بلوف «بازدارندگی یکپارچه»
یک مقام دولت بایدن مدعی شد که ایران قصد حمله به عربستان را داشت، اما آمریکا به دلیل همکاری امنیتی میان ریاض و واشنگتن مانع از انجام این اقدام شد. برت مک گورک، هماهنگ‌کننده شورای امنیت آمریکا در امور خاورمیانه و شمال آفریقا در شورای امنیت ملی آمریکا روز دوشنبه 30 آبان در اظهاراتی در نشست امنیتی منامه گفت که کشورش برای مقابله با تهدیدهای قریب‌الوقوع در منطقه راهبردی و غنی از منابع انرژی...
هماهنگ‌کننده امور خاورمیانه در دولت بایدن به تهدید چین و همکاری چندجانبه دولت‌های عرب خلیج فارس با پکن نیز اشاره کرد و گفت این مساله می‌تواند در روند همکاری شرکا با متحد اصلی خود یعنی آمریکا اختلال ایجاد کند. این ادعا ضمن اینکه می‌تواند یک بلوف و ادعا باشد، همزمان می‌تواند رونمایی ایالات متحده از گزینه‌های دیگر روی میز در ارتباط با تهدیدهای ادعایی باشد.
اشاره مک گورک به پرواز دو بمب افکن آمریکایی بر فراز خاورمیانه با هدف ارسال پیام به ایران به تاریخ 19 آبان است که بر اساس آن مقامات واشنگتن و ریاض تهدیدی قریب‌الوقوع را برای عربستان سعودی پیش‌بینی می‌کردند. پیش‌تر مقامات آمریکایی و عربستانی در گفت وگو با روزنامه وال‌استریت ژورنال ایالات متحده مدعی شدند که ریاض و واشنگتن به دلیل دریافت اطلاعاتی مبنی بر اینکه ایران ممکن است در آینده نزدیک برای حمله به عربستان سعودی و عراق آماده شود، در وضعیت هشدار قرار گرفتند.
وال‌استریت ژورنال ادعا کرده بود که ایران ممکن است به زودی به اهدافی در عربستان سعودی و شهر اربیل عراق حمله کند. در این گزارش، با اشاره به اینکه عربستان این اطلاعات را با مقامات آمریکایی در میان گذاشته است، ادعا شده است که ارتش دو کشور و برخی دیگر از کشورها به حالت آماده باش در‌آمده اند.
همزمان یکی مقامات شورای امنیت ملی کاخ سفید نیز در این خصوص به خبرنگار خبرگزاری آناتولی گفته بود: ما نگران تهدید ایران هستیم و از طریق کانال های نظامی و اطلاعاتی با عربستان سعودی در تماس دائم هستیم و در انجام هیچ‌گونه اقدامی برای دفاع از منافع خود و شرکای خود در منطقه تردید نخواهیم کرد.
واکنش ایران
این ادعاها اما واکنش سخنگوی وزارت امور خارجه ایران را در پی داشت. ناصر کنعانی روز دوشنبه در پاسخ به سوالی درباره ادعاها مبنی بر تهدیدها علیه یکی از کشورهای منطقه و اتهامات بی‌پایه و اساس به جمهوری اسلامی ایران گفت: اینگونه خبرسازی‌های مغرضانه از سوی برخی محافل غربی و صهیونیستی با هدف ایجاد فضای منفی علیه جمهوری اسلامی ایران و تخریب روندهای مثبت جاری با کشورهای منطقه صورت می‌گیرد. کنعانی تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران بر اساس احترام متقابل و در چارچوب اصول و قواعد بین‌المللی، به سیاست حسن همجواری با همسایگان ادامه می‌دهد و برقراری و ارتقای ثبات و امنیت در منطقه را در برقراری تعامل سازنده با همسایگان می‌داند و با جدیت آن را ادامه خواهد داد.
رونمایی از بازدارندگی یکپارچه؟
این اظهارات برت مک گورک و اشاره به دو تهدید ایران و چین نشان‌دهنده تمرکز دولت بایدن بر تهدیدهای اصلی و در حال وقوع برای آمریکا به خصوص در منطقه حیاتی خلیج‌فارس است که موجبات دلمشغولی و همزمان تردیدهای شرکای عرب آمریکا از تعهدات ایالات‌متحده را به دنبال داشته است. در همین خصوص نایف الحجرف، دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس روز یکشنبه با مطرح کردن ادعاهای بی اساسی علیه جمهوری اسلامی گفت: غرب اخیرا به هشدارهای ما در مورد تهدیدهای منطقه ای و جهانی ایران پی برده است. این اظهارات که نشان‌دهنده انتظاراتی است که دولت‌های عرب خلیج فارس از ایالات‌متحده به عنوان تامین‌کننده امنیت خود دارند، باعث شده تا دولت جو بایدن تمرکز بیشتری را به مساله بازدارندگی یکپارچه در مقابل تهدیدهای در حال افزایش معطوف کند. به خصوص که روند همکاری‌های شورای همکاری خلیج‌فارس و در راس آنها عربستان سعودی با چین و روسیه در حال افزایش است. قرار است رئیس‌جمهور چین ظرف هفته‌های آینده راهی عربستان شود تا روند همکاری‌ها با پادشاهی سعودی را شتاب بخشد. ریاض نیز در تدارک یک نشست عربی با حضور عمده بازیگران شورای همکاری با مشارکت چین است.
پنتاگون به تازگی با انتشار سند راهبرد دفاع ملی، تهدیدهای پیش روی آمریکا را به روزرسانی کرده و ایران در کنار چین و روسیه به عنوان تهدیدهای اصلی شناسایی شده اند. در این سند بر لزوم بازدارندگی در مقابل این تهدیدها و ضرورت ایجاد سیستم یکپارچه دفاع موشکی با مشارکت متحدان منطقه ای آمریکا برای مقابله با توانمندی های هسته ای، موشکی و پهپادی ایران در منطقه تاکید شده است.
در این سند تاکید شده است که شکل و گستره تهدید علیه خاک ایالات‌متحده به طور اساسی تغییر کرده است. در سند دفاع ملی آمریکا سه تهدید از یکدیگر تفکیک شده است. تهدید فوری روس ها، تهدید تدریجی چین و تهدیدهای پایدار ایران و کره‌شمالی و گروه های خشن فراملی.
یک واژه کلیدی تحت عنوان بازدارندگی یکپارچه با هدف مقابله با این سه سطح تهدید و پیشگیری و بازدارندگی و پرهیز از جنگ در این سند مورد تاکید قرار گرفته است. ایجاد این بازدارندگی یکپارچگی از سه طریق انجام می‌شود. همکاری بین بخشی در درون آمریکا بین وزارت دفاع، وزارت خارجه و شورای امنیت ملی آمریکا، تقویت همکاری بین‌المللی با شرکا، سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی از جمله ناتو و تقویت همکاری های منطقه ای با متحدان از جمله در منطقه خاورمیانه.
موانع پیش رو
با وجود سیاست اعلانی دولت بایدن برای تضمین‌های امنیتی به اعراب خلیج فارس و گسترده کردن سامانه یکپارچه دفاع موشکی با کمک اسرائیل و سایر بازیگران عربی تحت لوای یک چتر امنیتی، اما این استراتژی در عمل با موانع و محدودیت‌های عینی و واقعی مواجه است. افزایش شعاع و دامنه پوشش این سامانه و یکپارچه‌سازی آن ذیل یک چتر امنیتی به دلیل سطوح متفاوت تهدید در عمل بسیار پیچیده است و پاسخگویی به آن نیازمند هماهنگی‌های گسترده با کلیه بازیگران عربی و اتصال مناطق یعنی زیرمجموعه‌های امنیتی خاورمیانه ذیل یک استراتژی است. یعنی تهدیدهای حوزه‌های خلیج فارس، عراق، شامات و مصر در یک فرآیند یکپارچه برای پاسخ متوازن قرار گیرد که با توجه به تهدیدهای متفاوتی که این سطوح در طول دهه‌های گذشته تجربه کرده‌اند، عملا متوازن‌سازی آنها بسیار سخت است. به‌ویژه که به دلیل نفوذ ایران در منطقه عراق و شام اجرایی کردن این سامانه به خصوص با مشارکت متحدان ایران اگر نه غیرممکن اما بسیار دور از ذهن است.
مانع دوم و مهم دیگری که بلوف بازدارندگی را در سطح گسترده‌ای به نمایش می‌گذارد روند همکاری‌های در حال ظهور امنیتی بازیگران عربی خلیج فارس به عنوان متحدین اصلی آمریکا با چین است که به‌نظر می‌رسد در سفر آتی شی جینگ پینگ مباحث نظامی در میز گفت‌وگوهای پکن با دولت‌های عربی مورد بحث و تبادل نظر قرار گیرد. اشاره برت‌مک گورک به تهدید چین در همین ارتباط معنا پیدا می‌کند.
و سومین مانع هم به ملاحظات امنیتی ایالات‌متحده در اجرایی کردن استراتژی بازدارندگی یکپارچه بازمی‌گردد. به این معنی که ایالات متحده بیش از آنکه به دنبال مداخله و ورود مستقیم به دفع تهدید باشد، به دنبال مدیریت تهدیدها است. همان گونه که در قضیه پرواز بمب افکن‌های بی52 صورت گرفت که هدف آن مانور قدرت به قصد منصرف‌سازی است. نکته مهم در بازدارندگی ریسک درگیری و ورود به یک چالش بزرگ‌تر و محاسبه هزینه فایده درگیری است که طبیعتا آمریکا را به‌رغم تمرکز بر اجرایی کردن سامانه یکپارچه دفاع موشکی، با موانع و ملاحظاتی مواجه کرده است.
--> اخبار مرتبط