبت به حفر اماکن اعلام شده از قبور دسته‌جمعی جهت تشخیص هویت اجساد مدفون و واکاوی علت فوت این عزیزان اقدامات لازم را مبذول نمایند و نیز مجدانه خواهانیم، این واقعیت تاریخی احیا شده و در اماکن قبور شهدا یادمان نصب گردد و پرده از جنایات این رژیم سفاک برداشته شده و ظلم تاریخی خاندان پهلوی به جهانیان معرفی گردد.

ضرورت بازخوانی واقعه گوهرشاد در سطح ملی

گویا افراد تصمیم‌گیر در واقعه گوهرشاد زیاد علاقه ندارند این موضوع در حوزه کلان بازخوانی و مطرح شود چراکه بر اساس گفته های تشکری، پژوهشگر و نویسنده موضوع قیام گوهرشاد گورهای دسته جمعی در باغ خونی قابل استناد است ولی متأسفانه هیچ کس در مورد واقعه گوهرشاد حاضر نیست یک بار به شکل جدی، کلان و جدی به آن نگاه عمیق داشته باشد.

وی با اشاره به اینکه سیاه‌ترین دوران شهری مشهد در واقعه گوهرشاد، شکل واقعی اعتراض ملی و مذهبی است که بین روحانیت، روشنفکران و مردم تفاهم صورت می‌گیرد افزود: تعداد کشته‌شدگان در این واقعه از همه اقشار هستند و گسترده است و هرکدام از اسناد دارای بار دراماتیک است.

کم‌کاری‌های زیادی در موضوع گوهرشاد صورت گرفته است، خون‌های ریخته شده در این جنایت تاریخی و چهره تاریک دیکتاتورهایی همچون رضاخان به‌گونه‌ای در حال پنهان‌سازی است که امروز برای جوان ما این شبهه به وجود می‌آید که چرا ملت، رضاخان را نمی‌خواستند و نوجوان ما می‌پندارد که این دیکتاتور وابسته به غرب، یک اسطوره ملی در زمینه‌های سازندگی و فرهنگی بوده است و در این راستا هشت دهه سانسور واقعه گوهرشاد باعث شده تا برخی افراد جرأت کنند در فضای مجازی، موجود وحشی و درنده‌خویی مانند رضاخان میرپنج را اسطوره آزادی‌خواهی معرفی کنند.

انتهای پیام /